غار یخ‌مراد

غار یخ‌مراد یکی از شگفت‌انگیزترین و منحصربه‌فردترین غارهای طبیعی ایران است که در استان البرز و در مسیر پرطرفدار جاده کرج-چالوس قرار دارد. این غار که در سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۵۷۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، یکی از معدود غارهای یخی کشور محسوب می‌شود و به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد زمین‌شناسی و قندیل‌های یخی بی‌نظیرش، گردشگران و طبیعت‌دوستان بسیاری را هر ساله به خود جذب می‌کند.

موقعیت جغرافیایی و دسترسی

غار یخ‌مراد در بخش آسارا از شهرستان کرج و در منطقه گچسر واقع شده است. این غار در ۶۵ کیلومتری جنوب تهران و ۴ کیلومتری جنوب گچسر، در نزدیکی روستاهای آزادبر و کهنه ده قرار گرفته است. ارتفاع این غار از سطح دریا حدود ۲۶۴۰ متر بوده و دهانه ورودی آن سه متر عرض و هشت متر ارتفاع دارد.

مسیر دسترسی

برای رسیدن به غار یخ‌مراد، باید از جاده کرج-چالوس استفاده کرد. نرسیده به گچسر و در کیلومتر ۶۰ جاده، تابلوی روستای کهنه ده در سمت غربی جاده دیده می‌شود. پس از ورود به این مسیر فرعی و طی کردن حدود چهار کیلومتر، به دوراهی می‌رسید که باید به سمت راست پیچید. در انتها، خودرو را پارک کرده و یک ساعت پیاده‌روی (شامل نیم‌ساعت پیاده‌روی در مسیری با شیب کم و نیم‌ساعت کوهنوردی سبک) تا دهانه غار باقی می‌ماند.

تاریخچه و زمین‌شناسی

قدمت غار

غار یخ‌مراد مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است. سنگ بزرگی در دهانه غار وجود دارد که منقش به فسیلی از گونه نرم‌تنان متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی به نام کاردیتا (Cardita) است. با استناد به این فسیل، کارشناسان معتقدند که احتمالاً غار یخ‌مراد ۵۰ میلیون سال پیش در زیر دریا شکل گرفته است. البته برخی از زمین‌شناسان عمر این غار را بین ۷۰ تا ۲۳۰ میلیون سال تخمین زده‌اند.

ویژگی‌های زمین‌شناختی

این غار یکی از معدود غارهای طبقاتی (مطبق) ایران است که در بخشی از آن چهار طبقه با اختلاف ارتفاع بیش از ۳۰ متر دیده می‌شود. غار به صورت فنری و با شیبی حدود ۳۰ درجه امتداد یافته است.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد

ویژگی‌های اقلیمی

برخلاف اکثر غارهای ایران که به دلیل نبود جریان هوا، دمای ۱۰ درجه بیشتر از فضای بیرون دارند، غار یخ‌مراد دمای بسیار کمتری از فضای بیرون دارد. این ویژگی منحصربه‌فرد به دلیل وجود منافذ مختلف بین فضای داخلی و بیرونی و ایجاد جریان هوا و همچنین ارتفاع زیاد از سطح دریا حاصل می‌شود.

در بهار و تابستان، دمای داخل غار معمولاً بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد و در زمستان و اوایل بهار گاهی به زیر صفر می‌رسد.

قندیل‌های یخی

قندیل‌ها، ستون‌ها و دریاچه‌های یخ‌زده این غار شهرت بسیاری دارند. تشکیل این اشکال زیبا که به صورت چکیده‌ها و چکنده‌های یخی خودنمایی می‌کنند، از انتهای پاییز آغاز می‌شود و با تداوم فصل سرما، یخ‌بندان و بارش برف در منطقه و نفوذ آب از دیواره‌های غار ادامه پیدا می‌کند. انعکاس و شکست نور به وسیله این پدیده یخی، منظره‌ای بی‌نظیر را در غار به وجود می‌آورد.

ساختار داخلی غار

غار یخ‌مراد از سه تالار بزرگ، سه یخچال زیرزمینی و هفت حلقه چاه تا عمق ۳۰ متر تشکیل شده است.

تالار سنگلاخی

با ورود به غار، به تالار سنگلاخی به طول و عرض ۱۲ در ۱۸ متر و ارتفاع ۶ متر می‌رسید. بخش جالب توجه این تالار، تخته سنگ بزرگی به ابعاد سه در پنج متر با کف صیقلی و گود است. در انتهای تالار سنگلاخی، سه راهرو وجود دارد:

• راهروی سمت راست: پس از ۲۰ متر به بن‌بست منتهی می‌شود
• راهروی سمت چپ: پس از طی مسیری لغزنده به طول ۵۰ متر با شیب ۱۰ درجه، به لبه پرتگاهی به عمق ۱۲ متر می‌رسد
• راهروی میانی: مسیر اصلی غار محسوب می‌شود و حدود ۲۵۰ متر طول دارد

تالارهای دوم و سوم

تالار دوم با ابعاد ۲۰ در ۲۵ متر و ارتفاع ۱۰ متر، دو برابر تالار اول است و دارای دو دهلیز می‌باشد. تالار سوم کمی بزرگ‌تر از تالار دوم است اما بلندترین ارتفاع سقف را دارد و فضایی ساکن، سرد و دل‌چسب را به وجود می‌آورد. در انتهای این تالار می‌توان برکه و آبشار یخ‌مراد را مشاهده کرد.

