حسین فهمیده: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی البرز
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
جز ۱ نسخه واردشده
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۵: خط ۲۵:
| awards        = [[پرونده:Order of Fat'h (1st Class).svg|110px|وسط]] [[نشان فتح]]
| awards        = [[پرونده:Order of Fat'h (1st Class).svg|110px|وسط]] [[نشان فتح]]
}}
}}
'''محمّدحسین فهمیده''' (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ – ۸ آبان ۱۳۵۹) [[شخصیت داستانی]] بر اساس [[استفاده نظامی از کودکان|کودک-سرباز]] ایرانی که در [[جنگ ایران و عراق]] بود در ۱۳ سالگی در حین [[عملیات انتحاری]] علیه [[تانک]]‌های عراقی کشته شد.
'''محمّدحسین فهمیده''' (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ – ۸ آبان ۱۳۵۹) نوجوان ایرانی که در روزهای آغازین دفاع مقدس  در ۱۳ سالگی در حین عملیات شهادت طلبانه شهید شد.


== زندگی ==
== زندگی ==
محمّدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روایت شهادت محمد حسین فهمیده|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/4031846/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده|وبگاه=خبرگزاری صدا و سیما|تاریخ=1402-08-08|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=|کوشش=https://www.isna.ir/news/1401080805118/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده}}</ref> در [[قم]] زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به [[کرج]] مهاجرت کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/200137/زندگینامه-محمد-حسین-فهمیده-۱۳۴۶-۱۳۵۹|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2013-02-04|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref>
محمّدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روایت شهادت محمد حسین فهمیده|نشانی=https://www.iribnews.ir/fa/news/4031846/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده|وبگاه=خبرگزاری صدا و سیما|تاریخ=1402-08-08|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=|کوشش=https://www.isna.ir/news/1401080805118/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده}}</ref> در [[قم]] زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به [[کرج]] مهاجرت کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/200137/زندگینامه-محمد-حسین-فهمیده-۱۳۴۶-۱۳۵۹|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2013-02-04|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref>


پخش اعلامیه‌های [[سید روح‌الله خمینی]] در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار خمینی در بازگشت به [[ایران]]، شرکت در تظاهرات [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب اسلامی]] در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های [[خوزستان]] از جمله اقدامات او هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دربارهٔ محمدحسین فهمیده|نشانی=https://www.irna.ir/news/84091203/درباره-محمدحسین-فهمیده|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2020-10-29|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref> فهمیده در پی درگیری‌های کردستان خود را به آن ناحیه رساند اما به خاطر سن کم، توسط کمیته انقلاب به کرج بازگردانده شد و از خانواده او تعهد گرفته شد که دیگر از کرج خارج نشود.<ref name=":0"/>
پخش اعلامیه‌های امام خمینی در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار با امام خمینی در بازگشت به [[ایران]]، شرکت در تظاهرات انقلاب اسلامی در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های خوزستان از جمله اقدامات او هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دربارهٔ محمدحسین فهمیده|نشانی=https://www.irna.ir/news/84091203/درباره-محمدحسین-فهمیده|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2020-10-29|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref> فهمیده در پی درگیری‌های کردستان خود را به آن ناحیه رساند اما به خاطر سن کم، توسط کمیته انقلاب به کرج بازگردانده شد و از خانواده او تعهد گرفته شد که دیگر از کرج خارج نشود.<ref name=":0"/>


