عظیمیه (کرج)

عظیمیه محله‌ای در شمال شرقی شهر کرج است که به عنوان منطقه یک شهرداری کرج واقع شده است. این منطقه در دامنه بیجی کوه کرج واقع شده است.

عظیمیه
کشور	ایران
استان	البرز
شهرستان	کرج
بخش	مرکزی
مردم
جمعیت	۱۶۵۰۰۰
رشد جمعیت
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۳۰۰
اطلاعات شهری
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۶
شناسهٔ ملی خودرو	۶۸ ایران

این قسمت از شهر کرج در دامنهٔ کوه‌های البرز قرار دارد، به همین دلیل، نسبت به دیگر مناطق کلانشهر کرج از سطوح ناهموار و بعضاً از شیب‌های تندی در برخی نقاط برخوردار است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی، بافت جدید شهری، فضاهای سبز بسیار، مراکز خرید و تفریحی، نماهای لوکس ساختمان‌ها و خیابان‌ها یکی از گران‌ترین محله‌های کرج محسوب می‌شود.

نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق از ساکنان سرشناس عظیمیه بود.

میدان مهران

تاریخچه

پیشینه

محدوده‌ای که امروزه عظیمیه نامیده می‌شود، در گذشته با نام تاریخی پرگیرک شناخته می‌شد و بخشی از مراتع و چراگاه‌های فصلی کوهپایه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز به‌شمار می‌رفت. این منطقه از دو روستای کوچک حسن‌آباد و علی‌آباد (که نام دیگر آن علی‌آباد گونه بود) تشکیل شده بود و دامداران و کشاورزان محلی به‌طور سنتی در این دامنه‌های سرسبز به چرای دام و فعالیت‌های کشاورزی می‌پرداختند.

واژهٔ گونه در زبان آذری به معنای «آفتاب» است و چون روستای علی‌آباد در شیب ملایمی رو به شرق قرار گرفته بود و در صبح‌گاهان اولین اشعه‌های خورشید آن را فرا می‌گرفت، به نام علی‌آباد گونه مشهور شد. زبان ساکنان این روستا ترکیبی از فارسی، ترکی و کردی بود که بیانگر مهاجرت و استقرار مردمان از استان‌های همجوار مانند قزوین، همدان، کردستان و زنجان بوده است.

عظیمیه به دلیل جریان چندین چشمهٔ دائمی آب (از جمله چشمه‌های معروفی به نام گلچشمه که بعدها خشک شدند) و نزدیکی به رودخانه کرج و جاده چالوس، از دیرباز مورد توجه برای سکونت بوده است. موقعیت جغرافیایی مناسب در دامنهٔ کوه و آب‌وهوای معتدل، این منطقه را به مکانی مطلوب برای زندگی فصلی و دائمی تبدیل کرده بود.

دهه ۱۳۴۰: آغاز تحول و نام‌گذاری عظیمیه

در اواسط دهه ۱۳۴۰ خورشیدی (دهه ۱۹۶۰ میلادی)، نقطهٔ عطفی در تاریخ این منطقه رقم خورد. فردی به نام عباس عظیمی آزاد، از تجار و مالکان محلی کرج که دفترخانه‌دار بود و در جریان ساخت کاخ مروارید در مهرشهر کرج با خاندان پهلوی ارتباط نزدیک پیدا کرده بود، اراضی روستای علی‌آباد را خریداری کرد و طرح توسعهٔ شهری در این منطقه را آغاز نمود. با این رویداد، نام منطقه به عظیمیه تغییر یافت و نام تاریخی پرگیرک به‌تدریج از یاد رفت.

در همین دوره، در اصلاحات تقسیمات شهری که توسط دولت انجام شد، کوهپایه‌های این منطقه از اختیار منابع طبیعی و اراضی ملی خارج و در محدودهٔ زمین‌های شهری قرار گرفت. این تغییر قانونی، زمینه را برای گسترش آتی عظیمیه و تبدیل آن از یک منطقهٔ روستایی به یکی از مناطق مهم شهری کرج فراهم کرد.

