شهرک دهکده فردیس

شهرک دهکده فردیس (نام‌های دیگر: دهکده ییلاقی خانه کرج یا شهرک خانه) یکی از نخستین و معتبرترین باغ‌شهرهای مدرن ایران و خاورمیانه است که در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ خورشیدی در شهر فردیس، استان البرز احداث شد. این مجموعه با طراحی معمار برجسته عبدالعزیز فرمانفرمائیان و با مشارکت شرکت‌های ساختمانی «تسا» و «فیلده» ساخته شد و در زمان خود به‌دلیل معماری منحصربه‌فرد، خیابان‌بندی منظم، فضای سبز گسترده و ویلاهای لوکس، به‌عنوان مدرن‌ترین و لاکچری‌ترین شهرک مسکونی خاورمیانه شناخته می‌شد.

شهرک دهکده فردیس از همان آغاز محل سکونت چهره‌های سرشناس فرهنگی، هنری و اجتماعی ایران مانند احمد شاملو، گوگوش، فردین، ابی و معین کرمانشاهی بود. در سال‌های اخیر نیز این شهرک همچنان جایگاه خود را به‌عنوان یکی از محله‌های خاص، آرام و ممتاز استان البرز حفظ کرده و چهره‌هایی چون هومن برق‌نورد، عرفان رادان و بهرام رادان از ساکنان فعلی آن هستند.

تاریخچه

پیدایش و هدف از احداث

شهرک دهکده فردیس (خانه کرج) در اواسط دهه پنجاه شمسی، در زمانی که تهران با سرعت سرسام‌آوری رو به گسترش بود و آلودگی و شلوغی نفس شهر را تنگ می‌کرد، با هدف فراهم آوردن پناهگاهی آرام و دلنشین برای ساکنین پایتخت طراحی و اجرا شد.

هدف اصلی از احداث دهکده ییلاقی فردیس آن بود که در نزدیکی تهران و در محیطی آرام، سرسبز و دلپذیر برای آن‌دسته از ساکنین پایتخت که از تراکم و ازدحام و کار سنگین در این شهر خسته بودند، محلی فراهم گردد تا بتوانند برای گذراندن تعطیلات آخر هفته و تابستان یا سکونت دائم در فاصله نزدیکی از کار خود (تهران) و در یکی از شهرک‌های اقماری پایتخت که خصوصیات ییلاقی نیز داشته باشد، زندگی کنند.

طراحی و ساخت

مقدمات نقشه‌کشی و طراحی دهکده فردیس در سال ۱۳۴۸ آغاز شد و در سال ۱۳۵۱ شروع به ساخت بنا برای سکونتگاه گردید. این دهکده ییلاقی در سال‌های ۱۳۵۳-۱۳۵۴ توسط موسسه مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرمائیان طراحی و نظارت گردید و شرکت‌های ساختمانی ایرانی تسا و فیلده مسئولیت اجرای عملیات ساختمانی آن را عهده‌دار بودند.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان، معمار و شهرساز برجسته ایرانی و بنیان‌گذار موسسه مهندسین مشاور فرمانفرمائیان، طراحی این دهکده را بر عهده داشت. او با الهام از باغ‌شهرهای اروپایی و با توجه به ویژگی‌های طبیعی و فرهنگی ایران، طرحی منحصربه‌فرد را برای دهکده فردیس ارائه داد.

هیئت مدیره شرکت خانه آقایان مهندس عبدالمجید اعلم (رئیس هیئت مدیره)، مهندس عباس بلورفروشان (عضو هیئت مدیره) و مهندس خسرو معاونی (عضو هیئت مدیره و مدیرعامل) به‌عنوان کارفرما معرفی شده بودند.