=== در جنگ ایران و عراق ===
=== در جنگ ایران و عراق ===
گفته شده است که با آغاز جنگ ایران و عراق، خود را به [[تهران]] رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه [[خرمشهر]] منتقل شد. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح و به بیمارستان منتقل شد. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار محمدرضا شمس گذراند.<ref name=":0"/> وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی [[نیروهای مسلح عراق|ارتش عراق]] همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟ / جشن تولد پسری که رهبر روح‌الله بود! + فیلم|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/02/17/2890568/رادیو-خبر-شهادت-حسین-فهمیده-را-چگونه-اعلام-کرد-جشن-تولد-پسری-که-رهبر-روح-الله-بود-فیلم|وبگاه=خبرگزاری تسنیم|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref>
فهمیده با آغاز تجاوز عراق به ایران، خود را به [[تهران]] رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه خرمشهر منتقل شد. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح و به بیمارستان منتقل شد. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار محمدرضا شمس گذراند.<ref name=":0"/> وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی ارتش عراق همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟ / جشن تولد پسری که رهبر روح‌الله بود! + فیلم|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/02/17/2890568/رادیو-خبر-شهادت-حسین-فهمیده-را-چگونه-اعلام-کرد-جشن-تولد-پسری-که-رهبر-روح-الله-بود-فیلم|وبگاه=خبرگزاری تسنیم|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref>


== کشته‌شدن ==
== شهادت ==
در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه [[کوت‌شیخ|کوت شیخ]] در نزدیکی رودخانه خرمشهر<ref name=":1"/> ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی [[نارنجک]] به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها در حرکت شد و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ببینید {{!}} تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1831610/ببینید-تحریف-جنجالی-تاریخ-روی-آنتن-صداوسیما-با-چاشنی-وصیتنامه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2023-11-01|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> عراقی‌ها گمان کردند که آن منطقه مین گذاری شده و عقب‌نشینی می‌کنند.<ref name=":1"/> به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.<ref name=":2"/>
در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه کوت شیخ در نزدیکی رودخانه خرمشهر<ref name=":1"/> ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها در حرکت شد و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ببینید {{!}} تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1831610/ببینید-تحریف-جنجالی-تاریخ-روی-آنتن-صداوسیما-با-چاشنی-وصیتنامه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2023-11-01|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref> عراقی‌ها گمان کردند که آن منطقه مین گذاری شده و عقب‌نشینی می‌کنند.<ref name=":1"/> به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.<ref name=":2"/>


به‌دنبال کشته شدن محمدحسین فهمیده، [[سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|صدای جمهوری اسلامی ایران]] با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز کشته شده است.<ref name=":0"/> پس از اعلام خبر، رادیو اعلام کرد که کسانی که از هویت این نوجوان خبر دارند، با شماره تلفن اعلام شده، تماس بگیرند. از این طریق خانواده او نیز از رویداد صورت گرفته، با خبر شدند.<ref name=":1"/> خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد انقلاب اسلامی بیان کرد، چنین گفت:<ref name=":0"/>
به‌دنبال شهادت محمدحسین فهمیده، صدای جمهوری اسلامی ایران با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز شهید شده است.<ref name=":0"/> پس از اعلام خبر، رادیو اعلام کرد که کسانی که از هویت این نوجوان خبر دارند، با شماره تلفن اعلام شده، تماس بگیرند. از این طریق خانواده او نیز از رویداد صورت گرفته، با خبر شدند.<ref name=":1"/> امام خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد انقلاب اسلامی بیان کرد، از وی تجلیل کرد. بقایای پیکر او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ بهشت زهرا دفن شد.<ref name=":0" />
 
{{نقل قول|... رهبر ما آن طفل سیزده‌ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید. خداوندا! من از پیشگاه مقدس تو عذر می‌خواهم که کودکان و جوانان عزیز ما خود را فدا کنند و ما بهره‌کشی نماییم.}}
 
بقایای جسد او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ بهشت زهرا دفن شد.<ref name=":0"/>
 
== تردیدها پیرامون زندگانی و درگذشت ==
یکی از تردیدهای شکل گرفته پیرامون محمدحسین فهمیده، داشتن یا نداشتن [[وصیت‌نامه]] است. برادر او معتقد است که فهمیده، هیچ‌گونه وصیت‌نامه‌ای نداشته است اما پیش و پس از این سخن، وصیت‌نامه‌ای منسوب به محمدحسین فهمیده منتشر شده بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ببینید {{!}} تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1831610/ببینید-تحریف-جنجالی-تاریخ-روی-آنتن-صداوسیما-با-چاشنی-وصیتنامه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2023-11-01|بازبینی=2024-06-14|کد زبان=fa}}</ref>
 
