موسسه تحقیقات علوم دامی کشور

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور

ASRI
بنیان‌گذاری	الگو:تاریخ میلادی
بنیان‌گذار	وزارت کشاورزی
مختصات	الگو:هماهنگ
رئیس	حسن خمیس‌آبادی
وبگاه	asri.ir

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور یکی از کهن‌ترین و اثرگذارترین نهادهای تحقیقاتی در حوزه دامپروری ایران است که نقش محوری در توسعه علوم دامی و ارتقای امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. این موسسه در استان البرز، کرج واقع شده و به عنوان تنها موسسه ملی و مرجع در امر تحقیقات دام، طیور و زنبورعسل کشور شناخته می‌شود. حضور این موسسه در کرج، این شهر را به یکی از قطب‌های علمی و تحقیقاتی کشور در حوزه علوم دامی تبدیل کرده و تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و آموزشی قابل توجهی بر استان البرز گذاشته است، از جمله اشتغال‌زایی برای صدها نیروی متخصص و توسعه فناوری‌های دانش‌بنیان در دامپروری.

موقعیت و استقرار

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور در خیابان شهید بهشتی کرج (سه‌راه رجایی‌شهر) روبروی دهقان ویلای اول واقع شده است. آدرس کامل موسسه: استان البرز، کرج، سه‌راه رجایی‌شهر، خیابان شهید بهشتی، روبروی دهقان ویلای اول، کد پستی: ۳۱۴۶۶۱۸۳۶۱ است. مختصات تقریبی آن ۳۵°۵۱′ شمالی و ۵۰°۵۸′ شرقی است.

این موسسه در محله تاریخی حیدرآباد کرج قرار دارد. محله حیدرآباد یکی از محله‌های قدیمی کرج مرکزی است که از شمال با محله‌های باغستان و شاهین‌ویلا، از جنوب با میانجاده و کرج نو، از غرب با حصارک و از شرق با اراضی سازمان تحقیقات کشاورزی و گوهردشت همسایه است. حضور این موسسه به عنوان مرکز اصلی و دفتر مرکزی تمامی فعالیت‌های تحقیقاتی دامی در سطح کشور، کرج را به عنوان قلب تحقیقات علوم دامی کشور تبدیل کرده است. در حال حاضر ۴۴۴ نفر محقق و نیروی پشتیبانی در موسسه و مراکز استان‌ها فعالیت می‌کنند که بخش قابل توجهی از آن‌ها در مرکز اصلی کرج مشغول به کار هستند.

موسسه در کرج دارای زیرساخت‌های گسترده تحقیقاتی است که شامل آزمایشگاه‌های تخصصی تجهیز شده به فناوری‌های نوین در حوزه بیوتکنولوژی، ژنتیک مولکولی، تغذیه و فرآوری محصولات دامی؛ ایستگاه‌های تحقیقاتی از جمله دام بزرگ، دام کوچک، طیور و زنبورعسل؛ و مرکز رشد واحدهای فناور علوم دامی (اولین و تنها مرکز رشد تخصصی در زمینه فناوری‌های دام، طیور، زنبورعسل و صنایع مرتبط در کشور) می‌شود. این زیرساخت‌ها نه تنها به توسعه فناوری و نوآوری در دامپروری استان البرز کمک کرده، بلکه با برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌ها، به ارتقای سطح علمی و فنی دامداران و کارشناسان محلی یاری رسانده است.

تاریخچه

بنگاه دامپروری حیدرآباد

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور با نام اولیه بنگاه دامپروری حیدرآباد در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی (۱۹۳۳ میلادی) در منطقه حیدرآباد کرج با هدف معرفی دام‌های پرتولید خارجی و اصلاح نژاد دام‌های بومی تأسیس شد. این نامگذاری نشان‌دهنده ارتباط عمیق این موسسه با منطقه حیدرآباد کرج از همان ابتدای تأسیس است.

منطقه حیدرآباد در آن زمان یکی از مناطق سرسبز و کشاورزی کرج بود که نهرهای آب در آن جاری بود و برای فعالیت‌های دامپروری شرایط مناسبی داشت. در لغت‌نامه دهخدا حیدرآباد کرج به عنوان «دهی جزء دهستان حومه بخش کرج، در یک هزارگزی شمال شوسه کرج به قزوین، ناحیه‌ای واقع در دامنه و سردسیری، دارای ۳۷۷ تن سکنه، با محصولات غلات، بنشن، چغندرقند، صیفی، میوه و قلمستان» معرفی شده و ذکر می‌شود که بنگاه دامپروری وزارت کشاورزی در این ده قرار دارد.

