ولیان

ولیان (به زبان محلی: وِلْیون) یکی از روستاهای تاریخی و ییلاقی در بخش چندار، شهرستان ساوجبلاغ، استان البرز، ایران است که با قدمتی سه‌هزارساله، طبیعتی بکر، چشمه‌های آب سرد فراوان و رودخانه جاری، به یکی از مقاصد گردشگری محبوب در نزدیکی کرج و تهران تبدیل شده است.

ریشه‌شناسی نام

نام ولیان یا والیان از واژه فارسی والی (به معنای بزرگ، وزیر، حاکم) گرفته شده است. برخی منابع بیان می‌کنند که ساکنان اولیه این روستا از والی‌ها یا بزرگان منطقه بوده‌اند، به همین دلیل ابتدا به نام والیان و با گذشت زمان به ولیان تغییر یافته است. نام خانوادگی اکثر ساکنان این روستا والی‌زاده است که این مسئله نیز نشانه‌ای از ریشه و اصالت این نام‌گذاری محسوب می‌شود.

موقعیت جغرافیایی

روستای ولیان در مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۱ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. این روستا در ۱۵ کیلومتری شمال شهر کوهسار و در محدوده دهستان چندار واقع شده است. از شمال به کوه میانبند و روستای اسکوی دره، از جنوب غربی به دوزعنبر و آجین دوجین، از شرق به گلین رود و از غرب به توره‌ده محدود می‌شود. ارتفاع روستا ۱۸۳۰ متر از سطح دریا بوده و آب و هوای مطبوع چهارفصل دارد.

فاصله ولیان تا کرج حدود ۳۰ کیلومتر و تا تهران حدود ۸۷ کیلومتر است.

تاریخچه

بر اساس بررسی‌های میدانی و شواهد موجود، قدمت ولیان به حدود سه هزار سال می‌رسد. تپه‌های باستانی کلاغ‌دره و دره بنه از جمله آثار ملی ثبت شده و گواه تمدن‌های گذشته منطقه هستند. قبرستان‌های باستانی اطراف روستا نیز شواهد مهمی از سکونت انسان‌ها در طول تاریخ دارند.

در طول قرون اخیر، روستا مرکز کشاورزی و دامداری بوده و با رشد شهرنشینی و نزدیکی به کرج و تهران، به مقصد گردشگری تبدیل گشته است.

جمعیت

مطابق سرشماری سال ۱۳۷۵ جمعیت روستا ۱۰۴۹ نفر و در سال ۱۳۸۶ بیش از ۱۵۰۰ نفر بوده است. در تابستان جمعیت به بیش از ۸۰۰ خانوار و حدود ۳۰۰۰ نفر می‌رسد.

ساختار و محلات

روستا دارای چهار محله اصلی است: جیرمحله، میان‌محله، چال‌محله، جرمحله.

زبان و فرهنگ

اهالی ولیان فارسی‌زبان و به لهجه فارسی دری پهلوی یا تاتی صحبت می‌کنند. مذهب مردم شیعه جعفری است.

اقتصاد

محورهای اقتصادی عبارتند از کشاورزی، باغداری، دامداری و گردشگری. محصولات: گندم، جو، توت خشک، گردو، سیب، آلبالو، زردآلو، خرمالو. توت خشک ولیان شهرت کشوری دارد.

معماری

خانه‌های روستای ولیان منعکس‌کننده معماری سنتی روستاهای البرز مرکزی هستند. معماری سنتی در این روستا با استفاده از مصالح بومی و سازگاری کامل با شرایط آب‌وهوایی، از گذشته حفظ شده است. دیوارهای ضخیم (عمدتاً سنگ لاشه، خشت و گل)، سقف‌های مسطح، پنجره‌های چوبی کوچک و ایوان‌های عریض، مشخصه خانه‌های قدیمی هستند که با هدف ایجاد عایق حرارتی مناسب و مقابله با زمستان‌های سرد کوهستان ساخته شده‌اند. برخی خانه‌ها دارای حیاط مرکزی و باغچه بوده و ساخت پله‌ای متناسب با شیب زمین در بخش‌هایی از روستا رایج است. در دهه‌های اخیر، به موازات رشد گردشگری، ساخت ویلاهای مدرن و بازسازی خانه‌های سنتی نیز رونق یافته است.

آثار طبیعی و گردشگری

• رودخانه ولیان (سوئک ولیان) در قلب روستا جریان دارد و منابع اصلی آن چشمه‌های اطراف کوه‌های البرز است. چشمه‌های مشهور مانند چشمه وال‌بین، زر و درویش‌چشمه با آب سرد و زلال، علاوه بر تأمین آب شرب و کشاورزی، جاذبه‌ای برای مسافران هستند.

• آبشارهای سه‌گانه ولیان از مشهورترین جاذبه‌های طبیعی منطقه هستند که در فصول بهار و تابستان بر اثر بارش و ذوب برف پرآب شده و مسیر دسترسی آن‌ها برای کوهنوردان و گردشگران بسیار پرطرفدار است.

• بند ولیان برای کنترل آب رودخانه و آبیاری باغ‌ها ساخته شده و فضای مناسبی برای استراحت گردشگران نیز فراهم آورده است.

در اطراف روستا درختان گردو، توت، سیب، گیلاس و خاص‌تر از همه درخت توت کهنسالی که در حیاط مسجد جامع با قدمتی بیش از هزار سال وجود دارد و ارزش طبیعی-فرهنگی زیادی دارد، دیده می‌شود.

• تپه‌های باستانی کلاغ‌دره و دره بنه از جمله میراث تاریخی منطقه‌اند که نشان‌دهنده سکونت دیرینه انسان‌ها در این منطقه هستند.

ولیان نقطه آغاز چندین مسیر طبیعت‌گردی و کوهنوردی به دامنه‌های البرز مرکزی است و چشم‌اندازهای خاص از کوه، باغ و رودخانه و مراتع حاشیه‌ای را برای گردشگران فراهم می‌کند.

مسجد جامع ولیان

مسجد جامع روستای ولیان یکی از قدیمی‌ترین بناهای این منطقه است که بیش از هزار سال قدمت دارد. مسجد در مرکز روستا واقع شده، محل گردهمایی اهالی و اجرای نماز جماعت و مناسبت‌های مذهبی بوده و معماری ساده و روستایی دارد. وجود درخت توت کهنسال در حیاط مسجد جامع، این مکان را به یکی از نمادهای طبیعی و معنوی ولیان بدل کرده است.

این مسجد همچنان یکی از نمادهای فرهنگی و هویتی روستا بوده و نقش مهمی در انسجام اجتماعی ایفا می‌کند.

دسترسی

برای رسیدن به ولیان مسیر «تهران-کرج-آزادراه کرج-قزوین-کردان-کوهسار-ولیان» رایج‌ترین گزینه است. اجاره ویلا و اقامتگاه گردشگری به آسانی در این روستا قابل انجام است.

وضعیت کنونی و چشم‌انداز

امروز روستای ولیان با حفظ معماری سنتی، طبیعت بکر و استقبال از گردشگران شهری، آمیختگی توسعه و میراث را تجربه می‌کند و آینده‌ای روشن و پایدار در صورت رعایت ملاحظات زیست‌محیطی و فرهنگی برای آن پیش‌بینی می‌شود.

جستارهای وابسته

• بخش چندار
• شهرستان ساوجبلاغ
• استان البرز
• کوهسار (البرز)
• کرج
• دهستان چندار
• رشته‌کوه البرز
• روستاهای ایران