سامانه اتوبوس تندرو کرج

سامانه اتوبوس تندرو کرج که با نام بی‌آرتی کرج (انگلیسی: Karaj Bus Rapid Transit یا BRT) نیز شناخته می‌شود، یک سامانه حمل و نقل عمومی سریع در شهر کرج واقع در استان البرز است. این سامانه که فاز نخست آن در ۱۸-۰۴-۱۴۰۳ به بهره‌برداری رسید، به عنوان یکی از جدیدترین سامانه‌های اتوبوس تندرو در ایران محسوب می‌شود.

تاریخچه

پیشینه و مطالعات اولیه

برنامه‌ریزی برای ایجاد سامانه اتوبوس تندرو در کرج سابقه‌ای طولانی دارد. این طرح در ادوار مختلف مدیریت شهری کرج مطرح بود و چندین مرتبه تا مرحله کلنگ‌زنی پیش رفت، اما به مرحله اجرا نرسید. از سال ۱۴۰۱، مطالعات جدی برای اجرای مسیر ویژه اتوبوس تندرو در خیابان‌های شهید بهشتی و شهید چمران در دستور کار معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرج قرار گرفت.

در سال ۱۴۰۱، طرح مطالعاتی فاز اول و دوم خط ویژه اتوبوس تندرو توسط کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر کرج تصویب شد. شرکت مهندسان مشاور آداب دانان مطالعات توجیه فنی، اقتصادی و مالی طرح احداث خط یک سامانه اتوبوسرانی تندروی کرج را انجام داد.

دوره اجرا

در دوره ششم شورای اسلامی شهر کرج، پروژه بی‌آرتی در ریل اجرایی قرار گرفت. با برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانکار، عملیات اجرایی از سال ۱۴۰۲ آغاز شد. مهرداد کیانی، شهردار کرج در آن زمان، این پروژه را تحول بزرگی در حمل و نقل عمومی کرج عنوان کرد.

بهره‌برداری آزمایشی و رسمی

در ۱۱-۰۳-۱۴۰۳، مسیر تندرو اتوبوس‌های شهری کرج به صورت آزمایشی در حدفاصل مقابل تالار شهیدان نژاد فلاح تا میدان دانشگاه حصارک به بهره‌برداری رسید. سپس در ۱۸-۰۴-۱۴۰۳، فاز نخست این سامانه به طول ۱۵ کیلومتر طی مراسمی با حضور نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی، فرماندار ویژه کرج و مسئولان شهری به طور رسمی افتتاح شد.

مشخصات فنی

مسیرها و ایستگاه‌ها

سامانه اتوبوس تندرو کرج دارای یک خط اصلی است که مسیری در راستای شمال به جنوب شهر را پوشش می‌دهد. این خط از ایستگاه متروی شهید سلطانی در جنوب شرقی شهر تا دانشگاه خوارزمی در منطقه حصارک در غرب کرج را در بر می‌گیرد.

فاز اول (بهره‌برداری شده)

فاز نخست این سامانه به طول ۱۵ کیلومتری از محدوده چهارراه طالقانی تا میدان خوارزمی (حصارک) را شامل می‌شود. این فاز شامل ۱۸ ایستگاه فعال است که مسافران می‌توانند در این ایستگاه‌ها سوار و پیاده شوند. مسیر حرکت اتوبوس‌ها در ۹۰ درصد از طول راه با نصب موانع ترافیکی از سایر خطوط جداسازی شده است.

فاز دوم (در دست اجرا)

طول کل مسیر پیش‌بینی شده برای سامانه بی‌آرتی کرج بالغ بر ۳۰ کیلومتر به صورت رفت و برگشت است که با ۳۹ ایستگاه در حدفاصل ایستگاه متروی شهید سلطانی (پل فردیس) تا میدان خوارزمی حصارک طراحی شده است. فاز دوم که از چهارراه طالقانی تا پایانه شهید سلطانی را پوشش می‌دهد، قرار بود تا پایان ۰۶-۱۴۰۳ به بهره‌برداری برسد.

ناوگان حمل و نقل

برای خدمت‌رسانی در مسیر بی‌آرتی کرج، ۴۰ دستگاه اتوبوس برقی صفر کیلومتر و ۲۰ دستگاه اتوبوس دیزلی آماده فعالیت هستند. اتوبوس‌های برقی از برند آتروس ساخت ایران خودرو دیزل هستند که از پیشرانه الکتریکی ساخت چین استفاده می‌کنند. همچنین الکتروباس زیما برای بررسی‌های فنی و آزمایش میدانی در ۱۰-۱۴۰۳ وارد خطوط بی‌آرتی کرج شد.

ساعات کاری و تعرفه

ساعات فعالیت

سامانه اتوبوس تندرو کرج از ساعت ۵:۳۰ صبح فعالیت خود را آغاز می‌کند و در ساعت ۲۲ شب به کار خود خاتمه می‌دهد. این ساعات به منظور تسهیل عبور و مرور شاغلانی که محل کار آنها در پایتخت قرار دارد و همچنین تشویق برای استفاده از حمل و نقل عمومی تعیین شده است.

فاصله زمانی حرکت اتوبوس‌های تندروی کرج به طور رسمی اعلام نشده است، اما بر اساس گزارش‌ها این بازه بین ۵ تا ۱۰ دقیقه در نظر گرفته شده است.

