در حال ویرایش گویش ولاترویی

{{Infobox language
|name= ولاترویی
|nativename=
|states=[[ایران]]{{سخ}}استان [[استان البرز|البرز]]
|date=۲۰۱۷
|familycolor=[[زبان‌های هندواروپایی|هندواروپایی]]
|fam2=[[زبان‌های هندوایرانی|هندوایرانی]]
|fam3=[[زبان‌های ایرانی|ایرانی]]
|fam4=[[زبان‌های ایرانی غربی|ایرانی غربی]]
|fam5=[[زبان‌های ایرانی شمال غربی|گروه شمال غربی]]
|fam6=[[زبان‌های کاسپین]]
|fam7=[[زبان مازندرانی]]
|script=[[الفبای فارسی]]

|image=}}
'''گویش ولاترویی'''<ref>https://glottolog.org/resource/languoid/id/vela1234</ref> یا '''گویش ولایت‌رودی''' یا '''طبری ولاترویی'''<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2012 |عنوان=The Dialects of Velātru and Gachsar: The Upper Karaj Valley in the Caspian-Persian Transition Zone |پیوند= https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/the-dialects-of-veltru-and-gachsar-the-upper-karaj-valley-in-the-caspian-persian-transition-zone/EDF5A8295846F0FA9A6E67483EAA9B5A |ژورنال=Published online by Cambridge University Press |دوره= |شماره= |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref> گویشی از [[زبان مازندرانی]]<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2010 |عنوان=Rev.: Etymological Dictionary of the Iranian Verb |پیوند= https://www.academia.edu/8075087/Rev_Etymological_Dictionary_of_the_Iranian_Verb?email_work_card=title |ژورنال=Journal of the Royal Asiatic Society |دوره= |شماره= |صفحات=2 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref> می‌باشد<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= نصری اشرافی |نام=جهانگیر | پیوند نویسنده = |کتاب=واژه‌نامه بزرگ تبری |کوشش= حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی |صفحه =صفحه ٣١ جلد اول |ناشر=اندیشه پرداز و خانه سبز |مکان =تهران |سال =١٣٧٧ |شابک=٠-۵-٩١١٣١-٩٦٤}}</ref> که در روستای [[ولایت‌رود]] [[شهرستان کرج]] [[استان البرز]] گویش می‌شود و ریشه در [[زبان طبری|زبان طبری قدیم]] دارد و در جمیع جهات با ساختمان و صرف فعل مازندرانی و صرف فعل موافقت دارد و نخستین بار توسط  [[آن لمبتون|لمبتون]]<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2004 |عنوان=Mazandaran: Language and People (The State of Research) |پیوند= https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D85B1DDR/download|ژورنال=Yerevan State University |دوره= |شماره= |صفحات=295 |doi=10.1163/1573384043076045 |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref> در کتاب «سه گویش ایرانی» در سال 1938 مورد بررسی قرار گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = برجیان | نام = حبیب | ویراستار = محبوبه محمدی | عنوان = متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو | سال = ۱۳۸۸ | ناشر = آینهٔ میراث = ۲۶۰}}</ref> به اعتقاد حبیب برجیان گویش ولاترویی نوعی از زبان مازندرانی می باشد.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2013 |عنوان=Is there Continuity between Persian and Caspian? Linguistic Relationships in South-Central Alborz  |پیوند= https://www.academia.edu/7384898/Is_there_Continuity_between_Persian_and_Caspian_Linguistic_Relationships_in_South_Central_Alborz |ژورنال=American Oriental Society |دوره= |شماره= |صفحات=2 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref> [[ولادیمیر ایوانف]] گویش ولاترویی را یکی از گویش های زبان مازندرانی می داند.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=Ivanov |نام۱=Vladimir |تاریخ=2015 |عنوان=Socio-and ethnolinguistic features of Gilaki and Mazanderani |پیوند= https://www.academia.edu/23917173/Socio_and_ethnolinguistic_features_of_Gilaki_and_Mazanderani|ژورنال=Moscow State University |دوره= |شماره= |صفحات=1 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref> [[گلاتولوگ]] گویش ولاترویی را گویشی از زبان مازندرانی می داند.<ref>https://glottolog.org/resource/languoid/id/vela1234</ref>

== محدوده جغرافیایی ==
این گویش در محدوده روستای [[ولایت‌رود]] تا [[گچسر]] در دامنه البرز مرکزی گویش می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = برجیان | نام = حبیب | ویراستار = محبوبه محمدی | عنوان = متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو | سال = ۱۳۸۸ | ناشر = آینهٔ میراث = ۲۶۱}}</ref> این گویش در دره ولاترو شامل ولایت رود و دیزین می شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2013 |عنوان=The Tabaroid Dialects of South Central  |پیوند= https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/40217411/Borjian_Tabaroid.pdf?1448049642=&response-content-disposition=attachment%3B+filename%3DThe_Tabaroid_Dialects_of_South_Central.pdf&Expires=1607008583&Signature=Mb6rPwWAFCre6wwNdQzgymRTYRoB~A63ngv-~WeC1zHUx9OZesBhKInfaR1VtMBJfnDisS6uug0nhKxF1Pb4t2PUDXBXea0ZgayLBrKYspAu-TL1Nt8MVldaWvxp7RvbKFw2MewyWg5aksFdUUZpTdDa8szlaA7PWZNb9KxK4Qoqzl1O6GqzYIIqv3QVEP6ClAQgBXM5sKmrH-ZIvciLYMeZI8bKmazt2imfDXycEz~ucJSLbMe5fM9K6od~YGNs-5c48FVW0okibXhccZmVZwfLeG7xJvU5nK3WBQeNnBaIjFR-Udb8iIT4nYpKUa37JM1HKUUGI6DaxTQLsU8sjg__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA |ژورنال=Studia Iranica |دوره= |شماره= |صفحات=429 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref>

