داوود فتحعلی‌بیگی

داوود فتحعلی‌بیگی (زاده ۱۰ خرداد ۱۳۲۹ ‏(۷۵ سال) در سلطانیه، زنجان) پژوهشگر، نویسنده، بازیگر، کارگردان و از پیشگامان و اساتید نمایش آیینی و تئاتر سنتی ایرانی است که سال‌هاست ساکن شهر کرج در استان البرز است. وی فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی نمایش از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و در سال ۱۳۸۰ موفق به دریافت مدرک درجه یک هنری (معادل دکتری هنر) از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده است.

فتحعلی‌بیگی برنده دیپلم افتخار نمایشنامه‌نویسی مسابقه بین‌الملل دوازدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران در سال ۱۳۸۷ است. او مدیریت تالار محراب را از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۴ و مدیریت اداره تئاتر را از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ بر عهده داشته است. وی از سال ۱۳۸۴ تاکنون عضو و رئیس هیئت‌مدیره انجمن تعزیه ایران است و نمایش‌هایش در جشنواره‌های معتبر جهانی از جمله جشنواره عروسکی زاگرب در سال ۱۳۶۹ و جشنواره‌های آوینیون، پارما و آریوانودلاماره ایتالیا حائز رتبه‌های برتر شده است.

زندگی‌نامه

دوران کودکی و تحصیلات

داوود فتحعلی‌بیگی در ۱۰ خرداد ۱۳۲۹ در سلطانیه، استان زنجان متولد شد. او تحصیلات خود را در رشته نمایش در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و مدرک کارشناسی دریافت کرد. فتحعلی‌بیگی از دوران جوانی به تئاتر و نمایش آیینی علاقه‌مند بود و نخستین فعالیت‌های هنری خود را در زنجان آغاز کرد.

در سال ۱۳۸۰، وی موفق به دریافت مدرک درجه یک هنری (معادل دکتری) از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. این مدرک بالاترین رتبه هنری کشور برای فعالیت‌های وی در حوزه نمایش سنتی و تعزیه بود.

فعالیت‌های حرفه‌ای

فتحعلی‌بیگی در زمینه‌های کارگردانی، بازیگری، نویسندگی و پژوهشگری فعالیت داشته و همچنین مدرس دانشگاه بوده است. او یکی از پیشکسوتان نمایش‌های سیاه‌بازی است و بیش از ۲۰ سال در زمینه نمایش‌های موسوم به «تخت‌حوضی» فعالیت دارد. فتحعلی‌بیگی از شاگردان برجسته بهرام بیضایی به شمار می‌رود و در فیلم «سگ‌کشی» ساخته بیضایی نقش‌آفرینی کرده است.

او در سال ۱۳۹۳ به عنوان مدیر کانون تعزیه و نمایش‌های آیینی سنتی منصوب شد. همچنین، وی چندین دوره دبیری جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی را بر عهده داشته است.

ارتباط با استان البرز

داوود فتحعلی‌بیگی سال‌هاست که در شهر کرج در استان البرز ساکن است و نقش مهمی در توسعه تئاتر و نمایش‌های آیینی این استان ایفا کرده است. در سال ۱۳۹۴، سالن اصلی تئاتر شهر کرج به نام «سالن استاد داوود فتحعلی‌بیگی» نام‌گذاری شد. این نام‌گذاری به پاس خدمات چند دهه او به هنر نمایش ایرانی و به ویژه در استان البرز صورت گرفت.

آثار

نمایش‌های تئاتری

فتحعلی‌بیگی بیش از ۳۰ نمایش را به عنوان نویسنده، بازیگر و کارگردان اجرا کرده است. از جمله نمایش‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نگارش و کارگردانی نمایش «کسی که سر دهد اول (حر)»، زنجان؛ ۱۳۵۶

• نگارش و کارگردانی نمایش «برخورد»؛ زنجان؛ ۱۳۵۷

• نگارش و کارگردانی نمایش «تخت و خنجر»؛ تهران، تالار سنگلج؛ ۱۳۶۳–۱۳۸۰

• نگارش و کارگردانی نمایش «الماس چاقوفروش»؛ تهران، تالار سنگلج؛ ۱۳۶۵

• نگارش و کارگردانی نمایش «سلطان مبدل»؛ تهران، تالار محراب؛ ۱۳۶۶

• نگارش و کارگردانی نمایش «میرزا عبدالطمع و جنگ جهانی»؛ تهران، تالار محراب؛ ۱۳۶۸

• نگارش و کارگردانی نمایش «چشم‌تنگ»؛ تهران، تالار سنگلج؛ ۱۳۶۹

• نگارش و کارگردانی نمایش «عروسی ننه غلامحسین»؛ تهران، تالار محراب؛ ۱۳۷۰

• نگارش و کارگردانی نمایش «میرزا فرفره»؛ تهران، تئاتر پارس؛ ۱۳۷۷

• نگارش و کارگردانی نمایش «راز عروسک»؛ تهران، تئاتر شهر، تالار چهارسو؛ ۱۳۷۶

• نگارش و کارگردانی نمایش «پهلوان کچل و اژدها»؛ تهران، تئاتر شهر؛ ۱۳۷۹

• بازنویسی و کارگردانی نمایش «رام کردن مرد سرکش»؛ تهران، تالار سنگلج؛ ۱۳۸۱

• نگارش و کارگردانی نمایش «زلیخانامه»؛ تهران، تماشاخانه مهر؛ ۱۳۸۲

• نگارش و کارگردانی نمایش «شب‌نشینی با مولیر»؛ تهران، تالار سنگلج؛ ۱۴۰۴

فیلم‌های سینمایی

• آری چنین بود (۱۳۶۷) به کارگردانی داوود اسماعیلی

• سگ‌کشی (۱۳۷۹) به کارگردانی بهرام بیضایی

• زیستن (۱۳۸۰)