در سال ۱۳۲۴ این بنگاه با وارد کردن ۱۶ رأس گاو از سه نژاد خارجی، ۱۵۰ رأس گوسفند مرینوس و تعدادی گوسفند قره‌گل از ناحیه سرخس خراسان، دامپروری نوین کشور را در کرج پایه‌گذاری کرد. در سال ۱۳۲۹ فعالیت‌هایی در جهت تکمیل و تجهیز این بنگاه به عنوان موسسه مادر صورت گرفت. این ابتکارات اولیه، پایه‌های توسعه دامداری در استان البرز را ریخت و به انتقال فناوری به دامداران محلی کمک کرد.

تحول به موسسه تحقیقات علوم دامی

در سال ۱۳۵۳ با تصویب قانون سازمان تحقیقات کشاورزی، نام موسسه به موسسه تحقیقات دامپروری تغییر یافت و فعالیت‌های تحقیقاتی در جهت افزایش کمی و کیفی تولیدات دامی آغاز شد. در سال ۱۳۷۶ با توجه به جذب نیروهای متخصص جدید و توسعه زمینه‌های تحقیقات علوم دامی، تغییر نام از موسسه تحقیقات دامپروری به موسسه تحقیقات علوم دامی کشور صورت گرفت. اکنون این موسسه از زیرمجموعه‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وابسته به وزارت جهاد کشاورزی است و همچنان در همان موقعیت تاریخی خود در کرج فعالیت می‌کند. این تحولات، موسسه را به مرکزی برای رویدادهای علمی در کرج تبدیل کرده، جایی که کنگره‌ها، همایش‌ها و کارگاه‌های تخصصی محققان از سراسر کشور را جذب می‌کند؛ برای مثال، در سال ۱۴۰۴ اولین رویداد ملی درهای باز کشاورزی در موسسه برگزار شد.

ساختار سازمانی و مدیریتی

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور به عنوان تنها موسسه ملی و مرجع در امر تحقیقات دام، طیور و زنبورعسل در کشور، در اجرای طرح‌های تحقیقاتی نقش راهبردی و هدایت‌گرانه دارد. این موسسه در حال حاضر زیر نظر سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (سازمان تات) فعالیت می‌کند.

ریاست و مدیریت

حسن خمیس‌آبادی، دانشیار علوم دامی، در حال حاضر رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور است. وی در سال ۱۴۰۲ به این سمت منصوب شد و همچنین به عنوان دبیر شورای راهبردی تحقیقات علوم دامی کشور و عضو شورای راهبردی تحقیقات و فناوری‌های دانش‌بنیان دامپزشکی منصوب گردیده است. نادر اسدزاده نیز به عنوان معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های موسسه خدمت می‌کند. ایشان دارای دکترای تخصصی علوم دامی از دانشگاه رازی کرمانشاه هستند و رئیس بخش تحقیقات مدیریت پرورش و تولیدمثل دام و طیور نیز بوده است.

بخش‌های تحقیقاتی

فعالیت تحقیقاتی موسسه با هدف گسترش مرزهای دانش دامپروری در کشور، در قالب ۶ بخش تحقیقاتی زیر سازماندهی شده است:

1. بخش تحقیقات تغذیه دام و طیور: این بخش در سال ۱۳۴۸ تأسیس شد و فعالیت خود را در زمینه تعیین ترکیبات شیمیایی و استفاده بهینه از مواد خوراکی در تغذیه دام و طیور آغاز کرد. از سال ۱۳۶۵ به تحقیق در زمینه بهینه‌سازی فرآورده‌های فرعی کشاورزی و ضایعات صنایع غذایی و کاربرد آن‌ها در تغذیه دام و طیور پرداخت.
2. بخش تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد دام و طیور: این بخش بر روی بهبود ژنوتیپ دام و طیور، حفظ ذخایر ژنتیکی و توسعه نژادهای بومی تمرکز دارد.
3. بخش تحقیقات مدیریت پرورش و تولیدمثل دام و طیور: فعالیت این بخش در سال ۱۳۷۷ آغاز شد. هدف از ایجاد این بخش، به‌کارگیری علوم و فناوری جدید و تطابق آن با شرایط اجتماعی و اقلیمی کشور در راستای افزایش بهره‌وری و پایداری تولیدات دامی است.
4. بخش تحقیقات فرآوری محصولات دامی: این بخش به بهبود کیفیت و افزایش ارزش افزوده شیر، گوشت و سایر محصولات دامی می‌پردازد.
5. بخش تحقیقات بیوتکنولوژی: این بخش فعالیت‌های مرتبط با فناوری‌های نوین تولید مثل و حفظ ذخایر ژنتیکی را انجام می‌دهد.
6. بخش تحقیقات زنبور عسل و کرم ابریشم: این بخش به پژوهش‌های تخصصی در حوزه زنبورعسل و کرم ابریشم اختصاص دارد.

