نمایش مبدأ برای حبیب‌الله آزادی

{{جعبه اطلاعات بیوگرافی
| نام = حبیب‌الله آزادی
| تصویر = 
| توضیح تصویر = 
| تولد = 
| مرگ = {{تاریخ شمسی|۱۳۷۷|۰۶}} ([[فرودگاه آزادی]])
| ملیت = [[ایرانی]]
| شغل = [[خلبان آزمایشگر]]
| سمت‌های دیگر = استاد خلبانی
| همسر = 
| فرزندان = 
}}

'''شهید حبیب‌الله آزادی''' (تاریخ تولد نامعلوم – شهریور ۱۳۷۷) خلبان آزمایشگر ایرانی بود که در طول آزمایش پروازی هواپیمای آوا ۲۰۲ جان خود را از دست داد.<ref name="tinn">{{یادکرد وب|نشانی=https://tinn.ir/هواپیماهای-فوق-سبک-در-ایران|عنوان=هواپیماهای فوق سبک در ایران|وبگاه=تین نیوز|تاریخ=۲۰۱۵-۱۱-۰۳|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="akharinkhabar">{{یادکرد وب|نشانی=https://akharinkhabar.ir/رادار-پروازی-خاموش-گفت-وگو-با-عضو-تیم-سازنده-هواپیمای-آوا-202|عنوان=رادار پروازی خاموش؛ گفت‌وگو با عضو تیم سازنده هواپیمای آوا ۲۰۲|وبگاه=آخرین خبر|تاریخ=۲۰۱۸-۰۷-۰۲|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="tinn-aviation">{{یادکرد وب|نشانی=https://tinn.ir/توسعه-ترابری-هوایی-کشور؛-از-خودکفایی-در-تعمیر-هواپیما-تا-ساخت-سیمرغ|عنوان=توسعه ترابری هوایی کشور؛ از خودکفایی در تعمیر هواپیما تا ساخت سیمرغ|وبگاه=تین نیوز|تاریخ=۲۰۲۴-۰۵-۳۱|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref> وی یکی از اساتید برجسته خلبانی ایران محسوب می‌شد و به عنوان خلبان آزمایشگر در پروژه ساخت اولین هواپیمای سبک بومی ایران فعالیت داشت.<ref name="tinn-aviation" />

==زندگی‌نامه==

===فعالیت حرفه‌ای===

حبیب‌الله آزادی در زمان شهادت به عنوان خلبان آزمایشگر در شرکت صنایع هوایی ایران که وابسته به وزارت صنایع و معادن بود، مشغول به خدمت بود.<ref name="tinn" /><ref name="tarabaran">{{یادکرد وب|نشانی=https://tarabaran.com/آزادی-در-آتش؛-روایت-خسارت-و-بازسازی-یک-فرودگاه-خصوصی|عنوان=آزادی در آتش؛ روایت خسارت و بازسازی یک فرودگاه خصوصی|نویسنده=آرمان بیات|وبگاه=ترابران|تاریخ=۲۰۲۵-۰۹-۱۶|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="akharinkhabar" /> این شرکت در دهه ۱۳۷۰ با هدف طراحی و ساخت وسایل پرنده سبک تأسیس شده بود.<ref name="tarabaran" /><ref name="aran">{{یادکرد وب|نشانی=https://aran-papers.ir/تحقیق-مقاله-صنایع-هوایی|عنوان=تحقیق مقاله صنایع هوایی|وبگاه=آران پیپرز|تاریخ=۲۰۰۱-۱۲-۳۱|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref>

آزادی به عنوان یکی از برترین اساتید خلبانی ایران شناخته می‌شد و مسئولیت آزمایش‌های پروازی محصولات جدید هوایی را بر عهده داشت.<ref name="tinn-aviation" />

