عمارت کلاه فرنگی (کرج)

عمارت کلاه فرنگی کرج بنایی نیمه‌کاره با معماری مدرن است که در ورودی شهر کرج واقع شده. این سازه از دهه ۱۳۸۰ شمسی (۲۰۰۰-۲۰۰۱ میلادی) با هدف ایجاد نمایشگاه دائمی گل، گیاه و تجهیزات کشاورزی آغاز به ساخت شد، اما به دلیل اختلافات مالکیتی، بیش از ۲۵ سال نیمه‌کاره باقی مانده است.

تاریخچه

طرح و ساخت

پروژه عمارت کلاه فرنگی در اواخر دهه ۱۳۷۰ و اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی با هدف نمایش محصولات کشاورزی، ماشین‌آلات و دستاوردهای صنعت کشاورزی استان البرز طراحی شد. معمار بنا دکتر میرعماد، از معماران شناخته‌شده ایرانی، است. اراضی محل پروژه از سال ۱۳۰۲ شمسی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی (و بعداً سازمان جهاد کشاورزی استان البرز) بوده و پیش از آن به عنوان کارخانه سم‌سازی استفاده می‌شد.

اختلافات مالکیتی

از ابتدای ساخت، اختلاف بین وزارت جهاد کشاورزی و شهرداری کرج بر سر مالکیت و کاربری زمین، پیشرفت پروژه را متوقف کرد. این اختلافات منجر به بلاتکلیفی پروژه برای سال‌های طولانی شد.

موقعیت جغرافیایی

عمارت در ورودی شهر کرج از سمت تهران، در بلوار شهید چمران (ابتدای جاده ملارد‎)، نزدیک محله قلمستان و میدان جمهوری واقع شده است. آدرس دقیق: کرج، بلوار شهید چمران، ابتدای جاده ملارد‎، محله قلمستان (مرادیان). این موقعیت استراتژیک، بنا را به یکی از عناصر بصری ورودی شهر تبدیل کرده است.

معماری

بنا دارای پلان هشت‌ضلعی (یا دایره‌ای) در دو طبقه است و از اسکلت فلزی و پانل‌های شیشه‌ای برای نورگیری استفاده می‌کند. ویژگی‌های اصلی عبارتند از:

• گنبد مرکزی با ارتفاع تقریبی بیش از ۲۵ متر، متشکل از چندین گنبد کوچک‌تر با پنجره‌های شیشه‌ای.
• ستون‌های دایره‌ای بلند که طبقه بالایی را支撑 می‌کنند.
• مساحت مفید تقریبی: ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر مربع.
• مساحت زمین اطراف: حدود ۵ هکتار.

سبک معماری مدرن و معاصر است و از عناصر سنتی مانند گنبد الهام گرفته شده.

وضعیت فعلی

تا سال ۱۴۰۴ شمسی (۲۰۲۵ میلادی)، عمارت نیمه‌کاره و بدون کاربری مشخص باقی مانده است. تلاش‌های متعددی برای احیای آن صورت گرفته:

• سال ۱۳۹۴: پیشنهاد تبدیل به نمایشگاه دائمی محصولات کشاورزی (ناموفق).
• سال ۱۴۰۰: موافقت دولت برای تبدیل به مرکز نوآوری و تجارت‌سازی محصولات کشاورزی (عدم اجرا).
• سال‌های ۱۴۰۳-۱۴۰۴: پیشنهاد تبدیل به موزه بزرگ استان البرز، که با مخالفت سازمان جهاد کشاورزی روبرو شد.

مالکیت فعلی با سازمان جهاد کشاورزی استان البرز است و هیچ تصمیم قطعی برای تغییر کاربری اتخاذ نشده.

تفاوت با کاخ سلیمانیه

عمارت کلاه فرنگی کرج با کاخ سلیمانیه کرج (واقع در محوطه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران) متفاوت است. کاخ سلیمانیه بنایی قاجاری (ساخته‌شده در ۱۲۲۵-۱۲۲۷ هجری قمری) و مرمت‌شده به عنوان موزه نقاشی قاجار است، در حالی که عمارت کلاه فرنگی معاصر و نیمه‌کاره است.

ویژگی	عمارت کلاه فرنگی کرج	کاخ سلیمانیه کرج
دوره ساخت	دهه ۱۳۸۰ شمسی (معاصر)	۱۲۲۵-۱۲۲۷ هجری قمری (قاجار)
سبک معماری	مدرن، فلزی-شیشه‌ای، گنبدی	سنتی قاجاری، آجری
موقعیت	بلوار چمران، ورودی کرج	محوطه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، مرکز کرج
کاربری اولیه	نمایشگاه کشاورزی	کاخ تابستانی فتحعلی شاه قاجار
وضعیت فعلی	نیمه‌کاره، بلااستفاده	مرمت‌شده، موزه نقاشی
معمار	دکتر میرعماد	محمدحسین صدر اصفهانی

در منابع تاریخی، به یک ساختمان کلاه فرنگی قدیمی در مجموعه سلیمانیه اشاره شده که تخریب شده و با عمارت فعلی ارتباطی ندارد.