ایستگاه‌های تحقیقاتی

موسسه دارای چندین ایستگاه تحقیقاتی تخصصی است که برخی در کرج و برخی در سایر نقاط کشور واقع شده‌اند:

• ایستگاه ملی تحقیق و توسعه گاو دومنظوره گاودشت: این ایستگاه در دهه ۶۰ تأسیس شد و در سال ۱۳۹۴ به موسسه تحقیقات علوم دامی کشور واگذار شد. این ایستگاه دارای واحدهای گاوداری، گوسفندداری (هسته اصلاح نژادی)، پرورش ماهی و زراعی است.

• ایستگاه تحقیقات طیور

• ایستگاه تحقیقات دام‌های بزرگ

• ایستگاه تحقیقات دام‌های کوچک

• ایستگاه تحقیقات زنبورعسل

مهم‌ترین طرح‌های پژوهشی و دستاوردهای علمی

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور طی سال‌های گذشته دستاوردهای قابل توجهی در توسعه علوم دامی و افزایش بهره‌وری تولید داشته است. این دستاوردها نه تنها به سطح ملی، بلکه به استان البرز نیز سود رسانده و با انتقال فناوری به دامداران محلی، بهره‌وری تولیدات دامی را بهبود بخشیده است.

حجم طرح‌های تحقیقاتی

تاکنون بیش از ۲۳۰۰ پروژه تحقیقاتی در راستای اهداف موسسه اجرا شده است. در چهار سال اخیر نیز بیش از ۲۰۰۰ طرح تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف دام و طیور شامل تغذیه، ژنتیک، اصلاح نژاد، فرآوری محصولات دامی و زنبورعسل انجام شده است.

دستاوردهای کلان

بر اساس برآوردها، اجرای پروژه‌های تحقیقاتی موسسه طی ۱۰ سال گذشته، نقش موثری در افزایش تولیدات دامی داشته و صرفه‌جویی ۴۳ هزار میلیارد تومانی را رقم زده است. این میزان صرفه‌جویی به واسطه تلاش محققان علوم دامی در مجموع تولیدات دامی اعم از دام سبک و سنگین، طیور، زنبورعسل و فرآورده‌های دامی بوده است.

طرح‌های برجسته

1. اپلیکیشن ساربانیار: یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای موسسه، طراحی و توسعه برنامه کاربردی ساربانیار است که توسط محققین بخش علوم دامی موسسه و مرکز تحقیقات استان یزد طراحی و تولید شده است. این اپلیکیشن برای مدیریت پرورش شتر، ثبت مشخصات و هویت‌گذاری شتر، ارزیابی تیپ شترهای شیری و گوشتی، ردیابی آنلاین و صدور شناسنامه الکترونیکی طراحی شده است. این طرح نوآورانه موفق شد در میان ۵۰ طرح برتر جهانی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) در زمینه نوآوری و تجارب موفق در تحول پایدار دامپروری با رویکرد سلامت واحد قرار گیرد. از بین بیش از ۴۰۰ طرح از ۷۲ کشور عضو FAO، این پروژه ایرانی به عنوان یکی از ۵۰ پروژه برتر با بیشترین تأثیر و نوآوری انتخاب شد.
2. ارتقای مرغ لاین آرین: موسسه در حوزه ژنتیک موفق شده تولیدات مرغ آرین را با تشخیص نقاط ضعف و انتخاب‌های مناسب در خانواده‌های لاین آرین افزایش دهد.
3. خوراک کامل دام: بازنگری و تکمیل استاندارد ملی خوراک دام محلی و خوراک‌های وارداتی و شناسایی ارزش غذایی مواد مغذی قابل استفاده در خوراک دام و طیور در هر استان.
4. حفظ ذخایر ژنتیکی: حفظ و هویت‌بخشی به اسب کشور و ثبت، شناسنامه‌دار کردن و ایجاد تبارنامه برای اسب‌های ایرانی در استان‌های مختلف.
5. فناوری‌های تولید مثل: راه‌اندازی آزمایشگاه فناوری‌های نوین تولید مثل دام و طیور به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی بومی که در دو بخش سردسازی و فریز اسپرم و تولید رویان کار می‌کند.