[[حمید هوشنگی]] نخستین فردی بود که نحوهٔ کشته شدن فهمیده را روایت کرد. ساعاتی پس از مرگ هوشنگی، نگین شیرآقایی؛ خبرنگار [[بی‌بی‌سی فارسی]] در [[توییتر]] ادعا کرد که هوشنگی در گفتگویی با وی اذعان داشت که روایت مرگ فهمیده جزئی از تبلیغات جنگ بوده و بر طبق واقعیت نیست.<ref name=":3">{{یادکرد وب|تاریخ=|وبگاه=iranwire.com|نشانی=https://iranwire.com/fa/features/28347/|عنوان=«نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده»}}</ref><ref name=":4">{{یادکرد وب|تاریخ=۱۹ آبان ۱۳۹۷|وبگاه=ensafnews.com|نشانی=https://ensafnews.com/144371/واکنش-خانواده‌ی-حسین-فهمیده-به-ادعای/|عنوان=واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی}}</ref> کمی بعد توئیت مشابهی هم توسط رضا ویسی روزنامه‌نگار جنگ و خبرنگار [[رادیو فردا]] با همین موضوع منتشر شد.<ref name=":3"/> در همین باره، [[سرتیپ دوم]] [[مسعود بختیاری (نظامی)|مسعود بختیاری]]، از فرماندهان [[نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران]] در زمان جنگ، در برنامه خشت خام در سال ۱۳۹۶ روایت نقل شده رسمی در مورد محمدحسین فهمیده را زیر سؤال برد. او با تأکید بر لزوم حضور ارتش کلاسیک برای مقابله با ارتش مجهز و پرتعداد عراق در جنگ، دربارهٔ زیر تانک رفتن نوجوان سیزده ساله و منفجر کردن آن با [[نارنجک]] می‌گوید: «به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و [آن را منفجر کرد]».<ref name=":5">{{یادکرد خبر|عنوان=حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-41252249|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2024-06-14|زبان=fa}}</ref><ref name=":3"/> پس از این موضوع، خواهر محمدحسین فهمیده، در گفت‌وگو با ''انصاف نیوز'' مدعی شد که روایت جمهوری اسلامی از مرگ برادرش صحیح است.<ref name=":4"/>


== پاسداشت ==
== پاسداشت ==
=== داستان فهمیده در کتب درسی ===
=== داستان فهمیده در کتب درسی ===
در [[کتاب درس|کتب درسی]] مورد استفاده در [[وزارت آموزش و پرورش#جمهوری اسلامی ایران|آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران]]، ماجرای کشته شدن حسین فهمیده، به عنوان یکی از داستان‌های درسی قرار گرفته بود.<ref name=":6">{{یادکرد وب|تاریخ=۹ مهر ۱۳۹۵|وبگاه=mashreghnews.ir|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/637257/روایت-۹-روزه-از-ماجرای-حذف-شهید-فهمیده-از-کتاب-ششم-ورود-شهیده|عنوان=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی}}</ref> در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمدحسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.<ref name=":5"/> حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با [[ایران و سند ۲۰۳۰ یونسکو|سند ۲۰۳۰]] شد. طیف‌های نزدیک به حکومت معتقد بودند که این اتفاق، اقدامی در راستای مبارزه با [[استفاده نظامی از کودکان]] (که در ایران [[بسیج دانش‌آموزی|بسیج دانش آموزی]] نامیده می‌شود) بر اساس قوانین بین‌المللی مبنی است و با هدف حذف فرهنگ [[شهادت در ایران|شهادت]] طلبی صورت گرفته است. اما چنین خبری به صورت رسمی تکذیب شد.<ref name=":6"/>
در کتب درسی مورد استفاده در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، ماجرای شهادت حسین فهمیده، به عنوان یکی از داستان‌های درسی قرار گرفته بود.<ref name=":6">{{یادکرد وب|تاریخ=۹ مهر ۱۳۹۵|وبگاه=mashreghnews.ir|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/637257/روایت-۹-روزه-از-ماجرای-حذف-شهید-فهمیده-از-کتاب-ششم-ورود-شهیده|عنوان=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی}}</ref> در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمدحسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.<ref name=":5">{{یادکرد خبر|عنوان=حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-41252249|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2024-06-14|زبان=fa}}</ref> حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با سند ۲۰۳۰ شد. این تلاش بدین صورت تحلیل می شد که این اتفاق، اقدامی در راستای مبارزه با بسیج دانش آموزی و با هدف حذف فرهنگ شهادت طلبی صورت گرفته است. <ref name=":6"/>


=== پس از کشته شدن ===
=== پس از کشته شدن ===
روز کشته شدن فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز [[بسیج دانشجویی#بسیج دانش آموزی|بسیج دانش‌آموزی]]» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر [[بسیج|بسیج مستضعفین]] تشکیل‌شد. روز ۱۳ آبان هم به افتخار او روز دانش‌آموز نامیده شد. این سازمان با همکاری [[وزارت آموزش و پرورش]] ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل [[بسیج|واحدهای مقاومت بسیج]] نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در [[موزه شهدا]] [[تهران]] نگهداری می‌شود. خانهٔ پدری او در کرج به موزه شهدای دانش‌آموز تبدیل شده است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت [[نقش‌آب]] بر روی [[اسکناس دو هزار ریالی ایران|اسکناس دو هزار ریالی]] چاپ شده بود.<ref name=":0"/>
روز شهادت فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر بسیج مستضعفین تشکیل‌شد. روز ۱۳ آبان هم به افتخار او روز دانش‌آموز نامیده شد. این سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل واحدهای مقاومت بسیج نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در موزه شهدا [[تهران]] نگهداری می‌شود. خانهٔ پدری او در کرج به [[موزه شهدای دانش‌آموز]] تبدیل شده است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت نقش‌آب بر روی اسکناس دو هزار ریالی چاپ شده بود.<ref name=":0"/>


=== نشان فتح ===
=== نشان فتح ===
در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست [[حصر آبادان]]) اعطای نشان فتح، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. همچنین در این مراسم به [[محسن رضایی]] فرمانده [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و [[علی صیاد شیرازی]] فرمانده نیروی زمینی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران]] نشان فتح یک داده شد و به دیگران، نشان فتح درجه دو یا سه اعطا گردید.<ref>{{یادکرد وب|تاریخ=۱۳۹۲-۱۰-۳۰|وبگاه=farsnews.ir|نشانی=https://farsnews.ir/news/13921029000489/از-اقدس-تا-فتح-مدال‌هایی-که-بر-سینه-سرداران-ایرانی-نشسته-است|عنوان=از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است}}</ref>
در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست حصر آبادان) اعطای نشان فتح، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. <ref>{{یادکرد وب|تاریخ=۱۳۹۲-۱۰-۳۰|وبگاه=farsnews.ir|نشانی=https://farsnews.ir/news/13921029000489/از-اقدس-تا-فتح-مدال‌هایی-که-بر-سینه-سرداران-ایرانی-نشسته-است|عنوان=از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است}}</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
* [[پاولیک موروزوف]]
* [[حمله انتحاری]]
* [[عملیات استشهادی]]
* [[حسن جنگجو]]


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۴۸

حسین فهمیده
تصویری از فهمیده در موزه شهدای تهران
نام بومی
محمّدحسین فهمیده
زاده۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶
قم، ایران
شهادت۸ آبان ۱۳۵۹ (۱۳ سال)
خرمشهر، ایران
مدفن
بهشت زهرا، تهران، ایران
یگان اعزامیاسلام
مسئولیت در جبههبسیج
جنگ‌ها و عملیات‌هاجنگ ایران و عراق
نشان‌ها
نشان فتح

محمّدحسین فهمیده (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ – ۸ آبان ۱۳۵۹) نوجوان ایرانی که در روزهای آغازین دفاع مقدس در ۱۳ سالگی در حین عملیات شهادت طلبانه شهید شد.

