مجتمع تسا

مجتمع تسای کرج (به انگلیسی: TESA Karaj Complex) یکی از مراکز تولیدی وابسته به شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (TESA) است که در تولید قطعات سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم نقش داشته است. این مجتمع در شهر کرج واقع شده و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قرار داشته است. مجتمع تسای کرج در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۴ هدف حملات پهپادی قرار گرفت و تجهیزات آن به مکان‌های دیگر منتقل شد.

تاریخچه

شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (TESA) در اواسط دهه ۱۳۸۰ تأسیس شد و فعالیت‌های شرکت فرآیند تکنیک (Farayand Technique) را که در سال ۱۳۸۶ تحت تحریم قرار گرفته بود، بر عهده گرفت. برنامه سانتریفیوژ ایران از اواسط دهه ۱۳۶۰ آغاز شد و تحقیقات آن در سال ۱۳۷۶ به شرکت کلایه الکتریک در تهران منتقل گردید. از سال ۱۳۸۱، این فناوری به نطنز منتقل شد.

مجتمع تسای کرج به عنوان یکی از کارگاه‌های تولیدی TESA در دهه ۱۳۸۰ راه‌اندازی شد و بر تولید قطعات سانتریفیوژ تمرکز داشت.

موقعیت جغرافیایی

مجتمع تسای کرج در شهر کرج، در غرب تهران، واقع شده است. این مکان در منطقه‌ای صنعتی و قابل کنترل امنیتی قرار دارد و در مجاورت سایر مراکز وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI) است.

فعالیت‌ها

تولیدات اصلی

مجتمع تسای کرج در تولید قطعات کلیدی سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم فعالیت می‌کرد، از جمله:

• روتورهای سانتریفیوژ پیشرفته
• بلوزها (bellows) و قطعات اتصال
• درپوش‌ها (end caps)
• قطعات سانتریفیوژهای نسل جدید

این مجتمع در تولید قطعات سانتریفیوژهای IR-1 (نسل اول)، IR-2M (نسل دوم بهبودیافته)، IR-4 و IR-6 (نسل‌های پیشرفته‌تر)، و آزمایش سانتریفیوژهای IR-8 (پیشرفته‌ترین) دخیل بود.

نقش در برنامه هسته‌ای

بر اساس گزارش‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، مجتمع تسای کرج نقش حیاتی در برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران از طریق تولید سانتریفیوژها ایفا می‌کرد.

نظارت بین‌المللی

تحت برجام (توافق جامع اقدام مشترک، ۲۰۱۵)، مجتمع تسای کرج تحت نظارت IAEA قرار گرفت. این نظارت شامل نصب چهار دوربین نظارتی برای مراقبت از فرآیندهای تولید بود.

حوادث

حمله ۱۴۰۰ (۲۰۲۱)

در ۲ تیر ۱۴۰۰ (۲۳ ژوئن ۲۰۲۱)، مجتمع تسای کرج هدف حمله پهپادی قرار گرفت. شواهدی وجود داشت که اثبات می‌کرد که این عملیات خرابکارانه توسط اسرائیل انجام شده است.

پیامدها:

• تخریب بخش‌هایی از ساختمان‌های تولیدی
• آسیب به دوربین‌های IAEA
• توقف موقت فعالیت‌ها

پس از این حمله و عدم محکومیت آن از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(IAEA)، ایران دسترسی آژانس را به دوربین‌ها را محدود کرد که منجر به تنش‌های دیپلماتیک شد.

حمله ۱۴۰۴ (۲۰۲۵)

در ۲۸ خرداد ۱۴۰۴ (۱۸ ژوئن ۲۰۲۵)، مجتمع تسای کرج هدف حمله هوایی قرار گرفت. IAEA تأیید کرد که دو ساختمان تولیدی سانتریفیوژ تخریب شدند.

انتقال فعالیت‌ها

1. 1. 1. انتقال به اصفهان (۱۴۰۰/۲۰۲۲)

در دی ۱۴۰۰ (ژانویه ۲۰۲۲)، ایران تولید سانتریفیوژها را از کرج به مجتمعی جدید در اصفهان منتقل کرد تا امنیت افزایش یابد.

1. 1. 1. انتقال به نطنز (۱۴۰۱/۲۰۲۲)

در فروردین ۱۴۰۱ (آوریل ۲۰۲۲)، تجهیزات دیگری به مجتمع شهید احمدی روشن در نطنز منتقل شد.

تحریم‌ها

TESA در آبان ۱۳۹۰ (نوامبر ۲۰۱۱) تحت فرمان اجرایی ۱۳۳۸۲ ایالات متحده تحریم شد. در فروردین ۱۴۰۴ (آوریل ۲۰۲۵)، شرکت‌های همکار مانند آتبین ایستا و پگاه آلومینیوم اراک نیز تحریم شدند.

وضعیت فعلی

پس از حملات و انتقال تجهیزات، مجتمع تسای کرج عملاً غیرفعال است و فعالیت‌های آن به مکان‌های امن‌تر منتقل شده.