نمایش مبدأ برای استان البرز

{{pp|small=yes|expiry=۲۰۲۹۰۸۲۹۰۸۳۰۱۳}}
{{coord|۳۵٫۴۸|N|۵۰٫۵۸|E|region:IR_type:adm1st|display=title}}
{{جعبه استان ایران
| نام = البرز
| تصویر نقشه ۱ =
| image_map = {{Infobox mapframe |shape-fill-opacity=.۵|wikidata=yes |zoom=۴|frame-height=230 | stroke-width=1 |coord={{WikidataCoord|display=i}}|point = none|shape-fill=#ff0000|geomask=Q794|frame-lat=۳۲٫۲|frame-long=۵۲}}
| نوع حکومت = [[پایتخت|مرکز]]
| حکومت =[[کرج]]
| تصویر =
| مختصات =
| عرض =
| طول =
| مساحت کل به کیلومتر مربع = ۵٬۸۳۳
| جمعیت تا تاریخ = ۱۳۹۵
| کل جمعیت = ۲٬۷۱۲٬۴۰۰ نفر<ref name="آمار">{{یادکرد وب |url=http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |title=پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹5 |accessdate=۴ مارس ۲۰۱۳ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |archivedate=۳ ژوئیه ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref>
| پراکندگی جمعیت =
| نوع بخش‌ها = [[شهرستان‌های ایران|شمار شهرستان‌ها]]
| سبک بخش‌ها = para
| p1 = ۷
| منطقه زمانی۱ = +۳:۳۰
| منطقه زمانی1 DST = +۴:۳۰
| area_code = ۰۲۶
|نام رهبر=[[سید محمد مهدی حسینی همدانی]]
|عنوان رهبر=[[نماینده ولی فقیه]]
|نام رهبر۱=[[مجتبی عبداللهی]]<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=استاندار البرز تعیین شد+سوابق|نشانی=https://www.isna.ir/news/1400081612472/استاندار-البرز-تعیین-شد-سوابق|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2021-11-07|بازبینی=2021-11-07|کد زبان=fa}}</ref>
|عنوان رهبر۱=[[استانداری البرز|استاندار]]| leader_title2                   = [[مجلس شورای اسلامی|نمایندگان در مجلس شورای اسلامی]]
‏| leader_name2                    = [[حوزه‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی در استان البرز|۳ نماینده]]
‏| leader_title3                   = [[مجلس خبرگان رهبری|نمایندگان در مجلس خبرگان رهبری]]
‏| leader_name3                    = [[فهرست نمایندگان دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری|۲ نماینده]]
|نقشه تصویر=Alborz fa.svg
|تصویر نقشه ۱= IranAlborz-SVG.svg
|پلاک خودرو={{پرچم|ایران}} ۶۸ _ ۷۸ ط _۲۱ ص، و _ ۳۸ ب، د، س، م، ن، ه‍، ی _ ۳۰ د، س، ل، م}}

'''استان البرز''' سی و یکمین استان [[ایران]] است. این استان در [[البرز مرکزی]] جای گرفته است و دلیل نامگذاری استان البرز به همین علت بوده است. استان البرز از شمال با [[استان مازندران]] از غرب با [[استان قزوین]] از شرق با [[استان تهران]] و از جنوب با [[استان مرکزی]] همجوار است. استان البرز در سال ۱۳۸۹ طبق مصوبه مجلس شکل گرفت. در این استان باد گرم و خشکی در فصل گرم سال از سمت جنوب شرقی می‌وزد که در اصطلاح محلی به ان باد راز می‌گویند و هوای گرم و خشک با گردو غبار را به همراه می آورد که آثار ان در جنوب استان محسوس تر است<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100878572955| عنوان = نام البرز در نقشه ایران جای گرفت| تاریخ بازدید = ۳ تیر ۱۳۸۹| تاریخ = | ناشر = جام‌جم‌آنلاین| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100628035407/http://jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100878572955| archivedate = ۲۸ ژوئن ۲۰۱۰| dead-url = yes}}</ref>