قیمت بلیط

بهای بلیط اتوبوس‌های تندروی کرج در سال ۱۴۰۴ با استفاده از کارت بانکی یا الکترونیکی ۶٬۰۰۰ تومان و به صورت نقدی ۸٬۰۰۰ تومان تعیین شده است. شهروندان می‌توانند برای پرداخت از البرز کارت یا به صورت نقدی استفاده کنند.

در سال ۱۴۰۴، نرخ بلیت اتوبوس‌های تندرو نسبت به سال ۱۴۰۳ به میزان ۲۵ درصد افزایش یافت. برای اتوبوس‌های تندرو تا پنج کیلومتر ۲٬۷۵۰ تومان و به ازای هر پنج کیلومتر مازاد ۶۰۰ تومان در نظر گرفته شده است.

اهمیت و تأثیرات

کاهش زمان سفر

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سامانه بی‌آرتی کرج، کاهش چشمگیر زمان سفر در مسیرهای پوشش داده شده است. بر اساس گزارش‌ها، این سامانه زمان سفر ۴۰ تا ۵۰ دقیقه‌ای داخل شهر کرج را به ۱۵ دقیقه کاهش داده است. هر اتوبوس در این مسیر ۴۰ تا ۵۰ نفر را جابه‌جا می‌کند.

کاهش آلودگی هوا و ترافیک

استفاده از اتوبوس‌های برقی در این پروژه منجر به کاهش آلودگی هوا و هزینه سفر برای شهروندان شده است. کرج در سال‌های اخیر یکی از ۸ شهر آلوده کشور بوده و در سال ۱۴۰۱ شاخص کیفیت هوا در این شهر ۴ بار از عدد ۳۰۰ عبور کرد. یکی از عوامل آلودگی هوای کرج، خودروها مطرح شده که عدم توجه به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی از دلایل آن است.

با راه‌اندازی بی‌آرتی، برای خودروهای سواری شخصی محدودیت ایجاد می‌شود و از طرفی سیستم سریع حمل و نقل در اختیار مردم قرار می‌گیرد. بی‌آرتی به عنوان سیستمی ارزان، سریع و ایمن به بهبود کیفیت سفرها، افزایش سهم حمل و نقل عمومی و کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک می‌کند.

توسعه حمل و نقل عمومی

سامانه بی‌آرتی کرج به عنوان بخشی از برنامه جامع توسعه حمل و نقل عمومی این کلان‌شهر در نظر گرفته شده است. با توجه به مهاجرپذیری بالای کرج و عدم تناسب زیرساخت‌ها با رشد جمعیت، توسعه حمل و نقل عمومی برای کاهش چالش‌های ترافیکی و آلودگی هوا ضروری است.

چالش‌ها و انتقادات

محدودیت‌های ترافیکی

یکی از چالش‌های اصلی اجرای بی‌آرتی در کرج، ایجاد محدودیت برای خودروهای سواری شخصی است. با راه‌اندازی این خط، از هر طرف مسیر یک لاین تردد خودرو حذف می‌شود که قطعاً با مقاومت شهروندان مواجه می‌شود. برخی شهروندان و کارشناسان انتقاداتی را نسبت به تنگ‌تر شدن خیابان اصلی شهر و ایجاد ترافیک مطرح کرده‌اند.

نیاز به فرهنگ‌سازی

مقاومت مردم در برابر تغییر و عدم عادت به استفاده از حمل و نقل عمومی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پروژه است. ضرورت ایجاد فرهنگ استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای موفقیت این طرح مورد تأکید قرار گرفته است.

زیرساخت‌ها و هماهنگی

برخی کارشناسان معتقدند که زیرساخت‌های کرج برای اجرای سیستم بی‌آرتی مناسب نیست و این شهر نیازمند برنامه‌ریزی جامع‌تر در زمینه حمل و نقل عمومی است. همچنین لزوم هماهنگی بین سامانه بی‌آرتی و سایر سیستم‌های حمل و نقل عمومی مانند متروی کرج مطرح شده است.

آینده و برنامه‌های توسعه

تکمیل فازهای بعدی

تکمیل فاز دوم خط بی‌آرتی از چهارراه طالقانی تا پایانه شهید سلطانی در دستور کار مدیریت شهری کرج قرار دارد. عضو شورای اسلامی شهر کرج بر لزوم اجرای همزمان و تسریع در فاز دوم تأکید کرده است.

امتداد به شهرهای اقماری

برنامه‌هایی برای امتداد مسیر بی‌آرتی کرج به کمال‌شهر در دست بررسی است. همچنین طرح راه‌اندازی بی‌آرتی حومه‌ای در محور جاده مخصوص تهران-کرج برای اتصال این دو کلان‌شهر پیشنهاد شده که می‌تواند روزانه ۲۷۰ هزار مسافر را جابه‌جا کند.

هماهنگی با سایر سامانه‌ها

با توجه به اینکه برخی از ایستگاه‌های بی‌آرتی کرج در نزدیکی ایستگاه‌های متروی شهری قرار دارند، برنامه‌ریزی برای تقاطع و اتصال این دو سیستم در دستور کار است. این هماهنگی می‌تواند دسترسی شهروندان به حمل و نقل عمومی را بهبود بخشد.

جستارهای وابسته

• سامانه اتوبوس تندرو
• سامانه اتوبوس تندرو تهران
• خط یک متروی کرج
• ایستگاه متروی کرج
• دانشگاه خوارزمی
• کرج
• استان البرز
• البرز کارت
• حمل و نقل در کرج

پیوند به بیرون

• نقشه خطوط و ایستگاه‌های بی‌آرتی کرج در نشان
• پایگاه خبری کرج امروز