بخش پلنگآباد: تفاوت میان نسخهها
جز ←منابع |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بخش | |||
= | | نام = پلنگآباد | ||
| نام محلی = پلنگآباد | |||
| تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نوع = بخش | |||
| کشور = [[ایران]] | |||
| استان = [[استان البرز]] | |||
| شهرستان = [[شهرستان اشتهارد]] | |||
| مرکز = [[پلنگآباد (شهر)]] | |||
| دهستانها = [[دهستان پلنگآباد]]<br>[[دهستان جارو]] | |||
| جمعیت = ۲۶۲۵ نفر (۱۳۹۵) | |||
| پست = | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
'''بخش پلنگآباد''' یکی از دو بخش [[شهرستان اشتهارد]] در [[استان البرز]] [[ایران]] است که در سال ۱۳۹۱ شمسی (۲۰۱۲ میلادی) با جدا شدن بخش اشتهارد از [[شهرستان کرج]] و تشکیل شهرستان مستقل اشتهارد تأسیس شد. مرکز این بخش، شهر [[پلنگآباد (شهر)|پلنگآباد]] است که در سال ۱۳۹۸ به شهر تبدیل شد. این بخش در شرق [[شهرستان اشتهارد]] قرار دارد و از دو دهستان پلنگآباد و جارو تشکیل شده است. بخش پلنگآباد دارای قدمت تاریخی طولانی بوده و آثار تاریخی متعددی از جمله [[امامزاده زید و رحمان]]، قلعه پلنگآباد و بزقلعه در این منطقه واقع شده است.<ref name="wikipedia">{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikipedia.org/wiki/بخش_پلنگآباد|عنوان=بخش پلنگآباد|وبگاه=ویکیپدیا|تاریخ=۲۰۲۵|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
== منابع == | ==تاریخچه== | ||
===پیش از تأسیس شهرستان اشتهارد=== | |||
پیش از سال ۱۳۹۱، منطقه پلنگآباد به عنوان بخشی از [[شهرستان کرج]] در [[استان تهران]] محسوب میشد. در سال ۱۳۸۹، [[استان البرز]] از استان تهران جدا شد و [[شهرستان کرج]] به استان البرز منتقل گردید. در این دوره، پلنگآباد یکی از دهستانهای بخش اشتهارد بود که همراه با دهستان جارو، منطقه شرقی [[شهرستان کرج]] را تشکیل میداد.<ref name="wikipedia" /> | |||
===تشکیل بخش پلنگآباد=== | |||
در خرداد ۱۳۹۱ (ژوئن ۲۰۱۲)، با تصویب هیئت دولت، بخش اشتهارد از [[شهرستان کرج]] جدا شد و [[شهرستان اشتهارد]] مستقل با دو بخش مرکزی و پلنگآباد تشکیل گردید. بخش پلنگآباد با مرکزیت روستای پلنگآباد و متشکل از دو دهستان پلنگآباد و جارو رسماً آغاز به فعالیت نمود. این تقسیمات کشوری با هدف توزیع بهینه و عادلانه خدمات و با توجه به بافت جغرافیایی منطقه صورت گرفت.<ref name="wikipedia-on-ipfs">{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikipedia-on-ipfs.org/wiki/بخش_پلنگآباد|عنوان=بخش پلنگآباد|وبگاه=ویکیپدیای فارسی در IPFS|تاریخ=۲۰۲۵|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
===تبدیل پلنگآباد به شهر=== | |||
در مهر ماه ۱۳۹۸ (اکتبر ۲۰۱۹)، روستای پلنگآباد با جمعیت حدود ۱۲۰۰ نفر و مساحت ۷۰۰ هکتار به شهر تبدیل شد. این تصمیم توسط [[وزارت کشور (ایران)|وزارت کشور]] اتخاذ و در آذر ماه همان سال، تأسیس [[شهرداری پلنگآباد]] نیز مورد موافقت قرار گرفت. با این اقدام، بخش پلنگآباد از یک مرکز روستایی به یک مرکز شهری ارتقا یافت و امکانات و خدمات بیشتری در این منطقه فراهم گردید.<ref name="wikivoyage">{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikivoyage.org/wiki/پلنگآباد|عنوان=پلنگآباد|وبگاه=ویکیراهنما|تاریخ=۲۰۲۵|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==موقعیت جغرافیایی== | |||