== تاریخچه ==
[[پرونده:Tehran administrative divisions = Taqsimat-i kishvari - 1972.jpg|300px|بندانگشتی|استان مرکزی سابق به مرکزیت تهران که در سال ۱۳۵۶ تجزیه شد. استان فعلی البرز تا سال ۱۳۵۶ خورشیدی بخشی از استان مرکزی سابق بود. (با [[استان مرکزی]] فعلی اشتباه نشود)]]
در جلسهٔ [[هیئت دولت]] در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۸ لایحهٔ تأسیس این استان تصویب و به [[مجلس شورای اسلامی]] فرستاده شد.<ref>[http://www.fardanews.com/fa/pages/?cid=102395 فردا نیوز]</ref> در ادامه با تصویب نمایندگان [[مجلس شورای اسلامی]] در تاریخ ۱۳۸۹/۴/۷ '''استان البرز''' به‌طور رسمی شکل گرفت.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.mehrnews.ir/NewsPrint.aspx?NewsID=1106193 |title=خبر تصویب استان البرز |accessdate=۲۴ ژوئن ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110920053536/http://www.mehrnews.ir/NewsPrint.aspx?NewsID=1106193 |archivedate=۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱ |dead-url=yes}}</ref>
در این طرح پیشنهادی [[کرج]] به عنوان [[مرکز استان]] در نظر گرفته شده است. این شهر در ۲۰ کیلومتری غرب [[تهران]] و در حوزهٔ استحفاظی [[استان تهران]] قرار گرفته بود که با جمعیتی بالغ بر ۱٬۶۱۴٬۶۲۶ نفر، چهارمین شهر پرجمعیت [[ایران]] پس از شهرهای [[تهران]]، [[مشهد]] و [[اصفهان]] محسوب می‌گردد. همچنین رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۹ در نامه‌ای به وزارت کشور قانون تأسیس استان البرز که در جلسهٔ علنی دوم تیر ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده بود و [[شورای نگهبان]] نیز آن را تأیید کرده بود، جهت اجرا ابلاغ کرد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8905210460| عنوان = قانون تأسیس استان البرز ابلاغ شد| تاریخ بازدید = ۲۲ مرداد ۱۳۸۹| تاریخ = | ناشر = خبرگزاری فارس| زبان = فارسی| archive-date = ۱۳ نوامبر ۲۰۱۱| archive-url = https://web.archive.org/web/20111113082212/http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8905210460| url-status = dead}}</ref> نام این استان از [[رشته‌کوه البرز]] گرفته شده است که بخش مهمی از آن از شمال این استان می‌گذرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2010/08/100812_l07_iran89_ahmadinejad_alborz_province.shtml |عنوان = قانون تأسیس استان البرز به مرکزیت شهر کرج اجرا می‌شود | ناشر = بی‌بی‌سی|تاریخ  = ۲۱ مرداد ۱۳۸۹|تاریخ بازدید = ۲۱ مرداد ۱۳۸۹}}</ref> در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۸۹ با حضور وزیر کشور، استانداری البرز رسماً شروع به فعالیت نمود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.alborznews.net/fa/pages?cid=28620|عنوان = سی و یکمین استانداری کشور افتتاح شد. | ناشر = البرز نیوز|تاریخ  = ۲۲ شهریور ۱۳۸۹}}</ref> [[عیسی فرهادی]] به‌عنوان نخستین استاندار البرز انتخاب شده‌بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.alborznews.net/fa/pages/?cid=31981|عنوان = اولین استاندار"البرز "معرفی شد | ناشر = البرز نیوز|تاریخ  = ۳۰ آبان ۱۳۸۹}}</ref>
[[سید علی خامنه‌ای]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=KHAMENEI.IR|نشانی=http://khamenei.ir/|وبگاه=khamenei.ir|بازبینی=2019-05-28}}</ref> درمهرماه ۱۳۹۲، [[سید محمدمهدی حسینی همدانی]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز {{!}} پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نماینده ولی فقیه دراستان البرز و امام جمعه کرج|نشانی=http://emamjomekaraj.ir/|وبگاه=emamjomekaraj.ir|بازبینی=2019-05-28}}</ref> را به عنوان اولین نماینده ولی فقیه در استان البرز انتخاب کرد.