مجوزها و پروانه‌های رسمی

این دهکده ییلاقی طبق پروانه‌های رسمی زیر احداث گردید:

1. پروانه شهرسازی و ویلاسازی شماره ۲۶۹۰/ش مورخ ۱/۸/۱۳۵۳ از وزارت کشور
2. پروانه بهره‌برداری از چاه‌های آب کشاورزی به شماره‌های ۱۳۰۱/۲۸۷ مورخ ۱۹/۳/۱۳۵۳ و ۲۵۰/۱۵۱۸۵/۷۲۸۸ مورخ ۲/۴/۱۳۴۸ از سازمان آب منطقه‌ای تهران
3. پروانه درخت‌کاری و باغ‌سازی به شماره ۱۳۴۱ مورخ ۲۰/۶/۱۳۵۳
4. قرارداد برق به شماره‌های ۲۶۰۴ مورخ ۱۹/۳/۱۳۵۳، ۳۶۰۵ مورخ ۱۹/۳/۱۳۵۳ و ۳۷۸۵ مورخ ۸/۵/۱۳۵۳

این دهکده در ۱۲ کیلومتری جنوب استان البرز (در آن زمان بخشی از استان تهران) به‌صورت باغ‌شهر احداث گردید.

ثبت ملی

در سال ۱۳۹۹، مقدمات ثبت ملی دهکده مسکونی تاریخی فردیس فراهم شد و این مجموعه به‌عنوان یکی از آثار مهم معماری معاصر ایران در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.

موقعیت جغرافیایی و حدود

شهرک دهکده فردیس در شرق شهرک ناز، شمال فرامرزیه و جنوب حافظیه در شهر فردیس واقع است. این شهرک در جنوب شهر کرج و به فاصله کمتر از نیم ساعت از تهران قرار دارد.

شهرک دهکده یک شهرک مسکونی ویلایی است که مانند لکه‌ای سبز، خود را از مناطق مجاور متمایز می‌کند. شهرکی بزرگ و محصور، با یک ورودی در شمال آن که دارای ایست نگهبانی است و ورود افراد و وسایل نقلیه را کنترل می‌کند.

مساحت و ساختار شهری

مساحت کل

این مجموعه باغ‌شهری وسعت آن حدود یکصد هکتار (۱۰۰ هکتار یا ۹۰۰٬۰۰۰ متر مربع) است.

ساختار خیابان‌بندی

دهکده دارای یک خیابان اصلی شمالی-جنوبی و ۹ خیابان بن‌بست شرقی-غربی و یک درب ورود و خروج است. ساختار شهرک بر مبنای یک خیابان شمالی-جنوبی است که از در ورودی تا انتها ادامه می‌یابد و فرعی‌های شرقی-غربی از آن منشعب می‌شود.

خیابان‌ها

خیابان‌های اصلی شهرک عبارت‌اند از:

• خیابان دهکده: خیابان اصلی شهرک

• خیابان لادن فرعی

• خیابان یاسمن غربی و شرقی

• خیابان نسترن غربی و شرقی

فضای سبز و منظر طبیعی

مساحت فضای سبز

از مساحت کل شهرک (۱۰۰ هکتار)، ۴۰ درصد فضای سبز است که شامل:

• ۱۶ هزار اصله درخت چنار تنومند ۵۰ ساله

• ۲۰ هزار اصله درختان میوه‌های مختلف

• ده‌ها اصله درختچه‌های زینتی شمشاد و سرو محیط پیرامونی ویلاها

ویژگی‌های منظر طبیعی

سه‌چهارم سطح شهرک با درختان چنار، سرو، کاج، اقاقیا و سایر درختان غیرمثمر ولی زیبا همچنین انبوهی از درختان زینتی با داشتن شناسنامه و درختچه و گل‌های زینتی و چمن پوشانیده شده که این حجم فضای سبز باعث لطافت و زیبایی محیط و آب و هوای مطبوع گردیده است.

در دو طرف همه خیابان‌های شهرک به فاصله کم از هم، چنار کاشته شده است و این چنارهای چند ده متری پرسپکتیو زیبایی را ایجاد کرده‌اند که چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

طراحی محوطه

احداث دیوار به‌طور کلی در دهکده ممنوع بوده و کلیه قطعات آن با حصارهای توری فلزی و درختچه‌های ترون، شمشاد و سرو از یکدیگر جدا شده‌اند. منازل ویلایی دو طرف راه با سقف‌های شیب‌دار از پشت شمشادها رخ‌نمایی می‌کنند. اینجا خبری از دیوار نیست و شمشادها جای آن را پر کرده‌اند.