دهه ۱۳۵۰: موج مهاجرت کردهای عراق و دوران بارزانی

موج اول: سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱)

در سال ۱۳۵۰ خورشیدی (۱۹۷۱ میلادی)، پس از درگیری‌های مسلحانه میان کردهای عراق و دولت عراق، گروهی از پناهندگان کرد عراقی به ایران پناهنده شدند و بخشی از آنان در عظیمیه کرج اسکان یافتند. بر اساس دایرةالمعارف معتبر ایرانیکا (Encyclopaedia Iranica)، منطقهٔ عظیمیه به‌عنوان "Shahrak-e Azimiya" (شهرک عظیمیه) به‌ویژه برای اسکان این پناهندگان کرد انتخاب شد زیرا این منطقه نسبت به تهران از شرایط محیطی بهتر و هزینهٔ مسکن ارزان‌تری برخوردار بود.

موج دوم و اصلی: سال‌های ۱۳۵۴–۱۳۵۵ (۱۹۷۵–۱۹۷۶)

رویداد بسیار مهم‌تر در مارس ۱۹۷۵ (اسفند ۱۳۵۳) رخ داد. پس از امضای توافق‌نامهٔ الجزایر میان شاه ایران و صدام حسین رئیس‌جمهور عراق، که به پایان جنگ دوم عراق-کردستان انجامید، مصطفی بارزانی، رهبر کردهای عراق و حزب دموکرات کردستان، همراه با خانواده و نزدیک به ۱۰۰٬۰۰۰ نفر از پیروانش به ایران پناهنده شدند.

بر اساس منابع انگلیسی و کردی، مصطفی بارزانی و خانواده‌اش در کرج، نزدیک تهران اسکان یافتند و محلهٔ عظیمیه به‌طور خاص به مقر اقامت بارزانی‌ها و پناهندگان کرد تبدیل شد. این دوره یکی از مهم‌ترین فصل‌های تاریخ عظیمیه را رقم زد؛ زیرا این منطقه نه تنها به محل سکونت کردهای عراقی بلکه به مرکز فعالیت‌های سیاسی حزب دموکرات کردستان تبدیل گردید.

در نوامبر ۱۹۷۵ (آبان ۱۳۵۴)، جلسه‌ای محرمانه و سرنوشت‌ساز در خانهٔ مسعود بارزانی (پسر مصطفی بارزانی) در عظیمیه کرج برگزار شد که در آن رهبری موقت حزب دموکرات کردستان شکل گرفت و تصمیمات مهم سیاسی و استراتژیک اتخاذ شد. بدین‌ترتیب، عظیمیه برای مدتی به نقطهٔ ثقل سیاسی کردهای عراقی در تبعید تبدیل شد و نام این محله در حافظهٔ تاریخی کردها ثبت گردید.

منابع کردی نیز تأکید می‌کنند که پس از بازگشت مصطفی بارزانی و مسعود بارزانی، تعداد زیادی از پناهندگان از نقاط مختلف ایران به عظیمیه کرج آمدند تا با رهبران خود دیدار کنند و بر تصمیمات آتی مشورت نمایند. همچنین، شخصیت برجستهٔ کرد، ماموستا هژار (محمدعثمان سیف‌قاضی)، پس از سال‌ها تبعید و آوارگی، در سال ۱۳۵۴ خورشیدی به ایران بازگشت و در عظیمیه ساکن شد و تا پایان عمر در این محله زندگی کرد.

در طول دههٔ ۱۳۵۰، بیشتر اراضی عظیمیه در اختیار کردهای عراقی و به‌ویژه طایفهٔ بارزانی قرار داشت. آنان این زمین‌ها را خریداری کردند و به فعالیت‌های کشاورزی و دامداری پرداختند و ساختمان‌ها و خانه‌هایی در منطقه بنا نهادند. در این دوره، عظیمیه ترکیبی منحصر‌به‌فرد از فرهنگ بومی ایرانی و فرهنگ کردی عراقی را تجربه کرد.

مصطفی بارزانی تا زمان مرگش در ۱ مارس ۱۹۷۹ (۱۰ اسفند ۱۳۵۷) در کرج باقی ماند و سپس پیکر او در شمال‌غربی ایران (روستای اوشنویه) به‌خاک سپرده شد.