== تقسیمات استانی ==
[[پرونده:Alborz Map.svg|300پیکسل|چپ]]
'''استان البرز'''
{|class="wikitable" style="text-align:center"
|-
!ردیف!!نام شهرستان!!مرکز شهرستان
!سال تأسیس
!مساحت شهرستان
(Km²)
!جمعیت مرکز شهرستان ۱۳۹۵!!جمعیت شهرستان ۱۳۹۵
!نقشه
|-
!۱
|[[شهرستان کرج|کرج]]
|[[کرج]]
|۱۳۳۳
|
|۱٬۵۹۲٬۴۹۲ نفر
|۱٬۹۷۳٬۴۷۰ نفر
|[[پرونده:Alborz Karaj.svg|150px]]
|-
!۲
|[[شهرستان ساوجبلاغ|ساوجبلاغ]]||[[هشتگرد]]
|۱۳۶۸
| ||۵۵٬۶۴۰ نفر||۱۸۲٬۵۶۴ نفر
|[[پرونده:Alborz Savojbolaq.svg|150px]]
|-
!۳
|[[شهرستان نظرآباد|نظرآباد]]||[[نظرآباد]]
|۱۳۸۱
| ||۱۱۹٬۵۱۲ نفر
|۱۵۲٬۴۳۷ نفر
|[[پرونده:Alborz Nazarabad.svg|150px]]
|-
!۴
|[[شهرستان طالقان|طالقان]]
|[[طالقان]]
|۱۳۸۹
|
|۳٬۵۴۵ نفر
|۱۶٬۸۱۵ نفر
|[[پرونده:Alborz Taleghan.svg|150px]]
|-
!۵
|[[شهرستان اشتهارد|اشتهارد]]||[[اشتهارد]]
|۱۳۹۱
| ||۲۹٬۹۹۳ نفر
|۳۷٬۸۷۶ نفر
|[[پرونده:Alborz Eshtehard.svg|150px]]
|-
!۶
|[[شهرستان فردیس|فردیس]]||[[فردیس]]
|۱۳۹۲
| ||۱۸۱٬۱۷۴ نفر
|۲۷۱٬۸۲۹ نفر
|[[پرونده:Alborz Fardis.svg|150px]]
|-
!۷
|[[شهرستان چهارباغ|چهارباغ]]||[[چهارباغ (البرز)|چهارباغ]]
|۱۳۹۹
| ||۴۸٬۸۲۸ نفر||۷۷٬۴۰۹ نفر
|
|-
|}

=== پیشینه تقسیمات ===
* [[شهرستان کرج]] (به مرکزیت شهر [[کرج]]) قدیمی‌ترین شهرستان این استان است که در سال ۱۳۳۳ تشکیل شد و از ۱۳۳۳ تا ۱۳۶۸ شامل کل استان کنونی و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۱ شامل کل [[حوزه انتخابیه کرج]] می‌شد، این شهرستان هم‌اکنون شامل دو بخش به نام‌های [[بخش مرکزی شهرستان کرج|مرکزی]] و [[بخش آسارا|آسارا]] است.
* [[شهرستان ساوجبلاغ]] (به مرکزیت [[هشتگرد]]) در سال ۱۳۶۸ از [[شهرستان کرج]] منفک شد و دو شهرستان [[شهرستان نظرآباد|نظرآباد]] (تا سال ۱۳۸۱)و [[شهرستان طالقان|طالقان]] (تا ۱۳۸۹) سابقاً جزء این شهرستان بوده‌اند، سه بخش [[بخش مرکزی شهرستان ساوجبلاغ|مرکزی]] ،[[بخش چهارباغ|چهارباغ]] و [[بخش چندار|چندار]] این شهرستان را شامل می‌شوند.
* [[شهرستان نظرآباد]] (به مرکزیت شهر [[نظرآباد]]) در سال ۱۳۸۱ از [[شهرستان ساوجبلاغ]] جدا شد و شامل بخش‌های [[بخش مرکزی شهرستان نظرآباد|مرکزی]] و [[بخش تنکمان|تنکمان]] می‌شود.
* [[اشتهارد]] در سال ۱۳۹۱ از [[شهرستان کرج|کرج]] مستقل شد و شامل بخش‌های [[بخش مرکزی شهرستان اشتهارد|مرکزی]] و [[بخش پلنگ‌آباد|پلنگ‌آباد]] می‌گردد.
* [[شهرستان فردیس]] (به مرکزیت شهر [[فردیس]]) در سال ۱۳۹۲ از [[شهرستان کرج|فرمانداری کرج]] استقلال یافت و شامل بخش‌های [[بخش مرکزی شهرستان فردیس|مرکزی]] و [[بخش مشکین‌دشت|مشکین‌دشت]] می‌گردد.
* [[شهرستان چهارباغ]] (به مرکزیت شهر [[چهارباغ (البرز)|چهارباغ]]) در سال ۱۳۹۹ [[شهرستان چهارباغ]] شامل بخش‌های [[بخش چهارباغ|مرکزی]] و [[بخش رامجین|رامجین]] می‌شود.

