خسبان

خُسبان روستایی از توابع شهرستان طالقان در استان البرز ایران است. این روستا در بخش مرکزی شهرستان طالقان و در دهستان میان‌طالقان واقع شده و یکی از روستاهای پرجمعیت و قدیمی منطقه طالقان به شمار می‌رود. خسبان با فاصله ۲٫۵ کیلومتری از مرکز شهرک طالقان، در دامنه‌های کوهستانی رشته‌کوه البرز قرار گرفته و دارای آب‌وهوای کوهستانی و سردسیر است.

این روستا به دلیل قرارگیری در مسیر دسترسی به آبشار شله‌بن، یکی از زیباترین آبشارهای طالقان، از اهمیت گردشگری برخوردار است. مردم خسبان به زبان تاتی طالقانی تکلم می‌کنند و شغل سنتی اهالی، زراعت، دامداری و صنایع دستی بوده است.

ریشه‌شناسی نام

درباره ریشه و معنای نام «خسبان» دو دیدگاه اصلی وجود دارد:

دیدگاه اول

واژه «خسبان» از دو بخش تشکیل شده است: «خُسب» در زبان محلی به معنای خوابیدن و «بان» به معنای نگهبان یا جایگاه. بنابراین خسبان به معنای «محلی برای خوابیدن و آرامش» است.

دیدگاه دوم

در گویش فارسی، «خِس» به معنای علف و گیاه و «بان» به معنای دارنده است. بر این اساس، خسبان به معنای «جای پُر از گیاه و بوته» است که با طبیعت سرسبز و کوهستانی این روستا همخوانی دارد.

جغرافیا

موقعیت

روستای خسبان در مختصات جغرافیایی ۳۶°۱۱′۵۸″ شمالی و ۵۰°۴۷′۲۰″ شرقی، در ارتفاع ۱۹۸۰ متری از سطح دریا واقع شده است. این روستا در بخش مرکزی شهرستان طالقان و در دهستان میان‌طالقان قرار دارد.

روستاهای همجوار

خسبان از سمت غرب با روستای جزینان، از سمت شرق با روستاهای نویزک و بزج، از سمت جنوب با شهرک طالقان و روستای پردسر، و از سمت شمال با ارتفاعات کوه خسبان همسایه است.

آب‌وهوا

خسبان دارای آب‌وهوای کوهستانی و سردسیر است. زمستان‌های سرد و پربرف و تابستان‌های معتدل از ویژگی‌های اقلیمی این روستا است. این شرایط آب‌وهوایی باعث شده که روستا در فصل تابستان مقصد گردشگران و مسافران باشد.

منابع آب

آب روستای خسبان از «خسبان‌رود» و چشمه‌های متعدد داخل قلل کوه خسبان تأمین می‌شود. این رودخانه از قله‌های خسبان سرچشمه گرفته و پس از عبور از روستا، به رودخانه شاهرود می‌ریزد. در خسبان چشمه‌های متعددی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها چشمه «خاکرو» است که آب آشامیدنی روستا را تأمین می‌کند.

محله‌ها

روستای خسبان به چند محله تقسیم می‌شود: جیرمله، جوءرمله (بالامحله)، میان‌مله، آسیوسرک و قلاچاک.

تاریخچه

پیشینه منطقه طالقان

طالقان منطقه‌ای با قدمت چند هزار ساله است. برخی باستان‌شناسان احتمال داده‌اند که طالقان در دوره ساسانی، بخشی از قلمرو «آل‌گشنسب» و «آل قارن» بوده باشد. وجود تمدن در طالقان را به دوره هخامنشیان و حتی مادها نسبت داده‌اند.

تحولات دینی

آیین مردم طالقان تا قرن سوم هجری، زرتشتی بود. پس از آن پیرو زیدیه شدند، ولی با روی‌کارآمدن صفویه از نفوذ آیین زیدیه کاسته شد و بیشتر مردم طالقان شیعه دوازده‌امامی شدند.

تقسیمات کشوری

روستای خسبان تا چند سال پیش جزو روستاهای بخش بالاطالقان و در دهستان کناررود بود، اما براساس مصوبه هیئت وزیران، این روستا به همراه روستاهای پرده‌سر، جزن، جزینان، سیدآباد و حسنجون از دهستان کناررود منتزع و به محدوده شهر طالقان الحاق شد.

جمعیت

براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، جمعیت روستای خسبان حدود ۲۹۲ نفر بوده است. طبق آمار سال ۱۳۹۱، جمعیت روستا به ۲۹۹ نفر در ۱۰۰۹ خانوار رسیده بود.

مانند سایر روستاهای طالقان، جمعیت خسبان در فصول گرم سال (بهار و تابستان) به دلیل بازگشت مهاجران و حضور گردشگران افزایش قابل توجهی می‌یابد.

زبان و فرهنگ

زبان

مردم خسبان به زبان تاتی با گویش طالقانی تکلم می‌کنند. این گویش از دسته زبان‌های ایرانی شاخه شمال‌غربی است و به گیلکی و مازندرانی شباهت دارد. به گفته محققان، واژه «تات» در زبان اهالی گیلان به معنای بومی، روستایی و یکجانشین است و منظور از زبان تاتی همان زبان گیلکی است.