بخش پلنگآباد در بخش شرقی [[شهرستان اشتهارد]] و در جنوب [[استان البرز]] قرار دارد. این بخش در فاصله حدود ۱۵ تا ۲۱ کیلومتری شرق شهر [[اشتهارد]] و حدود ۵۰ تا ۵۴ کیلومتری جنوبغربی شهر [[کرج]] واقع شده است. بخش پلنگآباد در مسیر جاده اشتهارد به کرج قرار دارد که یکی از محورهای مهم ارتباطی استان البرز محسوب میشود. این منطقه از شمال به ارتفاعات [[البرز جنوبی]] و از جنوب به دشتهای کویری محدود میگردد.<ref name="payam-savoj">{{یادکرد وب|نشانی=https://payam-savoj.blogsky.com/1395/02|عنوان=جاده اشتهارد - کرج|وبگاه=پیام ساوجبلاغ|تاریخ=۱۳۹۵|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==آب و هوا== | |||
آب و هوای بخش پلنگآباد نیمهخشک است و تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای نسبتاً سرد دارد. این منطقه با توجه به قرار گرفتن در دامنه جنوبی رشتهکوه البرز و نزدیکی به مناطق کویری، از بارندگی کمی برخوردار است. ارتفاعات این بخش، از جمله کوههای جارو و بزقلعه، موجب تنوع آب و هوایی در مناطق مختلف بخش شده است.<ref name="koohpeyma">{{یادکرد وب|نشانی=https://koohpeyma.com/jaroo-peak|عنوان=قله جارو|وبگاه=کوهپیما|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==ارتفاعات و کوهها== | |||
بخش پلنگآباد دارای ارتفاعات و کوههای متعددی است که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | |||
* '''قله جارو''': یکی از قلههای شاخص این منطقه که در نزدیکی روستای جارو قرار دارد و به دلیل چشمانداز زیبا و مسیر نسبتاً کوتاه و آسان، مورد توجه کوهنوردان استان البرز است. این قله در فاصله ۱۹.۵ کیلومتری شهر [[اشتهارد]] واقع شده است.<ref name="koohpeyma" /> | |||
* '''بزقلعه (کوه گهور)''': این کوه در فاصله هشت کیلومتری شرق جاده اشتهارد-کرج و در پنج کیلومتری جنوب روستای مختارآباد قرار دارد. مورخان قدمت این کوه را به قرن پنجم تا نهم هجری قمری نسبت میدهند. بالای این کوه نسبتاً مسطح است و بقایای آثاری از جمله ساختمانهای مخروبه و سفالهای شکسته در آن دیده میشود. احتمالاً به علت صعبالعبور بودن محل، مصالح ساختمانی را با بز کوهی به بالای کوه منتقل میکردند که به همین دلیل به آن بزقلعه میگویند. برخی بر این باورند که قلعه در اختیار محجوب حاکم شهر اشتهارد و ساوجبلاغ و از فرماندهان ارتش دوره [[افشاریه]] بوده است.<ref name="avaalborz">{{یادکرد وب|نشانی=https://avaalborznews.ir/بزقلعه-دیدهبانی-بینظیر|عنوان=بزقلعه دیدهبانی بینظیر|وبگاه=اوال البرز نیوز|تاریخ=۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==تقسیمات کشوری== | |||
بخش پلنگآباد از دو دهستان تشکیل شده است:<ref name="wikiwand">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.wikiwand.com/fa/بخش_پلنگآباد|عنوان=بخش پلنگآباد|وبگاه=ویکیواند|تاریخ=۲۰۲۵|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
# '''[[دهستان پلنگآباد]]''': مرکز بخش پلنگآباد است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت این دهستان ۶۶۱۳ نفر در ۱۹۰۳ خانوار بود. این دهستان شامل روستاهایی است که بیشتر مردم آنها به زبان [[زبان تاتی ایران|تاتی]] سخن میگویند و به کشاورزی و دامداری مشغول هستند. شهر [[پلنگآباد (شهر)|پلنگآباد]] که در سال ۱۳۹۸ به شهر تبدیل شد، در این دهستان واقع است.<ref name="farahan">{{یادکرد وب|نشانی=https://farahan-online.blogfa.com/category/33|عنوان=دهستان پلنگآباد|وبگاه=فرحان آنلاین|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
# '''[[دهستان جارو]]''': یکی از دهستانهای بخش پلنگآباد است که روستای جارو مرکز آن محسوب میشود. براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت این دهستان ۱۴۰۷ نفر در ۴۴۵ خانوار بود. روستای جارو در ۱۵ کیلومتری شرق شهر [[اشتهارد]] قرار دارد و از طریق یک جاده فرعی به طول ۵ کیلومتر از جاده اصلی به آن دسترسی وجود دارد. این روستا در دامنه ارتفاعات کوهستانی جارو واقع شده و روستایی سرسبز با پوشش گیاهی مناسب است.<ref name="wikiwand" /> | |||
==جمعیت== | |||
براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰، جمعیت بخش پلنگآباد ۲۶۲۵ نفر در ۸۱۹ خانوار بود. در سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت بخش پلنگآباد تغییر چندانی نداشت و همچنان حدود ۲۶۲۵ نفر بود که از این تعداد، ۱۴۰۷ نفر در دهستان جارو و حدود ۱۲۱۸ نفر در دهستان پلنگآباد سکونت داشتند. با تبدیل روستای پلنگآباد به شهر در سال ۱۳۹۸، جمعیت شهر پلنگآباد حدود ۱۲۰۰ نفر اعلام شد.<ref name="wikialborz">{{یادکرد وب|نشانی=https://wikialborz.com/view/بخش_پلنگآباد|عنوان=بخش پلنگآباد|وبگاه=ویکی البرز|تاریخ=۲۰۲۵|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==ترکیب قومی و زبان== | |||
مردم بخش پلنگآباد عمدتاً به زبان [[زبان تاتی ایران|تاتی]] سخن میگویند. زبان تاتی یکی از زبانهای ایرانی شاخه شمالغربی است که بازمانده زبان [[آذری قدیم]] محسوب میشود. این زبان در منطقه [[اشتهارد]] و روستاهای اطراف آن از جمله پلنگآباد، جارو، [[مهدیآباد (اشتهارد)|مهدیآباد]] و سایر روستاهای بخش پلنگآباد رایج است. زبان تاتی در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شده و بر اساس اعلام [[یونسکو]]، یکی از زبانهای در خطر انقراض به شمار میرود. بخشی از مردم این منطقه نیز به زبان [[ترکی آذربایجانی]] سخن میگویند.<ref name="iranianutopia">{{یادکرد وب|نشانی=https://iranianutopia.ir/زبان-تاتی-ایران|عنوان=زبان تاتی ایران|وبگاه=ایران یوتوپیا|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==اقتصاد== | |||
===کشاورزی=== | |||
کشاورزی یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی مردم بخش پلنگآباد است. این منطقه دارای اراضی کشاورزی قابل توجهی است که بخش عمده آن به صورت آبی و از طریق [[قنات]] و چاههای عمیق آبیاری میشود. محصولات عمده کشاورزی این منطقه شامل غلات (گندم و جو)، حبوبات، چغندر قند و علوفه دامی است. همچنین در روستاهای این بخش باغهای میوهای متعددی وجود دارد که به کشت درختان گردو، بادام، گیلاس، آلبالو و زالزالک مشغول هستند.<ref name="mehrnews">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/5155704|عنوان=اشتهارد با وجود صنعتی بودن، به کشاورزی هم میپردازد|وبگاه=خبرگزاری مهر|تاریخ=۱۴۰۲|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
در سالهای اخیر، حفاظت از اراضی کشاورزی در بخش پلنگآباد به یکی از اولویتهای مدیریتی تبدیل شده است. در سال ۱۴۰۲، دادستانی اشتهارد موفق به آزادسازی ۸۵ هکتار از اراضی زراعی در معرض تغییر کاربری در بخش پلنگآباد شد.<ref name="isna">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.isna.ir/news/1402081611758|عنوان=آزادسازی ۸۵ هکتار از اراضی زراعی در اشتهارد|وبگاه=ایسنا|تاریخ=۱۴۰۲|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
===دامداری و مرغداری=== | |||
دامداری به روش سنتی یکی دیگر از فعالیتهای اقتصادی مهم در بخش پلنگآباد است. پرورش گوسفند، بز، گاو و مرغ و طیور در این منطقه رواج دارد. تعداد بالای پرورشدهندگان دام و طیور در این منطقه، آن را به یکی از ظرفیتهای بزرگ در زمینه تولیدات گوشتی و لبنی در [[استان البرز]] تبدیل کرده است.<ref name="shahrvandalborz">{{یادکرد وب|نشانی=https://shahrvandalborz.ir/khabar/116817|عنوان=بخش روستایی-دامداری|وبگاه=شهرداری واندر|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
===صنعت=== | |||
