تکیه سپهسالار

روستای تکیه سپهسالار روستایی در استان البرز است که در جاده چالوس قرار دارد. این روستا در دهستان آسارا، بخش آسارا از شهرستان کرج واقع شده و نام خود را از آرامگاه امامزاده ابراهیم (ع) ملقب به سپهسالار گرفته است. این روستا یکی از جاذبه‌های گردشگری استان البرز است.

اهمیت و جایگاه

روستای تکیه سپهسالار به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری استان البرز شناخته می‌شود. وجود آستان مقدس امامزاده ابراهیم ملقب به سپهسالار که از نوادگان امام سجاد بوده است در کنار طبیعتی زیبا، خانه‌های روستایی قدیمی، باغات میوه، آبشار، چشمه‌های مختلف و ارتفاعاتی همچون کرچان و هفت‌خان است که مقصد کوهنوردان و گردشگرانی از سراسر استان و همچنین کشور نیز می‌باشد که این روستا را به یک مقصد زیارتی، گردشگری تبدیل کرده است.

موقعیت جغرافیایی

قرارگیری و دسترسی

روستای سپهسالار در ۴۳ کیلومتری شمال شهر کرج و به فاصله ۵ کیلومتری غرب جاده آسفالت کرج-چالوس قرار دارد. این روستا در مختصات جغرافیایی ۳۶°۰۳′۱۷″ شمالی و ۵۱°۱۲′۲۱″ شرقی واقع شده است و در بخش آسارا از رشته‌کوه‌های البرز مرکزی قرار گرفته است. برای رسیدن به این روستا ابتدا باید به کرج و پس از آن به سمت چالوس ادامه مسیر داد تا پس از گذشتن از سد امیرکبیر و دریاچه امیرکبیر به بخش آسارا رسید.

ویژگی‌های طبیعی

بیشتر سنگ کوه‌های اطراف این روستا سرخ رنگ هستند که ویژگی منحصربفردی به منظره این منطقه بخشیده است. رودخانه‌ای در میان روستا جریان دارد که منشأ سرسبزی و فرحبخش بودن آب‌وهوای این روستا است و در نهایت به رودخانه کرج می‌ریزد.

تاریخ و نام‌گذاری

منشأ نام روستا

بنا به گفته اهالی محل، وجه تسمیه نام روستای سپهسالار برگرفته از نام امامزاده‌ای است به همین نام که به گفته متولی و خادم این امامزاده، از نوادگان مولا علی (ع) است. امامزاده ابراهیم (ع) ملقب به سپهسالار از نوادگان امام سجاد (ع) بوده که همراه امامزاده داوود با لشکری به زیارت امام رضا (ع) می‌رفته است. بر اساس روایتی دیگر، وی، سپهسالار لشکر حضرت معصومه (ع) بوده که در الموت اشکور گیلان، در جنگی شکست می‌خورد و سپاه متواری می‌شود. وی در آسارا زخمی می‌شود و به غار کوهی پناه می‌برد و در همان‌جا شهید می‌شود.

جاذبه‌های تاریخی و مذهبی

امامزاده ابراهیم سپهسالار (ع)

آرامگاه امامزاده ابراهیم (ع) در درون غاری مشرف به روستای سپهسالار قرار دارد. این امامزاده در کوه سرخ علی اکبر واقع شده و بنای امامزاده در میان صخره‌ها و در ارتفاعات کوهستان قرار دارد. بقعه امامزاده داخل غاری کوچک واقع شده است و ضریح آن نیز ساده و سبز رنگ است. به خاطر قرار گرفتن آرامگاه در داخل غار و در دل کوهستان، گنبد این امامزاده برخلاف گنبد سایر مکان‌های مذهبی بر روی ضریح قرار ندارد و چند متر از بقعه امامزاده فاصله دارد. ابتدای محوطه آرامگاه امامزاده، شماری از شهدا به خاک سپرده شده‌اند. پس از مزار شهدا یک زائرسرا برای ارائه خدمات رفاهی و اقامتی به زائران امامزاده ابراهیم (ع) ساخته شده است.

جاذبه‌های طبیعی و گردشگری

آبشار سپهسالار

آبشار سپهسالار و تنگه مجاور آن در شمال روستای تکیه سپهسالار از جاذبه‌های گردشگری این منطقه است. این آبشار با ارتفاع ۲۳ متر در دو ناحیه پلکانی شده و در انتها به حوضچه زیرینی و رودخانه سپهسالار واریز می‌شود. برای رسیدن به آبشار، بازدیدکنندگان تا انتهای روستا می‌توانند با خودرو بروند و بعد از آن به یک پیاده‌روی ۱ تا ۱.۵ ساعته در دره‌ای سرسبز می‌پردازند، در حالی که مسیر به تدریج باریک‌تر می‌شود تا به آبشار برسند. تورهای طبیعت‌گردی مختلفی به این منطقه سازماندهی می‌شود که شامل پیمایش دره زیبای سپهسالار، گذر از رودخانه و دیدار از آبشار است.

دره سپهسالار

دره شمالی جنوبی رودخانه سپهسالار در جنوب قله هفت‌خان و در حاشیه شرقی البرز غربی است. این دره از مناطق ییلاقی جاده پرپیچ‌وخم چالوس محسوب می‌شود. دره سپهسالار در ابتدا اندکی فراخ و هرچه به آبشار نزدیک‌تر می‌شویم تنگ‌تر می‌شود.