معماری و ویلاها

شهرک دهکده فردیس شامل ۸۱۴ واحد ویلایی است. وجود ویلاهایی با معماری و طراحی‌های زیبا و مناظر طبیعی در زمین‌های متراژ بالا (معمولاً از ۷۵۰ تا ۱۲۵۰ متر مربع و بیشتر) از ویژگی‌های دهکده فردیس محسوب می‌شود.

سبک معماری

معماری دهکده فردیس تلفیقی هوشمندانه از اصول مدرنیسم با روح معماری بومی ایران است. عبدالعزیز فرمانفرمائیان توجه خاصی به سبک معماران نامدار جهانی مانند فرانک لوید رایت، لوکوربوزیه، آموزه‌های باوهاوس و سبک بین‌الملل نشان می‌داد.

جمعیت و ساکنان

جمعیت

شهرک دهکده فردیس بیش از ۶ هزار نفر جمعیت دارد. به‌طور متوسط بیش از ۷۵ درصد از شهروندان سکونت دائم و کمتر از ۲۵ درصد به‌صورت هفتگی، ماهانه یا فصلی در این مکان اقامت دارند و بیشتر ساکنان آن بازنشستگان هستند.

شخصیت‌های مشهور ساکن

دهکده فردیس از همان آغاز محل سکونت چهره‌های سرشناس فرهنگی و هنری ایران بوده است:

ساکنان تاریخی

• احمد شاملو (۱۳۰۴-۱۳۷۹): شاعر، نویسنده و مترجم برجسته ایران
• گوگوش: خواننده ایرانی
• فردین: بازیگر سینما
• ابی: خواننده پاپ ایرانی
• معین کرمانشاهی: شاعر دوره معاصر

ساکنان فعلی

• هومن برق‌نورد: بازیگر و کارگردان
• عرفان رادان: بازیگر سینما و تلویزیون
• بهرام رادان: بازیگر سینما

امکانات و خدمات شهری

امنیت و نگهبانی

شهرک دهکده دارای سیستم امنیتی پیشرفته با نگهبانان ۲۴ ساعته و گیت ورودی با کنترل دسترسی است. ورود افراد و وسایل نقلیه به دقت کنترل می‌شود و تنها ساکنین و میهمانان با هماهنگی قبلی اجازه ورود دارند. نگهبانان دوچرخه‌سوار به‌طور مداوم در شهرک گشت می‌زنند تا امنیت و آرامش ساکنان تضمین شود.

امکانات خدماتی

در طرح‌های مصوب اولیه دهکده ییلاقی خانه کرج و در زمان بازدید خریداران، امکانات و تسهیلات آتی که توسط مسئولین به خریداران ارائه می‌گردید عبارت بود از:

• شبکه راه‌های مواصلاتی و خیابان‌های داخلی دهکده
• رستوران و مجموعه استخرهای عمومی
• مغازه‌های پیرامونی میدان اصلی
• چاه‌های آب و تاسیسات و شبکه آب‌رسانی کشاورزی
• قلمستان (مدرسه)
• پاسگاه نگهبانی

نوع پوشش گیاهی و طراحی محوطه‌های سبز با به‌کارگیری سرانه‌های مناسب در این شهرک شامل فضاهای خدماتی، ورزشی، آموزشی و تجاری باعث جذب مخاطبین و رضایت آن‌ها شده است.