باورها و افسانه‌های محلی

وجه تسمیه

کهنه‌های (دخیل) موجود در بخش‌های مختلف غار نشان می‌دهند که مردم محلی این غار را مکانی مقدس می‌دانستند و شاید این غار به همین دلیل یخ‌مراد نامیده شده است. نام "مراد" به معنای آرزو و "یخ" نشان‌دهنده یخ‌های موجود در غار است.

باورهای شفابخشی

عده‌ای معتقدند که یخ‌های حوض انتهایی این غار قدرت شفابخشی دارد و برای درمان بیماری‌های مختلف مخصوصاً مشکل ناباروری مؤثر است. در گذشته، مردم بومی بر این باور بودند که اگر کسی از یخ‌های غار بخورد، سال بعد به مراد خود می‌رسد. حتی مردم محلی یخ‌های غار را در مراسم عزا و عروسی استفاده می‌کردند.

بهترین زمان بازدید

بهترین زمان برای بازدید از غار یخ‌مراد ماه‌های اسفند و فروردین است، زیرا در این دو ماه، آب‌های فرورو ناشی از بارندگی به صورت چکه وارد غار می‌شوند و چکیده‌ها و چکنده‌ها و ستون‌هایی بسیار زیبا در سراسر غار به وجود می‌آورند. قندیل‌های یخی با گرم شدن هوا کم‌کم شروع به ذوب شدن می‌کنند به صورتی که در روزهای نخستین خرداد ماه تنها دریاچه یخ در غار باقی می‌ماند.

تجهیزات مورد نیاز و نکات ایمنی

تجهیزات ضروری

برای بازدید ایمن از غار یخ‌مراد، تجهیزات زیر ضروری است:

• هدلمپ و چراغ قوه (به همراه باتری اضافه)
• کفش مناسب و کفش کوهنوردی
• لباس‌های گرم و لباس ضدآب
• کلاه ایمنی (اختیاری اما بسیار توصیه شده)
• آب آشامیدنی و میان‌وعده
• برای بخش‌های عمیق‌تر: ابزار و لوازم فنی مثل کاسک، هارنس

نکات ایمنی

• غار فاقد روشنایی است و دمای آن گاهی به زیر صفر می‌رسد
• مسیر غار سنگلاخی و پرشیب بوده و برای سالمندان و کودکان توصیه نمی‌شود
• برای بازدید کامل از غار نیاز به وسایل حرفه‌ای غارنوردی می‌باشد
• داخل غار تاریک و لغزنده است

وضعیت کنونی و چالش‌ها

متأسفانه در سال‌های اخیر، رفت و آمد نسبتاً زیاد گردشگران تا ۹۰ درصد از میزان یخ‌های این غار را کم کرده است. کارشناسان غارشناسی هشدار می‌دهند که با اجرای طرح‌های توسعه گردشگری بدون مطالعه، تشکیل قندیل‌های یخی به طور کامل متوقف خواهد شد.

حیات وحش و طبیعت اطراف

اطراف غار یخ‌مراد در بهار و تابستان، پر از گیاهان کوهستانی مثل آویشن، گون و پونه است. پرندگانی مثل کبک در اطراف غار پرواز می‌کنند و گاهی ردپای حیواناتی مثل روباه یا خرگوش در مسیر دیده می‌شود. داخل غار هم ممکن است خفاش‌های کوچکی مشاهده شود که در تاریکی زندگی می‌کنند.

ارتباط با استان البرز

غار یخ‌مراد یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان البرز محسوب می‌شود. این غار در رشته‌کوه البرز قرار گرفته و نمایانگر تنوع زیستی منحصربه‌فرد این استان است. معاون محیط زیست طبیعی استان البرز این غار را گنجینه‌ای پنهان در دل کوه‌های البرز با تنوع زیستی منحصربه‌فرد دانسته و بر لزوم حفاظت علمی و مدیریت‌شده از این میراث طبیعی تأکید کرده است.

جستارهای وابسته

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
• استان البرز
• کرج
• جاده چالوس
• غارهای ایران

پیوند به بیرون

• غار یخ‌مراد در ویزیت ایران
• معرفی غار یخ‌مراد در کجارو