==پروژه هواپیمای آوا ۲۰۲==

===معرفی پروژه===

هواپیمای '''آوا ۲۰۲''' یک هواپیمای تک‌موتوره پیستونی دونفره سبک بود که توسط متخصصان ایرانی در شرکت صنایع هوایی ایران طراحی و ساخته شد.<ref name="tarabaran" /><ref name="mashregh">{{یادکرد وب|نشانی=https://mashreghnews.ir/ساخت-هواپیمای-دو-نفره-ایرانی|عنوان=ساخت هواپیمای دو نفره ایرانی|نویسنده=ایرج فروزان|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=۲۰۱۲-۰۷-۲۴|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="akharinkhabar" /> این هواپیما در رده هواپیماهای زیرسبک قرار داشت و وزن آن حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم بود.<ref name="mashregh" /><ref name="akharinkhabar" />

===مشخصات فنی===

هواپیمای آوا ۲۰۲ دارای ویژگی‌های زیر بود:<ref name="akharinkhabar" />

* سازه تمام‌فلزی از جنس آلومینیوم

* بال دارای تیر اصلی

* دو باک سوخت در بال‌ها با ظرفیت کل ۱۲۰ لیتری

* کاناپی (اتاقک پرواز) از نوع کشویی به طرف جلو و از جنس پلکسی‌گلاس

* موتور آمریکایی

* سیستم‌های ADF، VOR و GPS

* ارابه فرود سه‌چرخ ثابت با ترمزهای هیدرولیک

* سرعت افقی در سطح دریا ۲۶۰ کیلومتر بر ساعت

* سرعت کروز (۷۵ درصد قدرت) ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت

این هواپیما طبق آیین‌نامه JAR-VLA طراحی و ساخته شد.<ref name="mashregh" />

===فرودگاه آزادی===

برای انجام عملیات تست و پرواز هواپیماهای سبک، شرکت صنایع هوایی ایران در حدود سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ اقدام به ساخت فرودگاهی اختصاصی در ضلع جنوبی شهر [[آبیک]] قزوین (در نزدیکی روستای صالحیه در شهرستان [[نظرآباد]]) کرد.<ref name="tarabaran" /><ref name="wiki-azadi">{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikipedia.org/wiki/فرودگاه_آزادی|عنوان=فرودگاه آزادی|وبگاه=ویکی‌پدیای فارسی|تاریخ=۲۰۲۱-۰۲-۲۳|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="basij">{{یادکرد وب|نشانی=https://basijnews.ir/آبیک-فرودگاهی-ندارد-که-آسیب-دیده-باشد|عنوان=آبیک فرودگاهی ندارد که آسیب دیده باشد|وبگاه=خبرگزاری بسیج|تاریخ=۲۰۲۵-۰۷-۰۹|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref> این فرودگاه بعدها به نام [[فرودگاه آزادی]] شناخته شد.<ref name="tinn" /><ref name="skyboy">{{یادکرد وب|نشانی=https://skyboy.ir/فرودگاه-آزادی-نظرآباد|عنوان=فرودگاه آزادی نظرآباد؛ مرکز آموزش و تفریحات هوایی اسکای بوی|وبگاه=اسکای بوی|تاریخ=۲۰۲۵-۰۹-۰۲|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="azadi">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.azadiairport.ir|عنوان=فرودگاه آزادی|وبگاه=سایت رسمی فرودگاه آزادی|تاریخ=۲۰۱۸-۰۶-۰۵|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref>

