در حال ویرایش حسین فهمیده
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
| nickname = | | nickname = | ||
| birth_date = {{تاریخ تولد|۱۳۴۶|۲|۱۶|گاه‌شمار=خورشیدی}} | | birth_date = {{تاریخ تولد|۱۳۴۶|۲|۱۶|گاه‌شمار=خورشیدی}} | ||
| birth_place = | | birth_place = [[قم]]، [[ایران]] | ||
| death_date = {{تاریخ مرگ و سن|۱۳۵۹|۸|۸|۱۳۴۶|۲|۱۶|گاه‌شمار=خورشیدی}} | | death_date = {{تاریخ مرگ و سن|۱۳۵۹|۸|۸|۱۳۴۶|۲|۱۶|گاه‌شمار=خورشیدی}} | ||
| death_place = | | death_place = [[خرمشهر]]، [[ایران]] | ||
| placeofburial = بهشت | | placeofburial = [[بهشت زهرا]]، [[تهران]]، [[ایران]] | ||
| placeofburial_label = | | placeofburial_label = | ||
| placeofburial_coordinates = <!-- {{Coord|LAT|LONG|display=inline,title}} --> | | placeofburial_coordinates = <!-- {{Coord|LAT|LONG|display=inline,title}} --> | ||
| allegiance = | | allegiance = [[اسلام]] | ||
| branch = [[ | | branch = [[بسیج]] | ||
| serviceyears = | | serviceyears = | ||
| rank = | | rank = | ||
| servicenumber = <!-- Do not use data from primary sources such as service records --> | | servicenumber = <!-- Do not use data from primary sources such as service records --> | ||
| battles = [[جنگ ایران و عراق]] | | battles = [[جنگ ایران و عراق]] | ||
* [[ | * [[نبرد خرمشهر]]{{KIA}} | ||
| awards = نشان فتح | | awards = [[پرونده:Order of Fat'h (1st Class).svg|110px|وسط]] [[نشان فتح]] | ||
}} | }} | ||
'''محمّدحسین فهمیده''' (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ – ۸ آبان ۱۳۵۹) | '''محمّدحسین فهمیده''' (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ – ۸ آبان ۱۳۵۹) [[شخصیت داستانی]] بر اساس [[استفاده نظامی از کودکان|کودک-سرباز]] ایرانی که در [[جنگ ایران و عراق]] بود در ۱۳ سالگی در حین [[عملیات انتحاری]] علیه [[تانک]]های عراقی کشته شد. | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
محمّدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روایت شهادت محمد حسین فهمیده|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/4031846/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده|وبگاه=خبرگزاری صدا و سیما|تاریخ=1402-08-08|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=|کوشش=https://www.isna.ir/news/1401080805118/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده}}</ref> در [[قم]] زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به [[کرج]] مهاجرت کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/200137/زندگینامه-محمد-حسین-فهمیده-۱۳۴۶-۱۳۵۹|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2013-02-04|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> | محمّدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روایت شهادت محمد حسین فهمیده|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/4031846/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده|وبگاه=خبرگزاری صدا و سیما|تاریخ=1402-08-08|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=|کوشش=https://www.isna.ir/news/1401080805118/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده}}</ref> در [[قم]] زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به [[کرج]] مهاجرت کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/200137/زندگینامه-محمد-حسین-فهمیده-۱۳۴۶-۱۳۵۹|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2013-02-04|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> | ||
پخش اعلامیه‌های | پخش اعلامیه‌های [[سید روح‌الله خمینی]] در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار خمینی در بازگشت به [[ایران]]، شرکت در تظاهرات [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب اسلامی]] در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های [[خوزستان]] از جمله اقدامات او هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دربارهٔ محمدحسین فهمیده|نشانی=https://www.irna.ir/news/84091203/درباره-محمدحسین-فهمیده|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2020-10-29|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref> فهمیده در پی درگیری‌های کردستان خود را به آن ناحیه رساند اما به خاطر سن کم، توسط کمیته انقلاب به کرج بازگردانده شد و از خانواده او تعهد گرفته شد که دیگر از کرج خارج نشود.<ref name=":0"/> | ||
=== در جنگ ایران و عراق === | === در جنگ ایران و عراق === | ||
گفته شده است که با آغاز جنگ ایران و عراق، خود را به [[تهران]] رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه [[خرمشهر]] منتقل شد. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح و به بیمارستان منتقل شد. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار محمدرضا شمس گذراند.<ref name=":0"/> وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی [[نیروهای مسلح عراق|ارتش عراق]] همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟ / جشن تولد پسری که رهبر روح‌الله بود! + فیلم|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/02/17/2890568/رادیو-خبر-شهادت-حسین-فهمیده-را-چگونه-اعلام-کرد-جشن-تولد-پسری-که-رهبر-روح-الله-بود-فیلم|وبگاه=خبرگزاری تسنیم|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> | |||