اگرچه بخش پلنگآباد خود شهرک صنعتی ندارد، اما به دلیل نزدیکی به [[شهرک صنعتی اشتهارد]] و سایر مناطق صنعتی شهرستان، بخشی از جمعیت این بخش در بخش صنعت اشتغال دارند. منطقه پلنگآباد در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی کشور معرفی شد که نشاندهنده اهمیت اقتصادی این منطقه است.<ref name="donya-e-eqtesad">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-بیشت-26/645927|عنوان=اشتهارد به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی|وبگاه=دنیای اقتصاد|تاریخ=۱۳۹۷|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==مذهب و فرهنگ== | |||
===مذهب=== | |||
مردم بخش پلنگآباد مسلمان و پیرو مذهب تشیع دوازدهامامی هستند. این منطقه دارای آثار مذهبی مهمی از جمله [[امامزاده زید و رحمان]] است که از اماکن مذهبی مهم [[استان البرز]] به شمار میرود.<ref name="news-eshtehard">{{یادکرد وب|نشانی=https://news.eshtehard.ir/در-شهر/امامزاده-تاریخی-و-مذهبی/item/11588-بقعه-امامزاده-زید-و-رحمان-ع.html|عنوان=بقعه امامزاده زید و رحمان|وبگاه=خبر اشتهارد|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
===مراکز فرهنگی و مذهبی=== | |||
* '''امامزاده زید و رحمان (سهگنبدان)''': این بقعه در غرب روستای رحمانیه (پلنگآباد) قرار دارد و مربوط به سدههای هفتم تا نهم هجری قمری است. این بنا دارای سه گنبد آجری ساده، سرسرا و راهرو است و به همین دلیل به امامزاده سهگنبدان نیز معروف است. بر اساس روایات، دو امامزاده رحمان و زید که از نوادگان [[امام موسی کاظم (ع)]] هستند، در این بنا مدفون شدهاند. این امامزاده در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۵۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.<ref name="yjc">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/8153372|عنوان=امامزاده زید و رحمان|وبگاه=خبرگزاری جوان|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> گنبدهای این امامزاده به ترتیب گنبد شرقی، غربی و شمالی، مربوط به دورههای [[ایلخانی]]، [[تیموری]] و [[صفویه]] هستند که نمایانگر معماری سه دوره تاریخی در کنار یکدیگر است. این ویژگی معماری، امامزاده سهگنبدان را به یک اثر منحصر به فرد در معماری اسلامی ایران تبدیل کرده است.<ref name="mrbilit">{{یادکرد وب|نشانی=https://mrbilit.com/mag/zeyd-and-rahman-shrine|عنوان=امامزاده زید و رحمان|وبگاه=مروبلیت|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
==آثار تاریخی و گردشگری== | |||
===آثار تاریخی=== | |||
بخش پلنگآباد دارای آثار تاریخی متعددی است که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: | |||
* '''[[قلعه پلنگآباد]]''': این قلعه در دهستان پلنگآباد از توابع بخش اشتهارد، در ۲۱ کیلومتری شرق [[اشتهارد]] و ۵۴ کیلومتری جنوبغربی [[کرج]]، در سمت شمال جاده اشتهارد-کرج واقع شده است. قلعه پلنگآباد مربوط به سدههای هشتم و نهم هجری قمری تا دوره [[قاجار]] است. این قلعه دارای ۴ برج و یک دروازه ورودی در دیوار جبهه غربی بوده که امروزه سه برج از ۴ برج آن و مقداری از دیوارهای حدفاصل این برجها باقی مانده است. به غیر از خشت که مصالح اصلی به کار رفته در این قلعه محسوب میشود، از آجر، سنگ، گچ و چوب نیز در ساخت آن استفاده شده است.<ref name="karajyar">{{یادکرد وب|نشانی=https://karajyar.ir/post/48|عنوان=قلعه پلنگآباد|وبگاه=کرج یار|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