دستاوردهای فناورانه

در سال ۱۴۰۰، ۲۷ دستاورد فناورانه علوم دامی رونمایی شد که برخی از آن‌ها برای نخستین بار در کشور ساخته شده‌اند و پیش از این نمونه خارجی آن وارد کشور می‌شد. این دستاوردها شامل:

• سیستم هوشمند تخمین وزن و سرعت رشد جوجه‌های گوشتی (ماشین بینایی)

• کیت انتخاب ژنومی شتر شیری

• اسفنج پروژسترونی واژینال دام سبک

• مکمل کاهش تلفات جوجه‌های گوشتی

• فرم آلی مواد معدنی قابل استفاده در جیره دام و طیور

• کیت هویت‌بخشی ژنتیکی اسب ایرانی

• زنبورعسل اصلاح شده ایرانی (سویه آرام ۹۷)

• نگهدارنده طبیعی پنیر لاکتیکی

در سال ۱۴۰۴، رویداد «اینوفارم» برای کاهش وابستگی به واردات نهاده‌های دامی با کمک فناوری‌های بومی برگزار شد. این دستاوردها، با تمرکز بر انتقال فناوری به دامداران البرز، به بهبود کیفیت تولیدات محلی کمک کرده است.

مهم‌ترین دانشمندان و محققان

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور افتخار بهره‌مندی از محققان برجسته‌ای دارد که سهم بسزایی در پیشرفت علوم دامی کشور داشته‌اند.

دکتر حسن فضائلی (۱۹۴۰-۲۰۲۵)

دکتر حسن فضائلی یکی از چهره‌های درخشان و پیشکسوت عرصه دامپروری ایران بود که در سال ۱۴۰۴ درگذشت. ایشان لیسانس علوم دامی را در دانشگاه گیلان، کارشناسی ارشد را در دانشگاه تربیت مدرس و دکتری تخصصی علوم دامی را در سال ۱۳۸۰ از دانشگاه کشاورزی پوترا (UPM) مالزی اخذ کرد. دکتر فضائلی سال ۱۳۷۲ به عضویت هیئت علمی دانشگاه تهران درآمد و سپس به موسسه تحقیقات علوم دامی کشور منتقل شد که تا پایان عمر به کار پژوهشی مشغول بود. وی از اعضای دوره‌های پیشین و دوره یازدهم هیئت ممیزه سازمان تات بود.

دستاوردهای برجسته:

• پایه‌گذاری پروژه ملی شناسایی و عمل‌آوری پسماندهای کشاورزی و معرفی دانش فنی استفاده بهینه از آن‌ها در تغذیه دام

• جذب ۱۱۰ پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی در پروژه‌های دامپروری

• نویسنده ۵۰ مقاله و همکاری در انتشار ۱۲۰ مقاله در نشریات علمی داخلی و بین‌المللی

• ارائه ۷۰ سخنرانی در همایش‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی ملی و بین‌المللی

• انتخاب به عنوان پژوهشگر پیشکسوت عرصه دامپروری در هشتمین کنگره علوم دامی کشور در سال ۱۳۹۷

• انتخاب به عنوان پژوهشگر برتر وزارت جهاد کشاورزی در شش دوره طی سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۳

• انتخاب به عنوان مهندس برجسته کشاورزی از سوی فرهنگستان علوم در سال ۱۴۰۰

دکتر محمدحسین بنابازی

دکتر محمدحسین بنابازی استادیار ژنتیک و اصلاح نژاد دام در موسسه تحقیقات علوم دامی کشور است. ایشان سابقه معاونت پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های موسسه را نیز در کارنامه خود دارد. دکتر بنابازی بیش از ۵۲ مقاله علمی منتشر کرده و در حوزه ژنومیک، بیوتکنولوژی و اصلاح نژاد دام فعالیت می‌کند.

دکتر نادر اسدزاده

دکتر نادر اسدزاده عضو هیئت علمی و پژوهشگر مروج ارشد متخصص شتر است که دکترای تخصصی علوم دامی را از دانشگاه رازی کرمانشاه در سال ۱۳۹۵ دریافت کرد. ایشان در حوزه پرورش و تحقیقات شتر، مدیریت تغذیه و فیزیولوژی تولیدمثل تخصص دارد و طراح سیستم همیار شترداران در قالب اپلیکیشن ساربانیار است.