پس از انقلاب ۱۳۵۷: تغییر جمعیت و توسعهٔ شهری

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) و تحولات سیاسی ایران و منطقه، کردهای عراقی که مالکیت بیشتر زمین‌های عظیمیه را در اختیار داشتند، به‌تدریج از این منطقه خارج شدند. مالکیت اراضی به سرمایه‌گذاران ایرانی و اشخاص دیگر منتقل گردید و عظیمیه وارد فاز جدیدی از توسعه شد.

دهه‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰: تحول به قطب اداری و اقتصادی

در سال‌های پس از انقلاب، بخشی از اراضی پایین‌دست عظیمیه توسط دولت به تملک درآمد و به شهرک اداری کرج تبدیل شد. تعداد بسیاری از ادارات دولتی، سازمان‌های عمومی و نهادهای حکومتی به این منطقه منتقل شدند و این امر موجب شد عظیمیه از اهمیت ویژهٔ اقتصادی و اداری برخوردار شود.

در سال ۱۳۶۳، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در محل باغی متروک به مساحت یک هکتار واقع در سه‌راه عظیمیه فعالیت خود را آغاز کرد. این دانشگاه در ابتدا با ۵۰۰ دانشجو و ۲۵ مدرس و در چند اتاق کوچک شروع به کار کرد و به‌تدریج به یکی از بزرگ‌ترین واحدهای دانشگاه آزاد کشور تبدیل شد. حضور این دانشگاه نیز بر توسعه علمی، فرهنگی و اقتصادی عظیمیه تأثیر قابل توجهی داشت.

انتقال ادارات دولتی و تأسیس دانشگاه، رشد چشمگیر ساخت‌وساز، توسعهٔ زیرساخت‌ها، افزایش جمعیت و رونق اقتصادی را به همراه داشت. عظیمیه به‌تدریج به قطب برج‌سازی و ساخت واحدهای مسکونی مدرن و لوکس تبدیل گردید. دسترسی مناسب به امکانات شهری، فضای سبز فراوان، آب‌وهوای مطبوع و چشم‌انداز زیبا به کوه‌های البرز، بر جذابیت و ارزش اقتصادی منطقه افزود.

دهه‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰: رشد انفجاری جمعیت و توسعهٔ عمرانی

پیش از دههٔ ۱۳۹۰، جمعیت عظیمیه حدود ۳۰٬۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شد. اما پس از آن، با نقل‌مکان گستردهٔ خانواده‌ها از نقاط مختلف ایران، به‌ویژه از تهران، تراکم جمعیت به‌طور چشمگیری افزایش یافت و به بیش از ۱۲۰٬۰۰۰ نفر رسید. این رشد سریع جمعیتی همراه با ساخت برج‌های بلند مرتبه، مجتمع‌های مسکونی لوکس، و مراکز تجاری مدرن بود.

در این دوره، مراکز تجاری بزرگی مانند مرکز خرید ایران‌زمین، برج قائم، برج میلاد، هایپرمی کرج، و بازارهای روز در عظیمیه احداث شدند که به رونق اقتصادی و تجاری منطقه کمک شایانی کردند. قیمت مسکن در عظیمیه نیز به‌شدت افزایش یافت و برخی از ساختمان‌های این محله از نظر قیمت با آپارتمان‌های شمال شهر تهران برابری کردند.

وضعیت کنونی (۱۴۰۴ / ۲۰۲۵)

امروزه عظیمیه به‌عنوان منطقهٔ یک شهرداری کرج و یکی از مرفه‌ترین، مدرن‌ترین و گران‌ترین محله‌های کرج شناخته می‌شود. جمعیت این محله بر اساس برآوردهای شهرداری کرج در حدود ۷۰٬۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود. قیمت املاک در برخی نقاط عظیمیه، به‌ویژه در منطقهٔ استقلال (میدان اسبی سابق)، به ۱۰۰ میلیون تومان به ازای هر متر مربع می‌رسد.