{{موقعیت جغرافیایی
| مرکز = استان البرز
| شمال = [[استان مازندران]]
| شمال شرقی =
| شرق = [[استان تهران]]
| جنوب شرقی =
| جنوب = [[استان مرکزی]]
| جنوب غربی =
| غرب = [[استان قزوین]]
| شمال غربی =
| تصویر =
}}

=== شهرها ===
استان البرز دارای [[فهرست شهرهای استان البرز|۱۷ شهر]] است، پرجمعیت‌ترین شهر البرز [[کرج]] با ۱٬۵۹۲٬۴۹۲ نفر جمعیت و کم جمعیت‌ترین شهر [[آسارا]] با ۱٬۳۳۹ نفر جمعیت است.
{|class="wikitable sortable"
|-
!ردیف!!نام شهر!!شهرستان!!تصویر!!جمعیت (۱۳۸۵)!!جمعیت (۱۳۹۰)!!جمعیت (۱۳۹۵)!!<small>رتبه جمعیتی در{{سخ}}شهرستان</small>
|-
!۱
|[[کرج]]||[[شهرستان کرج|کرج]]||[[File:Taleghani Blvd Karaj 2.jpg|200px]]||۱٬۳۷۷٬۴۵۰||۱٬۶۱۴٬۶۲۶||۱٬۵۹۲٬۴۹۲||۱
|-
!۲
|[[فردیس]]||[[شهرستان فردیس|فردیس]]||[[File:2nd square of Fardis.jpg|200px]]||جزء [[کرج]]||جزء [[کرج]]||۱۸۱٬۱۷۴||۱
|-
!۳
|[[کمال‌شهر]]||[[شهرستان کرج|کرج]]||||۸۰٬۴۳۵||۱۰۹٬۹۴۳||۱۴۱٬۶۶۹||۲
|-
!۴
|[[نظرآباد]]||[[شهرستان نظرآباد|نظرآباد]]||||۹۷٬۶۸۴||۱۰۷٬۸۰۶||۱۱۹٬۵۱۲||۱
|-
!۵
|[[محمدشهر]]||[[شهرستان کرج|کرج]]||[[File:Mohammad shahr karaj.jpg|200px]]||۸۳٬۱۲۶||۱۰۰٬۵۱۹||۱۱۹٬۴۱۸||۳
|-
!۶
|[[ماهدشت]]||[[شهرستان کرج|کرج]]|| ||۴۳٬۱۰۰||۵۱٬۵۱۸||۶۲٬۹۱۰||۴
|-
!۷
|[[مشکین‌دشت]]||[[شهرستان فردیس|فردیس]]||[[File:Meshkin dasht.jpg|200px]]||۴۳٬۶۹۶||۵۳٬۴۴۰||۶۲٬۰۰۵||۲
|-
!۸
|[[هشتگرد]]||[[شهرستان ساوجبلاغ|ساوجبلاغ]]||[[پرونده:هشتگرد.JPG|200px]]||۴۵٬۳۳۲||۵۱٬۹۵۳||۵۵٬۶۴۰||۱
|-
!۹
|[[چهارباغ (البرز)|چهارباغ]]||[[شهرستان چهارباغ|چهارباغ]]||||۵٬۵۷۷||۶٬۷۷۲||۴۸٬۸۲۸||۱
|-
!۱۰
|[[شهر جدید مهستان]]||[[شهرستان ساوجبلاغ|ساوجبلاغ]]||[[File:نمای کلی شهر جدید هشتگرد.jpg|200px]]||۱۵٬۶۱۹||۲۲٬۷۲۴||۴۲٬۱۴۷||۲
|-
!۱۱
|[[اشتهارد]]||[[شهرستان اشتهارد|اشتهارد]]||[[File:Eshtehard Desert 13960304 01.jpg|200px]]||۱۶٬۹۸۸||۲۳٬۰۱۰||۲۹٬۹۹۳||۱