کافه‌ها و رستوران‌ها

شهرک دهکده فردیس دارای کافه‌ها و رستوران‌های متعددی است که فضایی دلنشین برای ساکنان و بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند:

• کافه رستوران دلمون: واقع در شهرک دهکده فردیس، نبش خیابان یاسمن غربی

• پاشا کافه: واقع در شهرک دهکده، بلوار بهاران غربی، خیابان دهکده، خیابان یاسمن غربی

• کافه رستوران اسپیلانتس: واقع در فردیس کانال غربی دهکده شمالی جنب کارواش دهکده

مراکز فرهنگی و تاریخی

خانه موزه احمد شاملو (بنیاد الف بامداد)

خانه موزه احمد شاملو که با نام بنیاد الف بامداد نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی شهرک دهکده فردیس است. این خانه آخرین خانه‌ای است که احمد شاملو، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار معاصر ایران در آن زندگی کرد و در سال ۱۳۷۹ در همین خانه درگذشت.

خانه احمد شاملو شامل اسناد، آثار و اشیای به‌جامانده از شاعر فقید ایرانی است. این خانه از جاهای دیدنی کرج و فردیس به شمار می‌رود و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. امروزه این خانه تحت عنوان بنیاد الف بامداد فعالیت می‌کند.

آدرس: شهرک دهکده، بلوار بهاران غربی، خیابان دهکده، خیابان نسترن شرقی، پلاک ۵۵۵

ساعات بازدید: شنبه و یکشنبه، ساعت ۹ تا ۱۶

خانه معین کرمانشاهی

خانه معین کرمانشاهی، از شاعران دوره معاصر، نیز در این دهکده قرار دارد که تحت مراقبت میراث فرهنگی قرار گرفته اما هنوز به ثبت ملی نرسیده است.

امکانات ورزشی و تفریحی

در طرح‌های اولیه شهرک، امکانات ورزشی و تفریحی شامل:

• استخر چهارفصل: استخری با ابعاد استاندارد و با قابلیت استفاده در چهار فصل

• رستوران و مجموعه استخرهای عمومی: در طرح اولیه پیش‌بینی شده بود

• فضاهای ورزشی: زمین‌های ورزشی مختلف

علاوه بر این، مجتمع‌های مسکونی جدید در مجاورت شهرک دهکده دارای امکانات ورزشی و رفاهی پیشرفته‌ای شامل:

• دو سالن ورزشی

• سالن اجتماعات

• استخر

• سونا

• جکوزی

• پارکینگ در طبقه منفی

ویژگی‌ها و مزایا

آرامش و امنیت

زندگی به دور از شلوغی‌های شهر، در درون دیواره‌های شهرک، با تلاش همیشگی نگهبانان دوچرخه‌سوار، با آرامش، سکوت و امنیت دنبال می‌شود. شهرک دهکده با قدمتی بیش از نیم قرن، باغ‌شهری زیبا و سرسبز است که در میان انبوهی از درختان سر به فلک کشیده و گل‌های رنگارنگ، آرامشی بی‌نظیر را به ساکنان و بازدیدکنندگان خود هدیه می‌دهد.

دسترسی آسان

شهرک در جنوب شهر کرج و به فاصله کمتر از نیم ساعت از تهران واقع شده است.

اصالت و قدمت

شهرک دهکده فردیس کرج در سال ۱۳۵۳ الی ۱۳۵۴ تشکیل شده است. این مسئله از قدمت درختان شهرک که موجب منحصربه‌فرد شدن فضای آن شده است نیز پیدا هست. شهرکی با اصالت، با گیت نگهبانی ۲۴ ساعته و امنیت مثال‌زدنی.

وضعیت کنونی

شهرک دهکده فردیس با گذشت سال‌ها، هنوز هم به‌عنوان یکی از موفق‌ترین نمونه‌های باغ‌شهر در ایران شناخته می‌شود و با فضای سبز دلنشین و آرامش بی‌نظیر خود، پذیرای ساکنان و بازدیدکنندگان است. این شهرک همچنان به‌عنوان یکی از محله‌های خاص، آرام و ممتاز استان البرز جایگاه خود را حفظ کرده است.

جستارهای وابسته

• فردیس
• منطقه ۱ فردیس
• شهرستان فردیس
• استان البرز
• عبدالعزیز فرمانفرمائیان

پیوند به بیرون

• ویکی‌پدیای فارسی - فردیس
• ویکی‌پدیای فارسی - شهرستان فردیس
• خانه احمد شاملو در نقشه نشان