==شهادت==

===سانحه تست اسپین===

در شهریور ماه سال ۱۳۷۷، حبیب‌الله آزادی مأمور انجام یک آزمایش بحرانی به نام '''تست اسپین''' (Spin Test) روی هواپیمای آوا ۲۰۲ شد.<ref name="tinn" /><ref name="gazk1">{{یادکرد وب|نشانی=https://gazk.blogspot.com/2008/08/blog-post_21.html|عنوان=فرودگاه آزادی|وبگاه=گازک (وبلاگ)|تاریخ=۲۰۰۸-۰۸-۲۱|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="gazk2">{{یادکرد وب|نشانی=https://gazk.blogspot.com/2008/08|عنوان=اوت ۲۰۰۸|وبگاه=گازک (وبلاگ)|تاریخ=۲۰۰۸-۰۸-۲۵|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref> تست اسپین یکی از خطرناک‌ترین آزمایش‌های پروازی است که برای بررسی رفتار هواپیما در شرایط استال (Stall) و چرخش مارپیچی انجام می‌شود.<ref name="gazk1" />

در این تست، خلبان سرعت هواپیما را به حدی کاهش می‌دهد که جریان هوا از روی سطح بال جدا می‌شود و هواپیما وارد حالت استال می‌گردد. سپس هواپیما شروع به چرخش مارپیچی رو به پایین می‌کند.<ref name="gazk1" /> برای هواپیماهای کوچک مثل آوا ۲۰۲، قانون می‌گوید اگر هواپیما وارد اسپین شد، باید خلبان بتواند آن را از اسپین خارج کند.<ref name="gazk1" />

===جزئیات سانحه===

برای اطمینان از ایمنی، یک چتر نجات روی هواپیما نصب شد تا در صورت عدم خروج هواپیما از حالت اسپین، بتوان با باز کردن چتر، هواپیما را از این حالت خارج کرد.<ref name="gazk1" /><ref name="gazk2" /> کاپیتان آزادی قرار بود ابتدا چتر را تست کند و مطمئن شود که درست کار می‌کند.<ref name="gazk1" /><ref name="gazk2" />

به گفته کارشناسان، در روز سانحه، حبیب‌الله آزادی کمربند ایمنی خود را نبسته بود و به محض باز شدن ناگهانی چتر، سر وی به کنسول جلوی هواپیما برخورد کرد و منجر به فوت وی شد.<ref name="gazk1" /><ref name="gazk2" /> هواپیما پس از طی مسافتی سقوط کرد.<ref name="gazk1" />

==یادبودها==

===نامگذاری فرودگاه===

پس از شهادت حبیب‌الله آزادی، فرودگاهی که محل انجام آزمایش‌های پروازی بود، به نام '''[[فرودگاه آزادی]]''' نامگذاری شد.<ref name="tinn" /><ref name="skyboy" /><ref name="mrbilit">{{یادکرد وب|نشانی=https://mrbilit.com/فرودگاه-آزادی؛-تاریخچه-+-راه-های-دسترسی|عنوان=فرودگاه آزادی؛ تاریخچه + راه‌های دسترسی|وبگاه=مستر بلیط|تاریخ=۲۰۲۴-۰۷-۱۳|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="shahrmajazi">{{یادکرد وب|نشانی=https://shahrmajazi.com/فرودگاه-آزادی|عنوان=فرودگاه آزادی|وبگاه=شهر مجازی|تاریخ=۲۰۲۴-۱۲-۳۱|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref> این فرودگاه در جنوب غربی شهرستان [[نظرآباد]] در [[استان البرز]] و در نزدیکی روستای صالحیه قرار دارد.<ref name="skyboy" /><ref name="azadi" /><ref name="wiki-azadi" />

فرودگاه آزادی بعدها به عنوان نخستین مجموعه پروازی بخش خصوصی در ایران و حتی خاورمیانه فعال شد و محلی برای آموزش خلبانی و پروازهای تفریحی گردید.<ref name="skyboy" /><ref name="shahrmajazi" /><ref name="kojaro">{{یادکرد وب|نشانی=https://kojaro.com/فرودگاه-آزادی-نخستین-مجتمع-خصوصی-هوانوردی-خاورمیانه|عنوان=فرودگاه آزادی، نخستین مجتمع خصوصی هوانوردی خاورمیانه|وبگاه=کجارو|تاریخ=۲۰۱۸-۰۱-۳۱|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref> کارشناسان بر این باورند که «پدیده هوانوردی عمومی در ایران» به طور جدی از این فرودگاه آغاز شده است.<ref name="mrbilit" /><ref name="shahrmajazi" /><ref name="kojaro" />