|-
!۱۲
|[[گرمدره]]||[[شهرستان کرج|کرج]]||[[File:Garmdareh.jpg|200px]]||۱۲٬۷۳۸||۱۳٬۲۴۸||۲۲٬۷۲۶||۵
|-
!۱۳
|[[گلسار (البرز)|گلسار]]||[[شهرستان ساوجبلاغ|ساوجبلاغ]]||||۱۱٬۰۱۳||۱۲٬۴۰۷||۱۳٬۷۴۵||۳
|-
!۱۴
|[[کوهسار (البرز)|کوهسار]]||[[شهرستان ساوجبلاغ|ساوجبلاغ]]||||۷٬۷۵۷||۸٬۳۰۳||۱۰٬۹۴۰||۴
|-
!۱۵
|[[تنکمان]]||[[شهرستان نظرآباد|نظرآباد]]||||۴٬۷۴۲||۴٬۱۹۰||۴٬۶۵۴||۲
|-
!۱۶
|[[طالقان]]||[[شهرستان طالقان|طالقان]]||[[File:Moallem square,Taleghan,Iran.jpg|200px]]||۳٬۲۸۱||۳٬۲۱۱||۳٬۵۴۵||۱
|-
!۱۷
|[[آسارا]]||[[شهرستان کرج|کرج]]||[[File:Karaj dam - panoramio (3).jpg|200px]]||۴۳۰||۷۰۱||۱٬۳۳۹||۶
|}
در جدول زیر میزان جای‌گیری جمعیت در شهرهای استان البرز به درصد آمده است. کرج با داشتن حدود ۶۰ درصد سهم از جمعیت استان البرز، بیشترین جمعیت این استان را در خود جای داده است.
{{bar box
|title= میزان جای‌گیری جمعیت در شهرهای استان البرز
|titlebar=#ddd
|left1=شهر
|right1=درصد جمعیت
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[کرج]]|
# 20B2AA|۵۸٫۷۱}}
{{bar percent|[[فردیس]]|
# A7F432|۶٫۶۷}}
{{bar percent|[[کمالشهر]]|#F400A1|۵٫۲۲}}
{{bar percent|[[نظرآباد]]|
# FCF75E|۴٫۴۰}}
{{bar percent|[[محمدشهر]]|
# ۳۱۹۱۷۷|۴٫۴۰}}
{{bar percent|[[ماهدشت]]|#FF4F00|۲٫۳۱}}
{{bar percent|[[مشکین‌دشت]]|#00A86B|۲٫۲۸}}
{{bar percent|[[هشتگرد]]|#B57EDC|۲٫۰۵}}
{{bar percent|[[چهارباغ (البرز)|چهارباغ]]|#93CCEA|۱٫۸۰}}
{{bar percent|[[شهر جدید مهستان]]|#5E8C31|۱٫۵۵}}
{{bar percent|[[اشتهارد]]|#66DDAA|۱٫۱۰}}
{{bar percent|[[گرمدره]]|
# A55353|۰٫۸۸}}
{{bar percent|[[گلسار (البرز)|گلسار]]|#191970|۰٫۵۰}}
{{bar percent|[[کوهسار (البرز)|کوهسار]]|#FFC40C|۰٫۴۰}}
{{bar percent|[[تنکمان]]|#FE4164|۰٫۱۷}}
{{bar percent|[[طالقان]]|#E12C2C|۰٫۱۳}}
{{bar percent|[[آسارا]]|#FF6700|۰٫۰۴}}
}}
{{پاک‌کن}}