مذهب

اهالی خسبان مانند سایر ساکنان طالقان، مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی هستند.

اماکن مذهبی

مسجد روستای خسبان از بناهای مذهبی این روستا است که در مرکز روستا واقع شده و محل برگزاری نمازهای جماعت و مراسم مذهبی اهالی است.

اقتصاد و معیشت

کشاورزی و دامداری

شغل سنتی اهالی روستای خسبان در گذشته زراعت و دامداری بوده است. محصولات کشاورزی اصلی این روستا عبارتند از: غلات، یونجه، سیب‌زمینی، ارزن، عسل و لبنیات.

بیشتر زمین‌های کشاورزی خسبان به صورت «دیم‌زار» (بدون آبیاری) است، زیرا آب رودخانه خسبان‌کوه بیشتر به سمت روستاهای کرکبود و دهات مجاور جریان دارد. با این حال، اهالی سخت‌کوش خسبان در هر جایی که امکان آبیاری وجود داشته، باغ و کشتزار ایجاد کرده‌اند.

صنایع دستی

صنایع دستی رایج در روستای خسبان شامل قالیچه‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی و چادرشب‌بافی است.

صنعتگری

برخلاف روستاهای دیگر طالقان که بیشتر به دامداری و کشاورزی اشتغال داشتند، خسبان در گذشته به عنوان «مهد صنعت طالقان» شناخته می‌شد و صنعتکاران بسیاری در زمینه‌های مختلف از جمله خیاطی، معماری، بنایی، آهنگری و نجاری در این روستا فعالیت می‌کردند.

یکی از نمونه‌های هنر و خلاقیت صنعتکاران خسبانی، «جوب سنگی» روستای نویز است که حدود نیم قرن پیش توسط استادکار خسبانی با تراشیدن سنگ در کوه ساخته شده و هنوز پابرجا و مورد استفاده است.

جاذبه‌های گردشگری

آبشار شله‌بن

مقالهٔ اصلی: آبشار شله بن

مهم‌ترین جاذبه گردشگری در نزدیکی روستای خسبان، آبشار شله‌بن است که یکی از زیباترین آبشارهای طالقان محسوب می‌شود. این آبشار از قلل خسبان سرچشمه گرفته و سپس رودخانه خسبان‌رود را تشکیل می‌دهد.

آبشار شله‌بن از سه طبقه تشکیل شده و ارتفاع آن حدود ۲۵ متر است. این آبشار در شمال روستای خسبان و در ۱۰ کیلومتری شمال شهرک طالقان واقع شده است. بهترین زمان بازدید از این آبشار اواخر بهار است که آبشار پرآب‌تر است.

کوه خسبان

کوه خسبان از کوه‌های معروف منطقه طالقان است که دارای قله‌ای با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر است و هر ساله کوهنوردان بسیاری برای صعود به آن اقدام می‌کنند.

مناطق طبیعی

روستای خسبان دارای مناظر بکر و دیدنی متعددی است که شامل مناطق زیر می‌شود: خاکرو، زودر، منطقه شله‌بن، پردلو، چاکبن، کباغی‌سر، آسیویی‌سر، کبودباغ، اوندستی‌باغان، چاکی‌سر، چالان، کلاندشت و مالاندشت.

چراگاه‌ها و ییلاق‌ها

خسبان دارای یردها (چراگاه‌ها)ی مهمی برای گوسفندداران است که به نام‌های لت‌سرک، سگلان، جوجوار، قلقل‌چشمه، پاییزه‌گهره، الهوکول، نفت‌دره و خورگیره‌ای‌گردون شناخته می‌شوند.

دسترسی

روستای خسبان در فاصله ۲٫۵ کیلومتری از شهرک طالقان (مرکز شهرستان) قرار دارد و فاصله زمانی آن با اتومبیل حدود پنج دقیقه است.

برای دسترسی به روستا از شهرک طالقان، باید از خیابان اصلی به سمت جاده کلاندشت حرکت کرد. در مسیر، سمت راست جاده مزارع روستای خسبان و سمت چپ آن فرهنگسرای جلال آل‌احمد و مقبره‌الشهدا قرار دارد. سپس از دوراهی به سمت راست و از پل آهنی روی رودخانه عبور کرده و وارد روستا می‌شوید.

مسائل و چالش‌ها

اهالی روستای خسبان از کمبود امکانات و خدمات در محله خود گلایه‌مند بوده‌اند. این روستا پس از الحاق به محدوده شهر طالقان، با وجود پرداخت عوارض شهرداری، همچنان با کمبود امکانات شهری مواجه است.

جستارهای وابسته

شهرستان طالقان

آبشار شله بن

استان البرز

زبان تاتی ایران

دهستان میان‌طالقان

پیوند به بیرون

موقعیت روستای خسبان در نقشه نشان

صفحه رسمی محله خسبان در اینستاگرام