* '''[[بزقلعه]] ([[کوه گهور]])''': این کوه در فاصله هشت کیلومتری شرق جاده اشتهارد-کرج و در پنج کیلومتری جنوب روستای مختارآباد واقع شده است. قدمت این کوه به قرن پنجم تا نهم هجری قمری برمیگردد. بالای این کوه نسبتاً مسطح است و در آن بقایای آثاری از جمله ساختمان کاملاً مخروبه و سفالهای شکسته به چشم میخورد. احتمالاً به علت صعبالعبور بودن محل، مصالح ساختمانی را با بز کوهی به بالای کوه منتقل میکردند که به همین دلیل به آن بزقلعه میگویند. برخی بر این باورند که قلعه در اختیار محجوب حاکم شهر [[اشتهارد]] و [[ساوجبلاغ]] و از فرماندهان ارتش دوره [[افشاریه]] بوده است.<ref name="iribnews">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/4266618|عنوان=بزقلعه (کوه گهور)|وبگاه=خبرگزاری صداوسیما|تاریخ=۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱۴۰۴-۰۸-۱۹}}</ref> | |||
===جاذبههای گردشگری=== | |||
* '''[[قله جارو]]''': این قله از جاذبههای [[کوهنوردی]] استان البرز است که مسیر صعود نسبتاً کوتاه و آسانی دارد. قله جارو به دلیل چشمانداز بسیار زیبایی که از آن دیده میشود، مورد توجه کوهنوردان قرار دارد. مسیر صعود به این قله از روستای جارو آغاز میشود و عبور از باغهای سرسبز این روستا بخشی از جذابیت این مسیر است.<ref name="koohpeyma" /> | |||
* '''[[روستای جارو]]''': این روستا در ۱۵ کیلومتری شرق شهر [[اشتهارد]] و در دامنه ارتفاعات کوهستانی قرار دارد. روستای جارو با باغهای سرسبز و آب و هوای مطبوع، یکی از جاذبههای گردشگری منطقه است. پوشش گیاهی این روستا شامل درختان [[گردو]]، [[بادام]]، [[گیلاس]]، [[آلبالو]] و [[زالزالک]] است.<ref name="payam-savoj" /> | |||
==جستارهای وابسته== | |||
* [[شهرستان اشتهارد]] | |||
* [[اشتهارد]] | |||
* [[استان البرز]] | |||
* [[کرج]] | |||
* [[دهستان پلنگآباد]] | |||
* [[دهستان جارو]] | |||
* [[زبان تاتی ایران]] | |||
* [[امامزاده زید و رحمان]] | |||
==منابع== | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==پیوند به بیرون== | |||
* [https://eitaa.com/bpalangabad کانال رسمی بخشداری پلنگآباد در ایتا] | |||
{{شهرستان اشتهارد}} | {{شهرستان اشتهارد}} | ||
[[رده:بخشهای استان البرز]] | [[رده:بخشهای استان البرز]] | ||
[[رده:شهرستان اشتهارد]] | [[رده:شهرستان اشتهارد]] | ||
[[رده: | [[رده:تقسیمات کشوری ایران]] | ||
[[رده:جغرافیای استان البرز]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۵۰
بخش پلنگآباد یکی از دو بخش شهرستان اشتهارد در استان البرز ایران است که در سال ۱۳۹۱ شمسی (۲۰۱۲ میلادی) با جدا شدن بخش اشتهارد از شهرستان کرج و تشکیل شهرستان مستقل اشتهارد تأسیس شد. مرکز این بخش، شهر پلنگآباد است که در سال ۱۳۹۸ به شهر تبدیل شد. این بخش در شرق شهرستان اشتهارد قرار دارد و از دو دهستان پلنگآباد و جارو تشکیل شده است. بخش پلنگآباد دارای قدمت تاریخی طولانی بوده و آثار تاریخی متعددی از جمله امامزاده زید و رحمان، قلعه پلنگآباد و بزقلعه در این منطقه واقع شده است.[۱]
تاریخچه
پیش از تأسیس شهرستان اشتهارد
پیش از سال ۱۳۹۱، منطقه پلنگآباد به عنوان بخشی از شهرستان کرج در استان تهران محسوب میشد. در سال ۱۳۸۹، استان البرز از استان تهران جدا شد و شهرستان کرج به استان البرز منتقل گردید. در این دوره، پلنگآباد یکی از دهستانهای بخش اشتهارد بود که همراه با دهستان جارو، منطقه شرقی شهرستان کرج را تشکیل میداد.[۱]
تشکیل بخش پلنگآباد
در خرداد ۱۳۹۱ (ژوئن ۲۰۱۲)، با تصویب هیئت دولت، بخش اشتهارد از شهرستان کرج جدا شد و شهرستان اشتهارد مستقل با دو بخش مرکزی و پلنگآباد تشکیل گردید. بخش پلنگآباد با مرکزیت روستای پلنگآباد و متشکل از دو دهستان پلنگآباد و جارو رسماً آغاز به فعالیت نمود. این تقسیمات کشوری با هدف توزیع بهینه و عادلانه خدمات و با توجه به بافت جغرافیایی منطقه صورت گرفت.[۲]
تبدیل پلنگآباد به شهر