== جمعیت‌شناسی ==
=== اقوام ===
قومیتهای گوناگونی مانند لک، کُرد، بختیاری، گیلک، یزدی، تاتی، مازندرانی و آذری در استان البرز زندگی می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.isna.ir/news/92010801238/ترکیب-قومیتی-نقطه-قوت-استان-البرز |عنوان=
ترکیب قومیتی نقطه قوت استان البرز | ناشر =ایسنا |تاریخ = |تاریخ بازبینی= }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.irna.ir/news/81966144/خصوصيت-هاي-منحصر-به-فرد-جمعيتي-كرج-و-تاثير-آن-در-انتخابات |عنوان=خصوصیت‌های منحصر به فرد جمعیتی کرج و تأثیر آن در انتخابات | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
{{اقوام استان‌های ایران/البرز}}
{{-}}

=== زبان ===
[[پرونده:Linguistic Map of Alborz Province.png|300px|بندانگشتی|نقشهٔ زبانی استان البرز :{{سخ}}رنگ زرد: زبان فارسی و [[گویش‌های فارسی-مازندرانی]]([[گویش کرجی|کرجی]])،{{سخ}}رنگ قرمز :[[گویش‌های فارسی-مازندرانی]] و آذربایجانی،{{سخ}}رنگ سبز روشن: [[گویش‌های فارسی-مازندرانی]]،{{سخ}}رنگ سبز تیره: [[زبان مازندرانی]]،{{سخ}}رنگ آبی: گویش طالقانی{{سخ}}رنگ نارنجی: زبان تاتی]]
زبان‌های رایج در استان البرز:
# [[زبان فارسی]]: این زبان گویش اصلی شهر کرج و رایج‌ترین زبان بین اقوام مختلف کرج می‌باشد.
# [[گویش کرجی]]: گویش کرجی گویشی از خانواده [[گویش‌های فارسی-مازندرانی]] می‌باشد این گویش توسط بومیان [[شهرستان فردیس]]، [[شهرستان ساوجبلاغ]] و [[کرج]] گویش می‌شود، گویش کرجی زبان بومی نواحی مرکزی و جنوبی [[شهرستان کرج]] می‌باشد. این گویش در محلات مختلف کرج همچون حصار، سرجوب، وسیه، بیلقان، مصباح، سرحد آباد، کلاک، سیاکلان، آتشگاه، دوروان، گوهردشت، ده کرج و غیره گویش می‌شود. در شهرستان ساوجبلاغ این گویش توسط بومیان [[هشتگرد]] و آبادی‌هایی همچون سیرود، اسپی داران (سپیدداران)، اسکولدره، کله رود (گلین رود)، عالم زمین، ولیان، آغشت، برغان، بانو صحرا، خوروین، ورده (هندوکوچیک)، سیواندره، سیبستان، آجین دوجین، کوشک زر، آردهه، فشند، ینگی امام، شنده، سنج، بریانچال، سرهه، طالیان و غیره گویش می‌شود.<ref>{{پک|رضا آقازاده |۱۳۸۹|ک=گویش کرجی|ص=۸۸}}</ref>
# [[تاتی طالقانی|گویش طالقانی]]: گویش طالقانی گویش بومی اهالی جوستان، کنارود، میان طالقان و پایین طالقان می‌باشد این گویش گویش اصلی شهر طالقان و جوستان و آبادی‌هایی همچون فشندک، اوانک، گلیرد و غیره است.<ref>{{یادکرد وب
|عنوان=در گفتگو با مهر عنوان شد: مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز:استان البرز کانون تمرکز لهجه‌ها و گویش‌ها از سراسر کشور
|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/2023044/استان-البرز-کانون-تمرکز-لهجه-ها-و-گویش-ها-از-سراسر-کشور
|ناشر=وبگاه خبرگزاری مهر
}}</ref><ref>{{یادکرد وب
|عنوان=زبان مردم طالقان فارسی و مازندرانی و لهجه آنها تاتی می‌باشد
|نشانی=https://alborz.doe.ir/portal/home/?125777/اداره-طالقان
|ناشر=وبگاه سازمان حفاظت محیط زیست استان البرز
|accessdate=۱۹ مارس ۲۰۲۰
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160721173409/http://alborz.doe.ir/Portal/home/?125777/اداره-طالقان
|archivedate=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۶
|dead-url=yes
}}</ref>
# [[زبان تاتی ایران|تاتی]]: زبان تاتی گویش بومیان شهرستان اشتهارد می‌باشد.<ref>ساختار دستوری واژگان در گویش اشتهاردی نوشته محمد حسین شاه بیگ</ref>
# [[طبری طالقانی]]: طبری طالقانی گویشی از [[زبان مازندرانی]] می‌باشد که توسط بومیان آبادی‌های بالا طالقان همچون [[گته ده]]، [[اسکان (طالقان)|اسکان]]، [[دهدر]]، [[درا پی]]، [[گرآب (طالقان)|گرآب]]، [[ناریان]]، [[مهران (طالقان)|مهران]]، [[خیکان]] و [[پراچان (طالقان)|پراچان]] گویش می‌شود.<ref>{{یادکرد وب
|عنوان=در گفتگو با مهر عنوان شد: مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز:استان البرز کانون تمرکز لهجه‌ها و گویش‌ها از سراسر کشور
|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/2023044/استان-البرز-کانون-تمرکز-لهجه-ها-و-گویش-ها-از-سراسر-کشور
|ناشر=وبگاه خبرگزاری مهر
}}</ref><ref>{{یادکرد وب
|عنوان=زبان مردم طالقان فارسی و مازندرانی و لهجه آنها تاتی می‌باشد
|نشانی=https://alborz.doe.ir/portal/home/?125777/اداره-طالقان
|ناشر=وبگاه سازمان حفاظت محیط زیست استان البرز
|accessdate=۱۹ مارس ۲۰۲۰
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160721173409/http://alborz.doe.ir/Portal/home/?125777/اداره-طالقان
|archivedate=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۶
|dead-url=yes
}}</ref>
# [[گویش قصرانی]]: گویش قصرانی گویشی از [[زبان مازندرانی]] می‌باشد که در شمال شهرستان کرج نواحی همچون [[شهرستانک (کرج)|شهرستانک]]، [[لانیز]]، [[شلنک]] و [[همه جا]] گویش می‌شود.<ref>{{پک|حبیب برجیان |۱۳۹۲|ک=گویشهای تبروید در البرز مرکزی: همگرایی زبانی بین طبری و فارسی|ص=۴۳۰}}</ref>
# [[گویش ولاترویی]]: گویش ولاترویی گویشی از [[زبان مازندرانی]] می‌باشد که در محدوده [[ولایت‌رود]] تا گچسر صحبت می‌شود.<ref>{{پک|حبیب برجیان |۱۳۸۸|ک=متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو|ص=۲۶۰}}</ref>
# [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]]: این گویش توسط مهاجران آذربایجانی در برخی روستاهای ساوجبلاغ همچون هیو، شلمزار، خور، قلعه، چندار، تنکمان، نظرآباد، ابراهیم‌آباد، قاسم‌آباد گویش می‌شود همچنین روستای میناوند تنها روستای آذری‌زبان شهرستان طالقان می‌باشد و در [[شهرستان نظرآباد]] نیز زبان ترکی رایج است.