دستاوردها:

• اجرای بیش از ۱۵۰ طرح و پروژه تحقیقاتی

• انتشار ۶۰ مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و خارجی

• تألیف کتاب‌های "فیزیولوژی اسپرم"، "فیزیولوژی تولیدمثل و فناوری‌های تولیدمثلی در گوسفند" و ویراستاری علمی کتاب "ذخائر ژنتیکی دام و طیور بومی ایران"

دکتر صابر جلوخانی نیارکی

دکتر صابر جلوخانی نیارکی عضو هیئت علمی بخش بیوتکنولوژی موسسه و رئیس روابط عمومی و امور بین‌الملل موسسه است. ایشان همچنین هماهنگ‌کننده ملی مدیریت منابع ژنتیکی دامی سازمان فائو در ایران است. دکتر جلوخانی در حوزه بیوتکنولوژی، ژنومیک و فناوری اطلاعات در دامپروری فعالیت می‌کند.

سایر پژوهشگران برجسته

• هدی جواهری بارفروش: عضو هیئت علمی موسسه و برگزیده در حوزه دستاورد برتر
• رضا مسعودی: مدیر امور پژوهشی موسسه و برگزیده در حوزه فناور برتر
• نادر پاپی: عضو هیئت علمی موسسه و برگزیده در حوزه محقق مروج ارشد برتر
• امیررضا شویکلو: پژوهشگر فناور محور شایسته تقدیر
• حسنا حاجاتی: پژوهشگر یافته محور شایسته تقدیر
• علی جوانروح: محقق در حوزه تحقیق و توسعه لاین مرغ آرین

وظایف و اهداف استراتژیک

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور به عنوان تنها موسسه ملی و مرجع در امر تحقیقات دام، طیور و زنبورعسل، وظایف متعددی بر عهده دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• مشارکت در تامین امنیت غذایی کشور از طریق انجام پژوهش‌های کاربردی

• سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی علمی و فنی برای تحقیقات علوم دامی

• نیازسنجی، بازنگری مداوم و به‌هنگام نمودن تحقیقات علوم دامی

• حفظ ذخایر ژنتیکی دامی در راستای عملیاتی نمودن مواد ۱۰ و ۱۷ قانون نظام جامع دامپروری

• به‌کارگیری علوم بیوتکنولوژی و ژنتیک در حفاظت از ذخایر ژنتیکی دامی کشور

• رصد نمودن دام‌های در حال انقراض، ثبت و نظارت بر مجموعه محصولات ژنتیکی دامی

• تهیه، تدوین و مشارکت در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی جامع و ملی علوم دامی

• ایجاد ارتباط با بخش‌های تولیدی، اجرایی و ترویجی

• حمایت، هدایت و تقویت بخش علوم دامی مراکز تحقیقات استان‌ها

• نشر یافته‌های علمی علوم دامی در راستای انتقال یافته‌های تحقیقاتی

جایگاه و تأثیرگذاری

موسسه تحقیقات علوم دامی کشور در طول ۹۰ سال گذشته به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه صنعت دامپروری ایران، نقش بی‌بدیلی در بهبود زندگی دامداران و ارتقای امنیت غذایی کشور ایفا کرده است. سهم زیربخش دامپروری در ارزش افزوده بخش کشاورزی همواره روند رو به رشدی داشته و بین ۳۰ تا ۳۵ درصد در سال‌های مختلف بوده است. اکنون حدود ۹۱۰ هزار تن گوشت قرمز در کشور تولید می‌شود که ۴۲ درصد آن مربوط به دام سبک و ۵۷ درصد برای دام سنگین است. موسسه با ارائه نژادهای مقاوم و پربازده، توسعه روش‌های نوین تغذیه دام، اصلاح نژاد دام‌ها، پژوهش‌های مربوط به فرآوری محصولات دامی، آموزش دامداران و ترویج یافته‌های تحقیقاتی، توانسته زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر کشور بهبود بخشد. در سال ۱۴۰۴، بهبود شاخص‌های تولیدی گوسفندان بومی ایران با تلاش محققان موسسه گزارش شد.

استقرار این موسسه معتبر ملی و بین‌المللی در کرج، باعث شده که استان البرز به عنوان یکی از قطب‌های علمی و تحقیقاتی کشور در حوزه علوم دامی شناخته شود و این افتخار بزرگی برای این استان است که قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مرکز تحقیقات دامی کشور را در خود جای داده است. این حضور، با جذب رویدادهای بین‌المللی مانند همایش دامپروری هوشمند، به اقتصاد محلی و گردشگری علمی کرج رونق بخشیده است.

جستارهای وابسته

• استان البرز
• کرج
• حیدرآباد (کرج)
• سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
• دامپروری ایران
• علوم دامی

پیوند به بیرون

• وب‌سایت رسمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور