خوروین

خوروین روستایی از توابع شهر کوهسار بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز ایران است. این روستا به دلیل وجود محوطه‌های باستانی گنج تپه خوروین و سیاه تپه که قدمت آن‌ها به عصر آهن و هزاره دوم قبل از میلاد باز می‌گردد، از اهمیت تاریخی ویژه‌ای برخوردار است. گنج تپه خوروین در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۸۲۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موقعیت جغرافیایی

خوروین با مختصات جغرافیایی ۳۵ درجه و ۵۹ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه طول شرقی، در ۲۱ کیلومتری شمال غربی کرج و ۶۷ کیلومتری تهران قرار دارد. ارتفاع این روستا از سطح دریا ۱۵۶۰ متر است. این روستا از شمال و شمال غرب به روستاهای آجین دوجین و ولیان و از شمال شرقی به رشته‌کوه‌های البرز مرکزی محدود می‌شود.

آب و هوا

آب و هوای خوروین در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد و برفی است. این شرایط اقلیمی باعث شده تا روستا به یکی از مقاصد گردشگری ییلاقی منطقه ساوجبلاغ تبدیل شود.

تاریخچه

دوران پیش از تاریخ

خوروین از جمله سکونتگاه‌های بسیار کهن انسانی است که قدمت آن با توجه به آثار به دست آمده در گنج تپه خوروین به هزاره‌های دوم و سوم قبل از میلاد می‌رسد. این منطقه دارای سایت تاریخی نه هزار ساله است که شامل شصت تپه تاریخی می‌شود.

کاوش‌های باستان‌شناسی

اولین کاوش‌های علمی در خوروین در خرداد ماه ۱۳۲۸ هجری شمسی توسط علی حاکمی و محمود راد انجام شد که به مدت ۹ روز ادامه یافت. گزارش این کاوش‌ها در نخستین شماره «گزارش‌های باستان‌شناسی» با عنوان «کاوش‌های اجمالی در تپه‌های خوروین و آجین دوجین» منتشر شد.

در آذر ماه سال ۱۳۳۳ هجری شمسی نیز لویی واندنبرگ باستان‌شناس بلژیکی به مدت ۱۰ روز در این محوطه کاوش انجام داد. واندنبرگ پنج سال پس از کاوش‌ها کتاب «قبرستان خوروین» (Le cimetière de Khorvin) را نوشت که توسط عیسی بهنام به فارسی ترجمه شده است.

آثار باستانی

گنج تپه

گنج تپه خوروین با ارتفاع حدود ۲۰ متر، یک تپه طبیعی است که بعداً به گورستان تبدیل شده است. این محوطه شامل گورستان‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پنجم قبل از میلاد است. قدمت اشیایی که تاکنون در این محوطه یافت شده به ۲۸۰۰ تا ۳۲۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و بیانگر هنر ایرانیان در دوره هخامنشیان و مادها است.

سیاه تپه

سیاه تپه با ارتفاع حدود ۷ متر در قسمت جنوبی گنج تپه خوروین قرار دارد. دامنه جنوبی این تپه محل سکونت اقوامی است که حدود هزاره دوم قبل از میلاد در آن حوالی سکونت داشته‌اند. این تپه هنوز نیاز به حفاری علمی دارد.

اشیای مکشوفه

آثار و اشیای یافت‌شده شامل کوزه‌ها، ظروف، نعلبکی، تنگ‌ها، کاسه‌ها، خمره‌ها، بشقاب‌ها، جام و شیشه و برخی ظروف مذهبی و تشریفاتی است. همچنین اسلحه‌های سردی مانند خنجر، سرنیزه و پیکان یافت شده است. مهرهای استوانه‌ای نیز از این محوطه کشف شده که در مطالعات مقایسه‌ای عصر آهن اهمیت دارند.

آثار دینی

امامزاده موسی

آرامگاه امامزاده موسی بنایی چهارگوش با گنبد است که قدمت آن به دوره صفویان می‌رسد. نمای بیرونی بنا سنگی است و سطوح داخلی آن با آینه‌کاری تزئین شده است. صندوق منبت این امامزاده نیز مورد مطالعه قرار گرفته است.

جمعیت

بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت این روستا در سال ۱۳۸۵، ۸۶۶ نفر در ۲۶۱ خانوار بوده‌است. در سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت روستا به ۹۴۰ نفر در ۳۲۵ خانوار رسیده است.

مردم

مردم روستا شیعه مذهب هستند و به زبان فارسی سخن می‌گویند. شغل اغلب مردمان روستا کشاورزی و دامداری است.

اقتصاد

اکثر مردم روستا به فعالیت‌های زراعی، دامداری و امور خدماتی و حمل‌ونقل اشتغال دارند. گندم، جو، گردو، توت، سیب، انگور و گیلاس از مهم‌ترین محصولات روستا هستند.

جاذبه‌های گردشگری

چشم‌اندازهای زیبا، باغات گردو، توت و گیلاس، چشمه‌ساران و کاریزها از جاذبه‌های گردشگری خوروین هستند.

پرونده بازگشت آثار از بلژیک

در سال ۱۳۴۴، حدود ۳۵۰ اثر تاریخی از خوروین به صورت غیرقانونی توسط یک دیپلمات بلژیکی از ایران خارج شد. پس از ۳۳ سال کشمکش حقوقی، این آثار در ۴ دی ۱۳۹۳ به ایران بازگردانده شد.

مطالعات علمی و منابع مهم

کتب تخصصی

1. کتاب «باستان‌شناسی ایران باستان» نوشته لویی واندنبرگ با مقدمه رومن گیرشمن و ترجمه عیسی بهنام که به طور مفصل به بررسی یافته‌های خوروین پرداخته است.
2. عزت‌الله نگهبان در کتاب «مروری بر پنجاه سال باستان‌شناسی ایران» به موضوع جعل آثار باستانی خوروین و تاریخچه کاوش‌های این محوطه پرداخته است.

مقالات علمی

• رومن گیرشمن در گزارش‌های خود آورده که در خوروین آهن بیشتر مورد استفاده بوده و غالباً منحصر به زینت‌آلات بوده است.
• مقاله «Studying, Introducing and Comparing Seals from Central Iranian Plateau» در مجله International Journal of Humanities به بررسی مهرهای خوروین و مقایسه آن‌ها با سایر محوطه‌های عصر آهن در ایران پرداخته است.
• بابک شیخ بیکلو اسلام در مقاله‌ای منتشر شده در مجله «پیام باستان‌شناس»، به اهمیت خوروین در مطالعات عصر آهن اشاره کرده است.