== اقتصاد ==
=== تولیدکنندگان گل رز در استان البرز ===
تنوع آب و هوایی و قرار گرفتن استان البرز در ارتفاع بالای هزار و ۳۰۰ متر باعث تولید سالانه ۱۲ میلیون گل رز، با گلبرگ‌های بزرگ و با ماندگاری بالا شده است، این استان در مرداد ۱۳۹۱، ۱۳ هکتار گلخانهٔ ایران را به خود اختصاص داد، این استان با ۲۵ واحد گلخانه‌ایی در ۱۳ هکتار انواع گل رز را در ۱۶ رنگ مختلف تهیه و تولید می‌کند، استفاده از روش‌های [[هیدروپونیک]] و به‌کارگیری شبکه آبیاری تحت فشار از جمله برنامه‌هائی است که به گلخانه داران برای کشت با کیفیت‌تر و بیشتر گل‌های رز پیشنهاد شده است. استفاده از جدیدترین شبکه‌های کشت مدرن، اتوماسیون دما و آبیاری سیستماتیک گلخانه، از شاخصه‌های گلخانه‌های کشت گل رز در استان البرز است که تا حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد در مصرف انرژی در مقایسه با دیگر گلخانه‌ها کاهش مصرف دارد و در گلخانه‌های استان با به‌کارگیری از روش‌هایی بیش از ۹۵ شاخه گل در هر مترمربع تولید می‌شود.<ref name="yceqm">{{یادکرد وب | عنوان=البرز سومین تولیدکننده گل رز در ایران | وبگاه=IRIB NEWS AGENCY &#124; خبرگزاری صدا و سیما | تاریخ=2012-08-17 | سال=2012 | پیوند=http://www.iribnews.ir/fa/news/14919 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2018-12-08}}{{پیوند مرده}}</ref>

از این استان سالانه یک میلیون شاخه گل رز به کشورهای تاجیکستان، گرجستان و عراق صادر می‌شود.<ref name="yceqm"/>