زندگی

محمّدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶[۱] در قم زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به کرج مهاجرت کرد.[۲]

پخش اعلامیه‌های امام خمینی در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار با امام خمینی در بازگشت به ایران، شرکت در تظاهرات انقلاب اسلامی در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های خوزستان از جمله اقدامات او هستند.[۳] فهمیده در پی درگیری‌های کردستان خود را به آن ناحیه رساند اما به خاطر سن کم، توسط کمیته انقلاب به کرج بازگردانده شد و از خانواده او تعهد گرفته شد که دیگر از کرج خارج نشود.[۲]

در جنگ ایران و عراق

فهمیده با آغاز تجاوز عراق به ایران، خود را به تهران رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه خرمشهر منتقل شد. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح و به بیمارستان منتقل شد. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار محمدرضا شمس گذراند.[۲] وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی ارتش عراق همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.[۴]

شهادت

در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه کوت شیخ در نزدیکی رودخانه خرمشهر[۴] ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها در حرکت شد و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.[۵] عراقی‌ها گمان کردند که آن منطقه مین گذاری شده و عقب‌نشینی می‌کنند.[۴] به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.[۵]

به‌دنبال شهادت محمدحسین فهمیده، صدای جمهوری اسلامی ایران با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز شهید شده است.[۲] پس از اعلام خبر، رادیو اعلام کرد که کسانی که از هویت این نوجوان خبر دارند، با شماره تلفن اعلام شده، تماس بگیرند. از این طریق خانواده او نیز از رویداد صورت گرفته، با خبر شدند.[۴] امام خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد انقلاب اسلامی بیان کرد، از وی تجلیل کرد. بقایای پیکر او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ بهشت زهرا دفن شد.[۲]

پاسداشت

داستان فهمیده در کتب درسی

در کتب درسی مورد استفاده در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، ماجرای شهادت حسین فهمیده، به عنوان یکی از داستان‌های درسی قرار گرفته بود.[۶] در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمدحسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.[۷] حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با سند ۲۰۳۰ شد. این تلاش بدین صورت تحلیل می شد که این اتفاق، اقدامی در راستای مبارزه با بسیج دانش آموزی و با هدف حذف فرهنگ شهادت طلبی صورت گرفته است. [۶]

پس از کشته شدن

روز شهادت فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر بسیج مستضعفین تشکیل‌شد. روز ۱۳ آبان هم به افتخار او روز دانش‌آموز نامیده شد. این سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل واحدهای مقاومت بسیج نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در موزه شهدا تهران نگهداری می‌شود. خانهٔ پدری او در کرج به موزه شهدای دانش‌آموز تبدیل شده است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت نقش‌آب بر روی اسکناس دو هزار ریالی چاپ شده بود.[۲]

نشان فتح

در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست حصر آبادان) اعطای نشان فتح، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. [۸]

منابع

  1. ↑ «روایت شهادت محمد حسین فهمیده». خبرگزاری صدا و سیما. به کوشش https://www.isna.ir/news/1401080805118/روایت-شهادت-محمد-حسین-فهمیده. ۱۴۰۲-۰۸-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۴.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ «زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)». همشهری آنلاین. ۲۰۱۳-۰۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۴.
  3. ↑ «دربارهٔ محمدحسین فهمیده». ایرنا. ۲۰۲۰-۱۰-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۴.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ «رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟ / جشن تولد پسری که رهبر روح‌الله بود! + فیلم». خبرگزاری تسنیم. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۴.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «ببینید | تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده». خبرآنلاین. ۲۰۲۳-۱۱-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۴.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی». mashreghnews.ir. ۹ مهر ۱۳۹۵.
  7. ↑ «حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۴.
  8. ↑ «از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است». farsnews.ir. ۱۳۹۲-۱۰-۳۰.

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://wikialborz.com/index.php?title=حسین_فهمیده&oldid=713»