== | == کشته‌شدن == | ||
در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه کوت شیخ در نزدیکی رودخانه خرمشهر<ref name=":1"/> ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آنها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها در حرکت شد و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ببینید {{!}} تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1831610/ببینید-تحریف-جنجالی-تاریخ-روی-آنتن-صداوسیما-با-چاشنی-وصیتنامه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2023-11-01|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> عراقی‌ها گمان کردند که آن منطقه مین گذاری شده و عقب‌نشینی می‌کنند.<ref name=":1"/> به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.<ref name=":2"/> | در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه [[کوت‌شیخ|کوت شیخ]] در نزدیکی رودخانه خرمشهر<ref name=":1"/> ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آنها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی [[نارنجک]] به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها در حرکت شد و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ببینید {{!}} تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1831610/ببینید-تحریف-جنجالی-تاریخ-روی-آنتن-صداوسیما-با-چاشنی-وصیتنامه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2023-11-01|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> عراقی‌ها گمان کردند که آن منطقه مین گذاری شده و عقب‌نشینی می‌کنند.<ref name=":1"/> به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.<ref name=":2"/> | ||
به‌دنبال | به‌دنبال کشته شدن محمدحسین فهمیده، [[سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|صدای جمهوری اسلامی ایران]] با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز کشته شده است.<ref name=":0"/> پس از اعلام خبر، رادیو اعلام کرد که کسانی که از هویت این نوجوان خبر دارند، با شماره تلفن اعلام شده، تماس بگیرند. از این طریق خانواده او نیز از رویداد صورت گرفته، با خبر شدند.<ref name=":1"/> خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد انقلاب اسلامی بیان کرد، چنین گفت:<ref name=":0"/> | ||
{{نقل قول|... رهبر ما آن طفل سیزده‌ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید. خداوندا! من از پیشگاه مقدس تو عذر می‌خواهم که کودکان و جوانان عزیز ما خود را فدا کنند و ما بهره‌کشی نماییم.}} | |||
بقایای جسد او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ بهشت زهرا دفن شد.<ref name=":0"/> | |||
== تردیدها پیرامون زندگانی و درگذشت == | |||
یکی از تردیدهای شکل گرفته پیرامون محمدحسین فهمیده، داشتن یا نداشتن [[وصیتنامه]] است. برادر او معتقد است که فهمیده، هیچ‌گونه وصیت‌نامه‌ای نداشته است اما پیش و پس از این سخن، وصیت‌نامه‌ای منسوب به محمدحسین فهمیده منتشر شده بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ببینید {{!}} تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1831610/ببینید-تحریف-جنجالی-تاریخ-روی-آنتن-صداوسیما-با-چاشنی-وصیتنامه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2023-11-01|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> | |||
[[حمید هوشنگی]] نخستین فردی بود که نحوهٔ کشته شدن فهمیده را روایت کرد. ساعاتی پس از مرگ هوشنگی، نگین شیرآقایی؛ خبرنگار [[بی‌بی‌سی فارسی]] در [[توییتر]] ادعا کرد که هوشنگی در گفتگویی با وی اذعان داشت که روایت مرگ فهمیده جزئی از تبلیغات جنگ بوده و بر طبق واقعیت نیست.<ref name=":3">{{یادکرد وب|تاریخ=|وبگاه=iranwire.com|نشانی=https://iranwire.com/fa/features/28347/|عنوان=«نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده»}}</ref><ref name=":4">{{یادکرد وب|تاریخ=۱۹ آبان ۱۳۹۷|وبگاه=ensafnews.com|نشانی=https://ensafnews.com/144371/واکنش-خانواده‌ی-حسین-فهمیده-به-ادعای/|عنوان=واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی}}</ref> کمی بعد توئیت مشابهی هم توسط رضا ویسی روزنامه‌نگار جنگ و خبرنگار [[رادیو فردا]] با همین موضوع منتشر شد.<ref name=":3"/> در همین باره، [[سرتیپ دوم]] [[مسعود بختیاری (نظامی)|مسعود بختیاری]]، از فرماندهان [[نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران]] در زمان جنگ، در برنامه خشت خام در سال ۱۳۹۶ روایت نقل شده رسمی در مورد محمدحسین فهمیده را زیر سؤال برد. او با تأکید بر لزوم حضور ارتش کلاسیک برای مقابله با ارتش مجهز و پرتعداد عراق در جنگ، دربارهٔ زیر تانک رفتن نوجوان سیزده ساله و منفجر کردن آن با [[نارنجک]] می‌گوید: «به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و [آن را منفجر کرد]».<ref name=":5">{{یادکرد خبر|عنوان=حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-41252249|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2024-06-14|زبان=fa}}</ref><ref name=":3"/> پس از این موضوع، خواهر محمدحسین فهمیده، در گفت‌وگو با ''انصاف نیوز'' مدعی شد که روایت جمهوری اسلامی از مرگ برادرش صحیح است.<ref name=":4"/> | |||