== جاذبه‌های گردشگری ==
{{اصلی|جاذبه‌های گردشگری استان البرز|فهرست آثار ملی استان البرز}}
استان البرز دارای بناها و جاذبه‌های طبیعی بسیاری است که ۵۲ بنای استان البرز در [[فهرست آثار ملی ایران]] ثبت شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جاذبه‌های گردشگری البرز|نشانی=https://www.borna.news/بخش-استان-ها-11/823205-جاذبه-های-گردشگری-البرز|وبگاه=خبرگزاری برنا|بازبینی=2021-02-02|کد زبان=fa}}</ref>
[[پرونده:Emamzadeh Taher 2.jpg|بندانگشتی|220x220px|[[امامزاده طاهر (کرج)|امامزاده طاهر]] در آخرین پنج‌شنبه سال ۱۳۹۴ خورشیدی]]
[[پرونده:Caves in Iran, Yakh Morad Cave, غار یخ مراد در حوالی روستای آزادبر و کهنه ده 01.jpg|جایگزین=عکسی از غار یخ مراد از جاذبه‌های طبیعی گردشگری استان البرز|بندانگشتی|220x220پیکسل|[[غار یخمراد در کهنه ده|غار یخ مراد]] از جاذبه‌های طبیعی گردشگری استان البرز]]
# [[تپه ازبکی]]
# روستای تاریخی [[سیرود (ساوجبلاغ)|سیرود]]
# روستای زیبا [[سیبان دره]]
# [[باغ لاله‌های گچسر]]
# [[جاده چالوس]]
# [[شهرستان طالقان|طالقان]]
# [[سد امیر کبیر]]
# [[پیست دیزین]]
# روستای تاریخی [[ورده (البرز)|ورده]]
# روستای [[برغان]]
# تپه‌های رنگین کمانی{[[اشتهارد]]}
# [[کاروانسرای شاه‌عباسی (کرج)|کاروانسرای شاه‌عباسی]]
# [[کاخ سلیمانیه]]
# [[کاخ مروارید|کاخ شمس]]
# باغ‌های [[جهانشهر (کرج)|جهانشهر]]
# [[رود کرج]]
# باغ پرندگان کرج
# [[غار یخ‌مراد]]
# [[سنقرآباد (ساوجبلاغ)]]
# [[قلعه احمدآباد (مصدق)]]
# [[تپه مردآباد (ماهدشت)]]
# [[کاخ شهرستانک]]
# مصلای [[سید روح‌الله خمینی|امام خمینی]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز {{!}} پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نماینده ولی فقیه دراستان البرز و امام جمعه کرج|نشانی=http://emamjomekaraj.ir/|وبگاه=emamjomekaraj.ir|بازبینی=2019-05-28}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[حوزه‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی در استان البرز|حوزه‌های انتخابیه مجلس در استان البرز]]
* [[فهرست مناطق مسکونی استان البرز]]
* [[جاذبه‌های گردشگری استان البرز]]
* [[فهرست آثار ملی استان البرز]]

== پانویس ==
{{پانویس|۲}}

== منابع ==
* [https://web.archive.org/web/20090715021159/http://www.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=583708 ایرنا]
* [http://www.presstv.ir/detail.aspx?id=100466&sectionid=3510212 پرس تی وی]
* [https://www.alborz.ir/RContent/CG6Y875-پاسخ-مثبت-وزارت-کشور-به-درخواست-و-پیگیری-های-استاندار-البرز-چهارباغ-شهرستان-شد-مطالبه-ای-مردمی-که-ب.aspx تأسیس شهرستان چهارباغ]
کتاب استان‌شناسی البرز پایه دهم دوره دوم متوسطه سال تحصیلی ۱۴۰۳ ۱۴۰۲

== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌سفر}}{{ویکی‌انبار|Category:Alborz Province}}
* آمار تفصیلی نفوس و خانوار نقاط جمعیتی استان البرز در {{سرشماری ۱۳۹۰|۳۰}}
* [http://p-alb.ir/ استانداری البرز]
* [http://alborzeman.ir/ بانک جامع اطلاعات شهری استان البرز]

{{استان البرز}}
{{استان‌های ایران}}
{{دهستان‌های استان البرز}}
{{بلندترین قله استان‌های ایران}}
[[رده:استان البرز|استان البرز]]
[[رده:استان‌های ایران|البرز]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌های ۱۳۸۹ در ایران]]
[[رده:رشته‌کوه البرز]]
[[رده:مقاله‌های خرد ایران]]