در مهر ماه ۱۳۹۸ (اکتبر ۲۰۱۹)، روستای پلنگآباد با جمعیت حدود ۱۲۰۰ نفر و مساحت ۷۰۰ هکتار به شهر تبدیل شد. این تصمیم توسط وزارت کشور اتخاذ و در آذر ماه همان سال، تأسیس شهرداری پلنگآباد نیز مورد موافقت قرار گرفت. با این اقدام، بخش پلنگآباد از یک مرکز روستایی به یک مرکز شهری ارتقا یافت و امکانات و خدمات بیشتری در این منطقه فراهم گردید.[۳]
موقعیت جغرافیایی
بخش پلنگآباد در بخش شرقی شهرستان اشتهارد و در جنوب استان البرز قرار دارد. این بخش در فاصله حدود ۱۵ تا ۲۱ کیلومتری شرق شهر اشتهارد و حدود ۵۰ تا ۵۴ کیلومتری جنوبغربی شهر کرج واقع شده است. بخش پلنگآباد در مسیر جاده اشتهارد به کرج قرار دارد که یکی از محورهای مهم ارتباطی استان البرز محسوب میشود. این منطقه از شمال به ارتفاعات البرز جنوبی و از جنوب به دشتهای کویری محدود میگردد.[۴]
آب و هوا
آب و هوای بخش پلنگآباد نیمهخشک است و تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای نسبتاً سرد دارد. این منطقه با توجه به قرار گرفتن در دامنه جنوبی رشتهکوه البرز و نزدیکی به مناطق کویری، از بارندگی کمی برخوردار است. ارتفاعات این بخش، از جمله کوههای جارو و بزقلعه، موجب تنوع آب و هوایی در مناطق مختلف بخش شده است.[۵]
ارتفاعات و کوهها
بخش پلنگآباد دارای ارتفاعات و کوههای متعددی است که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قله جارو: یکی از قلههای شاخص این منطقه که در نزدیکی روستای جارو قرار دارد و به دلیل چشمانداز زیبا و مسیر نسبتاً کوتاه و آسان، مورد توجه کوهنوردان استان البرز است. این قله در فاصله ۱۹.۵ کیلومتری شهر اشتهارد واقع شده است.[۵]
- بزقلعه (کوه گهور): این کوه در فاصله هشت کیلومتری شرق جاده اشتهارد-کرج و در پنج کیلومتری جنوب روستای مختارآباد قرار دارد. مورخان قدمت این کوه را به قرن پنجم تا نهم هجری قمری نسبت میدهند. بالای این کوه نسبتاً مسطح است و بقایای آثاری از جمله ساختمانهای مخروبه و سفالهای شکسته در آن دیده میشود. احتمالاً به علت صعبالعبور بودن محل، مصالح ساختمانی را با بز کوهی به بالای کوه منتقل میکردند که به همین دلیل به آن بزقلعه میگویند. برخی بر این باورند که قلعه در اختیار محجوب حاکم شهر اشتهارد و ساوجبلاغ و از فرماندهان ارتش دوره افشاریه بوده است.[۶]
تقسیمات کشوری
بخش پلنگآباد از دو دهستان تشکیل شده است:[۷]
- دهستان پلنگآباد: مرکز بخش پلنگآباد است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت این دهستان ۶۶۱۳ نفر در ۱۹۰۳ خانوار بود. این دهستان شامل روستاهایی است که بیشتر مردم آنها به زبان تاتی سخن میگویند و به کشاورزی و دامداری مشغول هستند. شهر پلنگآباد که در سال ۱۳۹۸ به شهر تبدیل شد، در این دهستان واقع است.[۸]
- دهستان جارو: یکی از دهستانهای بخش پلنگآباد است که روستای جارو مرکز آن محسوب میشود. براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت این دهستان ۱۴۰۷ نفر در ۴۴۵ خانوار بود. روستای جارو در ۱۵ کیلومتری شرق شهر اشتهارد قرار دارد و از طریق یک جاده فرعی به طول ۵ کیلومتر از جاده اصلی به آن دسترسی وجود دارد. این روستا در دامنه ارتفاعات کوهستانی جارو واقع شده و روستایی سرسبز با پوشش گیاهی مناسب است.[۷]
جمعیت
براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰، جمعیت بخش پلنگآباد ۲۶۲۵ نفر در ۸۱۹ خانوار بود. در سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت بخش پلنگآباد تغییر چندانی نداشت و همچنان حدود ۲۶۲۵ نفر بود که از این تعداد، ۱۴۰۷ نفر در دهستان جارو و حدود ۱۲۱۸ نفر در دهستان پلنگآباد سکونت داشتند. با تبدیل روستای پلنگآباد به شهر در سال ۱۳۹۸، جمعیت شهر پلنگآباد حدود ۱۲۰۰ نفر اعلام شد.[۹]
ترکیب قومی و زبان