ساکنان عظیمیه عمدتاً از طبقات اجتماعی بالا بوده و شامل پزشکان، اساتید دانشگاه، مهندسان و تجار می‌شوند. معماری مدرن برج‌های شیشه‌ای، بوستان‌های سرسبز، دسترسی آسان به کوه و طبیعت، و آب‌وهوای عالی و بدون آلودگی، این محله را به یکی از بهترین مناطق زندگی در کرج تبدیل کرده است.

گسترش عظیمیه همچنان ادامه دارد و این منطقه به‌عنوان نمادی از تحول شهری، از یک منطقهٔ روستایی-مرتعی با نام پرگیرک، به یکی از کلیدی‌ترین و پرجاذبه‌ترین مناطق شهری استان البرز تبدیل شده است.

جمعیت

جمعیت عظیمیه در سال ۱۳۸۹ بالغ بر ۳۳۰۰۰ نفر تخمین زده شده است.

ویژگی‌ها

ابتدای بلوار اقاقیا، میدان اسبی

نقشه عظیمیه

عظیمیه به دلیل جریان داشتن چندین چشمه دائم و نزدیک بودن به رودخانه کرج و جاده چالوس از دیرباز مورد سکونت و توجه بوده است، لیکن طی سال‌های اخیر به سرعت به تعداد ساکنین آن افزوده شده است. این منطقه به جهت قرار گرفتن در شیب دامنه کوه دارای آب و هوایی خوب بوده که به تدریج به عنوان محلی توریستی و گردشگری تبدیل شده است. عظیمیه به دلیل موقعیت جغرافیایی (از جنوب بلوار ولیعصر از شمال گلستان ۲۱ از شرق منطقه بعثت از غرب بلوار طالقانی) و با داشتن سرانهٔ بالای فضای سبز به عنوان منطقه یک شهرداری کرج تقسیم‌بندی شده است. بام کرج نیز لقبی که به کوهپایه‌های (بالاتر از میدان طالقانی) گفته می‌شود، این منطقه به تفریحگاهی برای مردم تبدیل شده است.

اماکن مهم

از اماکن فرهنگی ورزشی این منطقه می‌توان به زمین فوتبال چمن مصنوعی، استخرهای پامچال، یادآوران و کوثر و همچنین قرار گرفتن رصدخانه در تپه‌های جنوبی آن اشاره کرد. همچنین قرار گرفتن ادارات کل و سازمان‌های اصلی شهر کرج، در این منطقه از جمله سرکلانتری راهنمایی و رانندگی استان البرز در میدان طالقانی وهمچنین دادگستری، شرکت نفت، رادیو البرز و … در خیابان منتهی به میدان تندیس باعث رونق و اهمیت این منطقهٔ شده است.

اماکن مذهبی

عظیمیه نیز مانند دیگر محله‌ها دارای مساجدی می‌باشد که بسیاری از جشن‌های مذهبی و عزاداری‌ها در این مساجد برگزار می‌شود
مساجد عظیمیه:

• مسجد حضرت حجت
• مسجد النبی
• مسجد الجواد
• مسجد قائم
• مسجد ابوالفضل

مراکز علمی و فرهنگی

از مراکز مهم علمی عظیمیه می‌توان به دانشگاه علمی کاربردی فرهنگ و هنر البرز، مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی کرج، دانشکده خبر، مرکز علمی کاربردی خانه کارگر کرجدانشکده پرستاری و مامایی و دانشکده داروسازی کرج واقع در بلوار ولیعصر و تئاتر شهر کرج اشاره کرد.

مراکز درمانی و آموزشی

مجتمع آموزشی پزشکی عظیمیه

درمانگاه شبانه‌روزی مهر واقع در بلوار شریعتی و مجتمع آموزشی پزشکی درمانی عظیمیه واقع در بلوار ولیعصر بهترین بیمارستان دولتی استان البرز و بیمارستان تخت جمشید که جزو بهترین بیمارستانهای خصوصی استان البرز می‌باشد.

پارک‌ها و بوستان‌ها

از بوستان‌های این منطقه می‌توان به پارک ایران زمین، پارک میدان اسبی، پارک میخک، پارک مهران، پارک رسالت، پارک ملا مصطفی بارزانی (در دست ساخت)، پارک ماموستا هژار (در دست ساخت)، پارک امید، پارک مادر و پارک استاد شهریار اشاره کرد.