===وضعیت فعلی===

فرودگاه آزادی در سال ۱۳۹۱ میزبان نمایش هوایی «اوج ایرانیان» بود که برای اولین بار در کشور، ۱۵۰ فروند هواپیمای فوق‌سبک در آن به پرواز درآمدند.<ref name="skyboy" /><ref name="kojaro" /> این فرودگاه در [[حملات ۱۴۰۴ اسرائیل به ایران|حملات هوایی اکتبر ۲۰۲۴ (آبان ۱۴۰۳)]] مورد حمله قرار گرفت و خسارات سنگینی دید.<ref name="tarabaran" /><ref name="isna">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.isna.ir/news/1404082414982|عنوان=برنامه‌ریزی برای بازسازی فرودگاه آزادی ۵ ماه پس از حمله رژیم صهیونیستی|وبگاه=ایسنا|تاریخ=۲۰۲۵-۱۱-۱۴|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref><ref name="basij" /><ref name="cann">{{یادکرد وب|نشانی=https://cann.ir/خسارات-شدید-فرودگاه-آزادی-و-آشیانه-هواپیماهای-فوق-سبک-پس-از-حملات-رژیم-صهیونیستی|عنوان=خسارات شدید فرودگاه آزادی و آشیانه هواپیماهای فوق سبک پس از حملات رژیم صهیونیستی|وبگاه=کن|تاریخ=۲۰۲۵-۰۶-۳۰|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref>

==میراث و تأثیر==

شهادت حبیب‌الله آزادی در حین انجام وظیفه، نمادی از فداکاری متخصصان ایرانی در راه توسعه صنایع هوایی کشور است.<ref name="tinn-aviation" /> وی به عنوان یکی از برترین اساتید خلبانی ایران یاد می‌شود که جان خود را در راه پیشرفت دانش فنی و علمی کشور فدا کرد.<ref name="tinn-aviation" />

پروژه هواپیمای آوا ۲۰۲ پس از این سانحه برای مدت کمتر از یک دهه متوقف شد.<ref name="akharinkhabar" /><ref name="tinn-aviation" /> در سال ۱۳۷۹، پروژه موفق به دریافت گواهینامه بین‌المللی پرواز شد.<ref name="snn">{{یادکرد وب|نشانی=https://snn.ir/فاجعه-آوا-۲۰۲-در-حال-تکرار-است|عنوان=فاجعه آوا ۲۰۲ در حال تکرار است|وبگاه=سنا|تاریخ=۲۰۱۶-۱۰-۲۸|تاریخ بازبینی=۲۰۲۵-۱۱-۱۶}}</ref> از این پروژه تنها یک فروند هواپیما باقی ماند که تا چند سال پیش در اختیار [[سازمان هواپیمایی کشوری]] بود و سپس به بخش خصوصی واگذار شد.<ref name="akharinkhabar" />

==جستارهای وابسته==
* [[فرودگاه آزادی]]
* [[صنایع هوایی ایران]]
* [[نظرآباد]]
* [[استان البرز]]
* [[هوانوردی عمومی]]
* [[خلبان آزمایشگر]]

==منابع==
{{پانویس}}

==پیوند به بیرون==
* [http://www.azadiairport.ir وب‌سایت رسمی فرودگاه آزادی]
* [http://www.skyboy.ir اطلاعات فرودگاه آزادی - اسکای بوی]

[[رده:خلبانان ایرانی]]
[[رده:شهدای ایرانی]]
[[رده:خلبانان آزمایشگر]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۷۷]]
[[رده:مردان ایرانی]]
[[رده:شخصیت‌های استان البرز]]
[[رده:صنعت هوایی ایران]]