سنج

سنج روستائی در استان البرز ایران است. این روستا در دهستان برغان، بخش چندار، شهرستان ساوجبلاغ واقع شده و در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز، میان کرج و هشتگرد قرار دارد. سنج به دلیل طبیعت بکر، باغات میوه و آیین‌های سنتی مانند شیرخشت‌گیری، یکی از مقاصد گردشگری ییلاقی استان البرز به شمار می‌رود. بنیان‌گذاری روستا به دوران صفویان بازمی‌گردد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۲۸۰۰ متر است.

جغرافیا

روستای سنج در مختصات جغرافیایی واقع شده است. این روستا در منطقه‌ای کوهستانی و نیمه‌جنگلی قرار دارد و رودخانه دائمی سرهه از شمال آن سرچشمه می‌گیرد. سنج با روستاهای همجوار مانند برغان و کردان هم‌مرز است و دسترسی به آن از طریق جاده چالوس یا مسیرهای محلی از کرج (حدود ۵۰ کیلومتر) امکان‌پذیر است. آب و هوای معتدل کوهستانی، سنج را به مکانی ایده‌آل برای ییلاق تبدیل کرده است.

جمعیت و زبان

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، جمعیت سنج ۱۷۱ نفر (در ۵۰ خانوار) بوده است. با توجه به مهاجرت‌های فصلی ییلاقی، جمعیت دائمی روستا حدود ۲۰۰ نفر تخمین زده می‌شود. نرخ باسوادی بالا است و تنها حدود ۷% جمعیت (۱۲ نفر در آمار قدیمی) بی‌سواد گزارش شده‌اند. مردم سنج عمدتاً مسلمان شیعه هستند.

گویش رایج در سنج، تاتی (گویش ساوجبلاغی تاتی) است که از شاخه شمال‌غربی زبان‌های ایرانی و بازمانده گویش‌های باستانی منطقه محسوب می‌شود. برخی منابع به تأثیرات گیلکی یا کرجی نیز اشاره دارند، اما تاتی غالب است.

سرشماری	جمعیت	خانوار
۱۳۷۵	۱۸۶	—
۱۳۸۵	۶۵۰ (با مهاجران فصلی)	—
۱۳۹۵	۱۷۱	۵۰
۱۴۰۳ (تخمینی)	۲۰۰	۶۰

تاریخ

سنج در دوران صفویان بنیان‌گذاری شده و به عنوان ییلاقی برای دامداران و کشاورزان منطقه استفاده می‌شده است. بافت سنتی روستا با خانه‌های گلی، سقف‌های چوبی و درهای ارسی، یادگار معماری دوره‌های تاریخی است. درختان کهنسال و باغات قدیمی، نشانه‌ای از قدمت کشاورزی در منطقه هستند.

اقتصاد

اقتصاد سنج بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است. باغات میوه شامل گردو، گیلاس، آلبالو و به‌ویژه گوجه برغانی (نوعی گوجه سبز محلی) از محصولات اصلی هستند. استخراج شیرخشت از درخت وجار (Ferula sp.) نیز بخشی از اقتصاد سنتی و فصلی روستا را تشکیل می‌دهد.

جاذبه‌های گردشگری

سنج به دلیل طبیعت دست‌نخورده‌اش، مقصدی محبوب برای گردشگران است. جاذبه‌های اصلی عبارتند از:

• آبشار سنج: آبشاری دائمی و زیبا در شمال روستا، مناسب برای طبیعت‌گردی و عکاسی.
• باغات و رودخانه سرهه: بافت نیمه‌جنگلی حاشیه رودخانه با مناظر سرسبز، به‌ویژه در بهار و تابستان.
• منطقه توکوه: ییلاقی بکر در ۱۵ کیلومتری شمال روستا، با مسیر پیاده‌روی از انتهای سنج؛ ایده‌آل برای فصل بهار.
• بافت سنتی روستا: خانه‌های قدیمی و درختان کهنسال، دور از آلودگی‌های شهری.

سنج برای سفرهای یک‌روزه از کرج مناسب است و امکانات اقامتی محدود (خانه‌های محلی) دارد.

آیین‌ها و فرهنگ

آیین شیرخشت‌گیری یکی از رسوم چندصدساله سنج است که هر سال در تابستان برگزار می‌شود. مردم مهاجر از سراسر کشور برای برداشت شیره درخت وجار (شیرخشت) بازمی‌گردند. این ماده گیاهی ملین، تب‌بر و خنک‌کننده است و برداشت آن تحت نظارت دشت‌بان و با قوانین سنتی (زمان‌بندی و سهم‌بندی) انجام می‌شود. این آیین نه تنها اقتصادی، بلکه نمادی از همبستگی اجتماعی است و پیشنهاد ثبت آن در فهرست میراث ناملموس مطرح شده است.