محمود اسکندری

محمود اسکندری (۵ شهریور ۱۳۲۶ کرج – ۱۲ آبان ۱۳۸۰) سرهنگ خلبان جنگنده نیروی هوایی ارتش ایران و یکی از برجسته‌ترین خلبانان فانتوم ایران در دوران جنگ ایران و عراق بود. وی به‌واسطه عملیات‌های مهم و تأثیرگذاری که در جنگ انجام داد، به‌عنوان "مرد ماموریت‌های غیرممکن" شهرت یافت.

تولد و نشات

محمود اسکندری در ۵ شهریور ۱۳۲۶ در کرج در استان البرز متولد شد. او تا سن بیست سالگی در زادگاهش زندگی کرد و پس از اتمام تحصیلات متوسطه و دریافت مدرک دیپلم، در ۵ شهریور ۱۳۴۶ وارد نیروی هوایی ارتش شد.

تحصیلات و آموزش خلبانی

اسکندری در ۲۰ دی سال ۱۳۴۸ نشان خلبانی دریافت کرد و برای تکمیل دوره آموزشی به پایگاه هوایی رسالپور پاکستان اعزام شد. آموزش پرواز در پاکستان در آن دوران نسبت به آمریکا از نظر کیفیت عملی بهتر بود و خلبانان ایرانی مهارت‌های بالایی در آنجا کسب می‌کردند. پس از اتمام دوره آموزشی، در ۱۴ مهر سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت.

زندگی شخصی

محمود اسکندری با توران حاجی‌خانی ازدواج کرد که این زندگی مشترک حاصل سه فرزند به نام‌های محمد، مریم و ملیسا داشت. همسر وی در ۱۴ آذر ۱۴۰۱ در پی حمله قلبی درگذشت و طبق وصیت در کنار همسرش در امامزاده حیدر کلاک کرج به خاک سپرده شد.

عملیات‌های مهم در جنگ ایران و عراق

محمود اسکندری در طول جنگ تحمیلی حضور فعال و مؤثری داشت و تا سال ۱۳۶۴ در مجموع ۳۲۴۴ ساعت و ۴۰ دقیقه پرواز جنگی با هواپیمای فانتوم F-4 انجام داد. او در طول جنگ ۲۰ بار پالایشگاه‌های عراق را بمباران و ۷ مرتبه به بغداد حمله کرد. از جمله عملیات‌های مهم او عبارتند از:

عملیات اچ-۳ (۱۵ فروردین ۱۳۶۰)

اسکندری در عملیات حمله به پایگاه‌های الولید در مرز اردن (معروف به عملیات اچ-۳) که یکی از پیچیده‌ترین عملیات‌های هوایی جهان محسوب می‌شود، نقش سب‌لیدری (نفر دوم) را بر عهده داشت. این عملیات توسط شرکت مک‌دانل داگلاس سازنده هواپیمای فانتوم به‌عنوان کامل‌ترین عملیات انجام شده توسط این نوع هواپیما شناخته شد. در این عملیات بیش از ۴۸ فروند هواپیمای عراقی نابود شد.

عملیات انهدام پل اروند (۱۷ اردیبهشت ۱۳۶۱)

یکی از مهم‌ترین عملیات‌های اسکندری، انهدام پل استراتژیک عراق بر روی اروندرود بود که نقش تعیین‌کننده‌ای در آزادسازی خرمشهر داشت. او به همراه علی‌اکبر زمانی در کابین عقب، با پرواز از طریق آسمان کویت و فریب پدافند عراق، این پل را با موشک‌های ماوریک منهدم کردند. با انهدام این پل، ۴۰ هزار نیروی عراقی در خرمشهر محاصره و ۱۹ هزار نفر از آن‌ها اسیر شدند.

عملیات بغداد (تیر ۱۳۶۱)

در عملیات بغداد که با هدف برهم‌زدن امنیت پایتخت عراق و جلوگیری از برگزاری هفتمین کنفرانس کشورهای عدم‌تعهد انجام شد، اسکندری یکی از چهار خلبانی بود که این ماموریت خطرناک را انجام دادند. در این عملیات، شهید عباس دوران بر اثر اصابت موشک شهید شد، اما اسکندری موفق شد هواپیمای آسیب‌دیده خود را به پایگاه بازگرداند.

عملیات‌های دیگر

• بازگرداندن فانتوم آسیب‌دیده از سوریه: پس از عملیات اچ-۳، اسکندری موفق شد فانتوم آسیب‌دیده‌ای که در پایگاه پالمیرا سوریه زمین‌گیر شده بود را با پروازی محیرالعقول از میان آسمان عراق به ایران بازگرداند
• بمباران پالایشگاه کرکوک: انهدام پالایشگاه کرکوک معروف به "لانه زنبور" که باعث قطع صادرات نفت و گاز عراق شد
• بمباران نیروگاه اوسیراک: شرکت در عملیات بمباران نیروگاه هسته‌ای اوسیراک که فرانسه برای عراق می‌ساخت

اخراج از ارتش و زندان

در سال ۱۳۶۶ اسکندری به اتهام ارتباط با گروه‌های سلطنت‌طلب دستگیر و به چهار سال حبس محکوم شد. این اتهام به دلیل تماس حمید نعمتی، یکی از خلبانان فراری کودتای نوژه، با همسر اسکندری در غیاب وی مطرح شده بود. با پیگیری همکارانش از جمله علی‌اکبر زمانی و فرج‌الله براتپور، حکم اخراج او تبدیل به بازنشستگی شد و مدت کوتاهی در زندان بود.

درگذشت

محمود اسکندری در شب ۱۱ آبان ۱۳۸۰ هنگام بازگشت از قم به کرج در یک تصادف رانندگی درگذشت. او با خودروی پراید به یک بلوک سیمانی که بدون تابلوی هشدار در وسط جاده قرار داشت برخورد کرد. وی در امامزاده حیدر کلاک کرج تحت تدابیر شدید امنیتی به خاک سپرده شد.

یادبودها و آثار

• کتاب‌ها: کتاب "بیگانه با ترس" (۱۳۹۹) نوشته صادق وفایی و "ناصر ایجکت نکن" (۱۳۹۹) نوشته مهدی بابامحمودی درباره زندگی و عملیات او منتشر شده است
• فیلم: فیلم سینمایی "خلبان (فیلم ۱۳۷۶)" (۱۳۷۶) به کارگردانی جمال شورجه بر اساس عملیات بغداد ساخته شد
• مستند: فیلم مستند "تنها، نترس، بدون سلاح" (۱۴۰۲) درباره عملیات انهدام پل خرمشهر
• سردیس: در خرداد ۱۴۰۴ سردیس او در میدان مرزداران خرمشهر رونمایی شد