مردم بخش پلنگآباد عمدتاً به زبان تاتی سخن میگویند. زبان تاتی یکی از زبانهای ایرانی شاخه شمالغربی است که بازمانده زبان آذری قدیم محسوب میشود. این زبان در منطقه اشتهارد و روستاهای اطراف آن از جمله پلنگآباد، جارو، مهدیآباد و سایر روستاهای بخش پلنگآباد رایج است. زبان تاتی در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شده و بر اساس اعلام یونسکو، یکی از زبانهای در خطر انقراض به شمار میرود. بخشی از مردم این منطقه نیز به زبان ترکی آذربایجانی سخن میگویند.[۱۰]
اقتصاد
کشاورزی
کشاورزی یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی مردم بخش پلنگآباد است. این منطقه دارای اراضی کشاورزی قابل توجهی است که بخش عمده آن به صورت آبی و از طریق قنات و چاههای عمیق آبیاری میشود. محصولات عمده کشاورزی این منطقه شامل غلات (گندم و جو)، حبوبات، چغندر قند و علوفه دامی است. همچنین در روستاهای این بخش باغهای میوهای متعددی وجود دارد که به کشت درختان گردو، بادام، گیلاس، آلبالو و زالزالک مشغول هستند.[۱۱]
در سالهای اخیر، حفاظت از اراضی کشاورزی در بخش پلنگآباد به یکی از اولویتهای مدیریتی تبدیل شده است. در سال ۱۴۰۲، دادستانی اشتهارد موفق به آزادسازی ۸۵ هکتار از اراضی زراعی در معرض تغییر کاربری در بخش پلنگآباد شد.[۱۲]
دامداری و مرغداری
دامداری به روش سنتی یکی دیگر از فعالیتهای اقتصادی مهم در بخش پلنگآباد است. پرورش گوسفند، بز، گاو و مرغ و طیور در این منطقه رواج دارد. تعداد بالای پرورشدهندگان دام و طیور در این منطقه، آن را به یکی از ظرفیتهای بزرگ در زمینه تولیدات گوشتی و لبنی در استان البرز تبدیل کرده است.[۱۳]
صنعت
اگرچه بخش پلنگآباد خود شهرک صنعتی ندارد، اما به دلیل نزدیکی به شهرک صنعتی اشتهارد و سایر مناطق صنعتی شهرستان، بخشی از جمعیت این بخش در بخش صنعت اشتغال دارند. منطقه پلنگآباد در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی کشور معرفی شد که نشاندهنده اهمیت اقتصادی این منطقه است.[۱۴]
مذهب و فرهنگ
مذهب
مردم بخش پلنگآباد مسلمان و پیرو مذهب تشیع دوازدهامامی هستند. این منطقه دارای آثار مذهبی مهمی از جمله امامزاده زید و رحمان است که از اماکن مذهبی مهم استان البرز به شمار میرود.[۱۵]
مراکز فرهنگی و مذهبی
- امامزاده زید و رحمان (سهگنبدان): این بقعه در غرب روستای رحمانیه (پلنگآباد) قرار دارد و مربوط به سدههای هفتم تا نهم هجری قمری است. این بنا دارای سه گنبد آجری ساده، سرسرا و راهرو است و به همین دلیل به امامزاده سهگنبدان نیز معروف است. بر اساس روایات، دو امامزاده رحمان و زید که از نوادگان امام موسی کاظم (ع) هستند، در این بنا مدفون شدهاند. این امامزاده در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۵۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۱۶] گنبدهای این امامزاده به ترتیب گنبد شرقی، غربی و شمالی، مربوط به دورههای ایلخانی، تیموری و صفویه هستند که نمایانگر معماری سه دوره تاریخی در کنار یکدیگر است. این ویژگی معماری، امامزاده سهگنبدان را به یک اثر منحصر به فرد در معماری اسلامی ایران تبدیل کرده است.[۱۷]
آثار تاریخی و گردشگری
آثار تاریخی
بخش پلنگآباد دارای آثار تاریخی متعددی است که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قلعه پلنگآباد: این قلعه در دهستان پلنگآباد از توابع بخش اشتهارد، در ۲۱ کیلومتری شرق اشتهارد و ۵۴ کیلومتری جنوبغربی کرج، در سمت شمال جاده اشتهارد-کرج واقع شده است. قلعه پلنگآباد مربوط به سدههای هشتم و نهم هجری قمری تا دوره قاجار است. این قلعه دارای ۴ برج و یک دروازه ورودی در دیوار جبهه غربی بوده که امروزه سه برج از ۴ برج آن و مقداری از دیوارهای حدفاصل این برجها باقی مانده است. به غیر از خشت که مصالح اصلی به کار رفته در این قلعه محسوب میشود، از آجر، سنگ، گچ و چوب نیز در ساخت آن استفاده شده است.[۱۸]