== دستور زبان ==
=== ضمایر ===
در گویش ولاترویی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.
نمونه‌های زیر براساس گویش ولاترو صرف شده‌اند.
{| class="wikitable"
|-
! ضمیر !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| فاعلی، ولایترود || men || te || ve/vi || amâ || šemâ || vešun
|-
| مفعولی، ولایترود || mera || tera || vera || amâra || šemâra || vešunra
|-
| ملکی، ولایترود || me || te || ve/vene || ame || šeme || vešune
|}

=== شناسه ===
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: '''[[زمان گذشته (زبان)|گذشته]]''' و '''[[زمان حال (زبان)|حال]]'''. اما در گویش ولایترودی سه دسته شناسه داریم: '''گذشته'''، '''حال ساده''' و '''حال التزامی'''.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = برجیان | نام = حبیب | ویراستار = محبوبه محمدی | عنوان = متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو | سال = ۱۳۸۸ | ناشر = آینهٔ میراث = ۲۷۱}}</ref> (نمونه زیر بر اساس گویش ولایترود شهرستان کرج تنظیم شده‌است)

۱. '''گذشته''':
* بن ماضی ساده: -ba-xerd = خورد
* بن ماضی استمراری: -xerd = می‌خورد
{| class="wikitable"
|-
! گذشته !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| شناسه || ema ||i || a/e || emi || eni || ena
|}

۲. '''حال ساده''':
* بن مضارع اخباری: -xer = می‌خورد

{| class="wikitable"
|-
! حال ساده !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| شناسه || ema || eni || ena || emmi || enni || enna
|}

۳. '''حال التزامی''':
* بن مضارع التزامی: -ba-xer = بخور

{| class="wikitable"
|-
! حال التزامی !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| شناسه || am || i || a/e || im || in || an
|}

=== صرف فعل ===
جدول زیر فعل خوردن (baxerdan) بر اساس گویش ولایترود صرف شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = برجیان | نام = حبیب | ویراستار = محبوبه محمدی | عنوان = متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو | سال = ۱۳۸۸ | ناشر = آینهٔ میراث = ۲۷۵}}</ref>

{| class="wikitable"
|-
! زمان/شخص !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع
|-
| گذشته ساده || baxerdema || baxerdi || baxerda || baxerdemi || baxerdeni || baxerdena
|-
| گذشته کامل || baxerde-bema || baxerde-bi || baxerde-be || baxerde-bemi || baxerde-beni || baxerde-bena
|-
| گذشته التزامی || baxerde-bum || baxerde-bui || baxerde-bu || baxerde-buim || baxerde-buin || baxerde-bun
|-
| گذشته التزامی کامل || baxerde-bi-bum || baxerde-bi-bui || baxerde-bi-bu || baxerde-bi-buim || Baxerde-bi-buin || baxerde-bi-ben
|-
| گذشته استمراری || xerdema || xerdi ||moxerda || xerdemi || xerdeni || xerdena
|-
| گذشته در حال انجام || da-xerdema || da-xerdi || da-xerda|| da_xerdemi || da_xerdeni || da_xerdena
|-
| حال ساده/آینده || xeremma || xereni || xerena || xeremmi || xerenni || xerenna
|-
| حال در حال انجام || dar-xeremma || dar-xereni || dar-xerena || dar-xeremmi || dar_xerenni || dar_xerenna
|-
| حال التزامی || baxeram || baxeri || baxera || baxerim || baxerin || baxeran
|-
| آینده || xemma baxeram || xeni baxeri || xena baxera || xemmi baxerim || xenni baxerin || xenna baxeran
|}

== جملات ==
برخی جملات گویش ولاترویی و مقایسه آن با فارسی:<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = برجیان | نام = حبیب | ویراستار = محبوبه محمدی | عنوان = متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو | سال = ۱۳۸۸ | ناشر = آینهٔ میراث = ۲۶۸}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! فارسی معیار !! گویش ولاترویی
|-
| آن مرد گفت که این کار بد است که تو را سوار خر کردند|| un mardi buta ge in kâr bada ge tere xar sevar hakerdena
|-
| چوپان گفت که عیب ندارد. این مردم نمی‌خواهند حسودند که من این‌ها را ببینم || kerd buta ge eib nârne ,in mardan meil nârna hasudene ke man inhâ bavinam
|-
| هر وقت که من می‌خواهم به پشت سرم می‌نگرم. هیچ نیست (غمی نیست) || har vaxt ke men meil darma xemi demâl eišema hich niya
|}

== جستارهای وابسته ==
* [[استان البرز]]
* [[شهرستان کرج]]

== منابع ==
{{پانویس|۲}}

== پیوند به بیرون ==


[[رده:استان البرز]]
[[رده:فرهنگ]]
[[رده:شهرستان کرج]]