قله هفت‌خان

قله هفت‌خان با ارتفاع ۳۹۸۰ متر در شمال روستای سپهسالار قرار دارد و یکی از مهم‌ترین قله‌های کوهنوردی البرز غربی محسوب می‌شود. مسیر شرقی قله هفت‌خان از روستای سپهسالار آغاز می‌شود و کل مسیر از پای کار تا قله حدود ۱۲ کیلومتر است.

ارتباط با غار یخ مراد

در افسانه‌های محلی آمده است که غاری که در دامنه‌های شمالی آبشار وجود دارد با غار یخ مراد در فاصله‌ای بسیار دور و در ارتفاعات گچسر و آزادبر در ارتباط است.

ویژگی‌های فرهنگی و زبانی

زبان مادری

تاتی زبان مادری مردم روستای تکیه سپهسالار است. گویش تاتی مردم این روستا مانند تاتی رایج در شهر آسارا است. زبان تاتی از جمله زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی است که با فارسی، گیلکی و مازندرانی نزدیکی دارد.

تبار مردم

مردم روستای تکیه سپهسالار از طایفه خدری می‌باشند که اصالتشان به طایفه خدری از ایل زراسوند بختیاری برمی‌گردد که در گذشته‌های دور روزگار خود را در چهارمحال و بختیاری منطقه چغاخور می‌گذراندند.

اقتصاد و محصولات

کشاورزی و باغات

اقتصاد روستا بر پایه کشاورزی، باغداری و دامداری است. این روستا دارای محصولات باغی همچون آلبالو و گیلاس، گردو، سیب و آلبالو است. برخی ساکنان این روستا به دامداری و کشاورزی مشغول هستند. هم‌چنین با توجه به رونق گردشگری در منطقه، فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با صنعت گردشگری نیز رشد یافته است. استقبال چشمگیر تورگردانان و کوهنوردان برای حضور در آبشار سپهسالار جاده چالوس به رونق اقتصادی منطقه کمک کرده است.

جمعیت و آمار

براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت روستای تکیه سپهسالار ۳۴۴ نفر (۱۱۷ خانوار) بوده‌است. این روستا در دهستان آسارا قرار دارد و از نظر سرشماری ۲۰۰۶، جمعیت آن ۳۴۹ نفر در ۱۰۶ خانوار بوده است.

شهدای روستا

روستای تکیه سپهسالار ۱۲ شهید از دوران دفاع مقدس دارد که هر ساله مراسم یادواره‌ای برای آنان برگزار می‌شود.

اسامی برخی از شهدای روستا عبارت است از:

1. شهید یونس خدری: متولد ۱ اردیبهشت ۱۳۴۵ در روستای سپهسالار، فرزند علی اکبر و خیرالنساء. او مشاور املاک بود و صاحب یک دختر. به عنوان پاسدار وظیفه و با سمت فرمانده قبضه مینی کاتیوشا در جبهه حضور یافت. بر اثر اصابت ترکش به کمر، قطع نخاع شد و در ۲۴ اسفند ۱۳۷۷ در بیمارستان ساسان تهران به شهادت رسید.
2. شهید مصطفی خدری: متولد ۴ فروردین ۱۳۴۱، فرزند علی. در ۲۱ دی ۱۳۶۵ در شلمچه، طی عملیات کربلای ۵ به شهادت رسید و در گلزار شهدای امامزاده سپهسالار به خاک سپرده شد.
3. شهید صادق خدری: متولد ۱۰ شهریور ۱۳۴۶ در روستای سپهسالار کرج، در ۱۵ دی ۱۳۶۲ در منطقه سقز کردستان به شهادت رسید. پدرش کربلایی حسن خدری در ۲۵ آبان ۱۴۰۲ در کنار فرزند شهیدش در گلزار شهدای روستا به خاک سپرده شد.
4. روحانی شهید صدرالله خدری: متولد ۵ اردیبهشت ۱۳۴۲ در روستای تکیه سپهسالار، در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۶۳ در سردشت به شهادت رسید.
5. شهید صفت‌الله خدری: وی ۱ بهمن ۱۳۲۳به دنیا آمد. او در دفاع مقدس، مسئول تسلیحات و تجهیزات در گردان امام سجاد لشکر ۱۰ سید الشهدا بود. این شهید در ۱۹ دی ۱۳۶۵ در عملیات کربلای ۵ به شهادت رسید و در گلزار شهدای امامزاده سپهسالار به خاک سپرده شد.
6. شهید علیجان خدری: وی در ۱ آذر ۱۳۴۶ به دنیا آمد و ۲۳ مرداد ۱۳۶۶ به شهادت رسید.
7. سروان پاسدار شهید یوسف خدری: وی ۱۶ اسفند ۱۳۴۵ به دنیا آمد و در منطقه فاو در اثر بمباران شیمیایی، مجروح شد و در ۲۹ آذر ۱۳۷۰ در بیمارستان بقیه الله تهران در اثر عوارض بمباران شیمایی به شهادت رسید.

این شهدا در گلزار شهدای روستای سپهسالار در ابتدای محوطه آرامگاه امامزاده ابراهیم (ع) به خاک سپرده شدند.

مسجد روستا

مسجد حضرت ابوالفضل (ع)

مسجد اصلی روستای تکیه سپهسالار، مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نام دارد. این مسجد محل برگزاری مراسم‌های مذهبی و یادواره شهدای روستا است. تمامی مراسم‌های مهم روستا از جمله نکوداشت شهدا، عزاداری‌های ماه‌های محرم و صفر و دیگر مناسبت‌های دینی در این مسجد برپا می‌شود.