• خاطره (۱۳۸۷)

• کتاب قانون (۱۳۸۷) به کارگردانی مازیار میری

• آلزایمر (۱۳۸۹) به کارگردانی احمدرضا معتمدی

• سیب و سلما (۱۳۸۹)

• شیش و بش (۱۳۸۹)

• اینجا شهر دیگری است (۱۳۹۰)

• خرس (۱۳۹۰)

• یک خانواده محترم (۱۳۹۰)

• پروانه (۱۳۹۲)

• خانواده دکتر ماهان (۱۳۹۸)

• صبح اعدام (۱۴۰۲)

سریال‌های تلویزیونی

• مرغ حق (۱۳۶۶) به کارگردانی حسین مختاری

• پهلوانان نمی‌میرند (۱۳۷۴) به کارگردانی حسن فتحی

• فرستاده (۱۳۸۱) به کارگردانی جواد شمقدری

• این راهش نیست (۱۳۸۲) به کارگردانی نوید میهن‌دوست

• صیام و تیام (۱۳۸۳)

• شهریار (۱۳۸۴) به کارگردانی کمال تبریزی

• گلستان (۱۳۸۷) به کارگردانی محمد مختاری

• پروانه (۱۳۹۱) به کارگردانی جلیل سامان

• خاطرات مرد ناتمام (۱۳۹۱) به کارگردانی صادق کرمیار

• جلال‌الدین (۱۳۹۳)

• گذر از رنج‌ها (۱۳۹۳) به کارگردانی فریدون حسن‌پور

• گاهی به پشت سر نگاه کن (۱۳۹۴) به کارگردانی مازیار میری

• خانواده دکتر ماهان (۱۳۹۸) به کارگردانی راما قویدل

• بامداد خمار (۱۴۰۳) به کارگردانی نرگس آبیار

• آخرین دیدار (۱۴۰۳) به کارگردانی علی درخشنده

کتاب‌ها و نمایشنامه‌ها

فتحعلی‌بیگی مؤلف و گردآورنده ده‌ها کتاب و نمایشنامه در حوزه تعزیه، نمایش سنتی و سیاه‌بازی است. از جمله آثار منتشرشده او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کتب پژوهشی

• دفتر تعزیه ۱ و ۲ (با همکاری هاشم فیاض)

• دفتر تعزیه ۳ (با همکاری محمدحسین ناصربخت)

• دفتر تعزیه ۴ تا ۱۲

• دفتر پژوهش ۱

• آشنایی با مبانی شبیه‌خوانی

• مشکین‌نامه (با همکاری مرشد ترابی)

• روزشمار شبیه‌خوانی به روایت هاشم فیاض

• تعزیه‌های رضوی

• شاه غریب: پژوهشی در تعزیه‌های رضوی

نمایشنامه‌ها

• زلیخانامه

• رام کردن مرد سرکش به همراه سیاه‌بازی سایه تو سایه

• تخت و خنجر

• انسانم آرزوست

• مبارک و خاتون پرده‌نشین

• سیاه‌بازی نمایش ممنوع

• پوستین وارونه

• قصۀ باغ زالزالک و پهلوان کچل و اژدها

جوایز و افتخارات

• دیپلم افتخار نمایشنامه‌نویسی مسابقه بین‌الملل دوازدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران در سال ۱۳۸۷

• کاندید تندیس بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشن سینمای ایران برای فیلم «کتاب قانون» در سال ۱۳۸۷

• دریافت مدرک درجه یک هنری (معادل دکتری) از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۸۰

• حضور در جشنواره‌های بین‌المللی از جمله جشنواره عروسکی زاگرب، آوینیون، پارما و آریوانودلاماره ایتالیا

یادبودها

• سالن اصلی تئاتر شهر کرج در سال ۱۳۹۴ به نام «سالن استاد داوود فتحعلی‌بیگی» نامگذاری شد.

• پخش مستند پرتره «مرد عاشقانه‌ها» از شبکه چهار در سال ۱۴۰۰ به زندگی و فعالیت‌های هنری او اختصاص یافت.

• برگزاری مراسم بزرگداشت در سال‌های مختلف در کرج، تهران و سایر شهرها

جستارهای وابسته

• نمایش آیینی
• تعزیه
• سیاه‌بازی
• تئاتر سنتی ایران
• بهرام بیضایی
• تئاتر شهر کرج
• استان البرز
• کرج