== پاسداشت == | == پاسداشت == | ||
=== داستان فهمیده در کتب درسی === | === داستان فهمیده در کتب درسی === | ||
در کتب درسی مورد استفاده در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی | در [[کتاب درس|کتب درسی]] مورد استفاده در [[وزارت آموزش و پرورش#جمهوری اسلامی ایران|آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران]]، ماجرای کشته شدن حسین فهمیده، به عنوان یکی از داستان‌های درسی قرار گرفته بود.<ref name=":6">{{یادکرد وب|تاریخ=۹ مهر ۱۳۹۵|وبگاه=mashreghnews.ir|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/637257/روایت-۹-روزه-از-ماجرای-حذف-شهید-فهمیده-از-کتاب-ششم-ورود-شهیده|عنوان=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی}}</ref> در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمدحسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.<ref name=":5"/> حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با [[ایران و سند ۲۰۳۰ یونسکو|سند ۲۰۳۰]] شد. طیف‌های نزدیک به حکومت معتقد بودند که این اتفاق، اقدامی در راستای مبارزه با [[استفاده نظامی از کودکان]] (که در ایران [[بسیج دانش‌آموزی|بسیج دانش آموزی]] نامیده می‌شود) بر اساس قوانین بین‌المللی مبنی است و با هدف حذف فرهنگ [[شهادت در ایران|شهادت]] طلبی صورت گرفته است. اما چنین خبری به صورت رسمی تکذیب شد.<ref name=":6"/> | ||
=== پس از کشته شدن === | === پس از کشته شدن === | ||
روز | روز کشته شدن فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز [[بسیج دانشجویی#بسیج دانش آموزی|بسیج دانش‌آموزی]]» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر [[بسیج|بسیج مستضعفین]] تشکیل‌شد. روز ۱۳ آبان هم به افتخار او روز دانش‌آموز نامیده شد. این سازمان با همکاری [[وزارت آموزش و پرورش]] ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل [[بسیج|واحدهای مقاومت بسیج]] نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در [[موزه شهدا]] [[تهران]] نگهداری می‌شود. خانهٔ پدری او در کرج به موزه شهدای دانش‌آموز تبدیل شده است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت [[نقش‌آب]] بر روی [[اسکناس دو هزار ریالی ایران|اسکناس دو هزار ریالی]] چاپ شده بود.<ref name=":0"/> | ||
=== نشان فتح === | === نشان فتح === | ||
در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست حصر آبادان) اعطای نشان فتح، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. <ref>{{یادکرد وب|تاریخ=۱۳۹۲-۱۰-۳۰|وبگاه=farsnews.ir|نشانی=https://farsnews.ir/news/13921029000489/از-اقدس-تا-فتح-مدال‌هایی-که-بر-سینه-سرداران-ایرانی-نشسته-است|عنوان=از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است}}</ref> | در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست [[حصر آبادان]]) اعطای نشان فتح، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. همچنین در این مراسم به [[محسن رضایی]] فرمانده [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و [[علی صیاد شیرازی]] فرمانده نیروی زمینی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران]] نشان فتح یک داده شد و به دیگران، نشان فتح درجه دو یا سه اعطا گردید.<ref>{{یادکرد وب|تاریخ=۱۳۹۲-۱۰-۳۰|وبگاه=farsnews.ir|نشانی=https://farsnews.ir/news/13921029000489/از-اقدس-تا-فتح-مدال‌هایی-که-بر-سینه-سرداران-ایرانی-نشسته-است|عنوان=از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است}}</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[پاولیک موروزوف]] | |||
* [[حمله انتحاری]] | |||
* [[عملیات استشهادی]] | |||
* [[حسن جنگجو]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
== پیوند به بیرون == | |||
* تراژدی «رزمندگان نوجوان» جنگ؛ «بین برادرها درگیری شد که کی زودتر روی مین برود». نویسنده: [[حسین باستانی]]. [[بی‌بی‌سی فارسی]]. ۲۰۲۴/۰۹/۲۴ | |||
{{ترتیب‌پیش‌فرض:فهمیده، محمدحسین}} | {{ترتیب‌پیش‌فرض:فهمیده، محمدحسین}} | ||
[[رده:استفاده نظامی از کودکان]] | |||
[[رده:اهالی قم]] | [[رده:اهالی قم]] | ||
[[رده:اهالی کرج]] | [[رده:اهالی کرج]] | ||
[[رده: | [[رده:خاک‌سپاری‌ها در قطعه ۲۴ بهشت زهرا]] | ||
[[رده: | [[رده:داوطلبان بسیجی در جنگ ایران و عراق]] | ||
[[رده: | [[رده:درگذشتگان ۱۳۵۹]] | ||
[[رده: | [[رده:درگذشتگان ۱۹۸۰ (میلادی)]] | ||
[[رده: | [[رده:دریافت‌کنندگان نشان فتح]] | ||
[[رده:زادگان ۱۳۴۶]] | [[رده:زادگان ۱۳۴۶]] | ||
[[رده: | [[رده:زادگان ۱۹۶۷ (میلادی)]] | ||
[[رده:سربازان اهل ایران]] | |||
[[رده:کشتگان ایرانی در جنگ ایران و عراق]] | |||
[[رده:کشته‌شدگان کودک]] | |||
[[رده:کودکان اهل ایران]] | |||
[[رده:نظامیان اهل ایران در جنگ ایران و عراق]] | |||
[[رده:نظامیان اهل قم]] | |||