- بزقلعه (کوه گهور): این کوه در فاصله هشت کیلومتری شرق جاده اشتهارد-کرج و در پنج کیلومتری جنوب روستای مختارآباد واقع شده است. قدمت این کوه به قرن پنجم تا نهم هجری قمری برمیگردد. بالای این کوه نسبتاً مسطح است و در آن بقایای آثاری از جمله ساختمان کاملاً مخروبه و سفالهای شکسته به چشم میخورد. احتمالاً به علت صعبالعبور بودن محل، مصالح ساختمانی را با بز کوهی به بالای کوه منتقل میکردند که به همین دلیل به آن بزقلعه میگویند. برخی بر این باورند که قلعه در اختیار محجوب حاکم شهر اشتهارد و ساوجبلاغ و از فرماندهان ارتش دوره افشاریه بوده است.[۱۹]
جاذبههای گردشگری
- قله جارو: این قله از جاذبههای کوهنوردی استان البرز است که مسیر صعود نسبتاً کوتاه و آسانی دارد. قله جارو به دلیل چشمانداز بسیار زیبایی که از آن دیده میشود، مورد توجه کوهنوردان قرار دارد. مسیر صعود به این قله از روستای جارو آغاز میشود و عبور از باغهای سرسبز این روستا بخشی از جذابیت این مسیر است.[۵]
- روستای جارو: این روستا در ۱۵ کیلومتری شرق شهر اشتهارد و در دامنه ارتفاعات کوهستانی قرار دارد. روستای جارو با باغهای سرسبز و آب و هوای مطبوع، یکی از جاذبههای گردشگری منطقه است. پوشش گیاهی این روستا شامل درختان گردو، بادام، گیلاس، آلبالو و زالزالک است.[۴]
جستارهای وابسته
- شهرستان اشتهارد
- اشتهارد
- استان البرز
- کرج
- دهستان پلنگآباد
- دهستان جارو
- زبان تاتی ایران
- امامزاده زید و رحمان
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «بخش پلنگآباد». ویکیپدیا. ۲۰۲۵. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «بخش پلنگآباد». ویکیپدیای فارسی در IPFS. ۲۰۲۵. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «پلنگآباد». ویکیراهنما. ۲۰۲۵. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «جاده اشتهارد - کرج». پیام ساوجبلاغ. ۱۳۹۵. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ «قله جارو». کوهپیما. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «بزقلعه دیدهبانی بینظیر». اوال البرز نیوز. ۱۴۰۳. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «بخش پلنگآباد». ویکیواند. ۲۰۲۵. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «دهستان پلنگآباد». فرحان آنلاین. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «بخش پلنگآباد». ویکی البرز. ۲۰۲۵. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «زبان تاتی ایران». ایران یوتوپیا. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «اشتهارد با وجود صنعتی بودن، به کشاورزی هم میپردازد». خبرگزاری مهر. ۱۴۰۲. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «آزادسازی ۸۵ هکتار از اراضی زراعی در اشتهارد». ایسنا. ۱۴۰۲. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «بخش روستایی-دامداری». شهرداری واندر. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «اشتهارد به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی». دنیای اقتصاد. ۱۳۹۷. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «بقعه امامزاده زید و رحمان». خبر اشتهارد. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «امامزاده زید و رحمان». خبرگزاری جوان. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «امامزاده زید و رحمان». مروبلیت. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «قلعه پلنگآباد». کرج یار. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
- ↑ «بزقلعه (کوه گهور)». خبرگزاری صداوسیما. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۴۰۴-۰۸-۱۹.
