همایون ارشادی
همایون ارشادی (۵ فروردین ۱۳۲۶ اصفهان – ۲۰ آبان ۱۴۰۴ کرج) بازیگر برجسته سینما، تلویزیون و تئاتر ایران بود که با ایفای نقش در فیلم «طعم گیلاس» به کارگردانی عباس کیارستمی به شهرت جهانی دست یافت و برنده نخل طلای جشنواره کن شد.[۱] او که ابتدا معماری خوانده بود، بعدها به یکی از چهرههای ماندگار و بینالمللی سینمای ایران تبدیل شد و در بیش از ۶۵ فیلم سینمایی و ۲۰ سریال تلویزیونی ایفای نقش کرد. پیکر ارشادی در قطعه هنرمندان بهشت سکینه کرج آرام گرفت.
زندگی شخصی
تولد و کودکی
همایون ارشادی در ۵ فروردین ۱۳۲۶ (۲۶ مارس ۱۹۴۷) در شهر اصفهان متولد شد.[۲] او در خانوادهای با گرایش فرهنگی و ذهنی باز رشد کرد. دوران کودکی خود را در کوچهپسکوچههای تاریخی اصفهان گذراند، اما خانوادهاش به آبادان نقل مکان کردند. آبادان در دهههای ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ تلاقیگاه مدرنیته و سنت و دارای فضای چندفرهنگی بود.[۳] همایون تا پایان دوران دبیرستان در آبادان تحصیل کرد.
آشنایی با سینما در دوران کودکی
ارشادی از کودکی با سینما آشنا شد. شرکت نفت آبادان در آن سالها سینمایی داشت که از مجهزترین سینماهای ایران به شمار میرفت. او در مصاحبهای گفت: «جمعه صبحها هر هفته برای دیدن فیلمها به سینما میرفتیم. بدین ترتیب از کودکی با سینما آشنا بودم».[۴]
تحصیلات دانشگاهی در ایتالیا
پس از دریافت دیپلم در آبادان با نمرات درخشان، همایون ارشادی در سال ۱۳۴۴ (۱۹۶۵) برای ادامه تحصیل در رشته معماری راهی ایتالیا شد.[۵] او در دانشگاه Ca' Foscari ونیز معماری خواند و یازده سال در اروپا باقی ماند. سالهای اقامت در ایتالیا تأثیر عمیقی بر نگاه او به فرم، فضا و زیبایی گذاشت.
بازگشت به ایران و مهاجرت به کانادا
پس از بازگشت به ایران، ارشادی در یک شرکت ساختمانی در اهواز مشغول به کار شد. یک سال پس از انقلاب (۱۳۵۸)، او برای ادامه زندگی راهی کانادا شد و تا سال ۱۳۷۰ در ونکوور اقامت داشت و در پروژههای ساختمانی مشارکت کرد. در کانادا به عنوان معمار موفق کار کرد و دو فرزندش آنجا به دنیا آمدند.
ازدواج و فرزندان
همایون ارشادی با سوسن کریمی ازدواج کرد و از این زندگی مشترک صاحب دو فرزند - یک دختر و یک پسر - شد. او همواره جزئیات زندگی خصوصی خود را از رسانهها دور نگه میداشت.
شغل دوم: گالری مبلمان
پیش از اینکه بازیگری به شغل اصلی او تبدیل شود، همایون ارشادی همراه خواهرش یک گالری مبل داشتند که در آن به بازسازی و طراحی مبلمان کلاسیک میپرداختند. با افزایش فعالیتهای سینمایی، از آن کار فاصله گرفت.
ورود به عرصه بازیگری
آشنایی با تهمینه میلانی و نخستین فیلم
ورود همایون ارشادی به سینما کاملاً اتفاقی بود. او در سال ۱۳۷۰ به ایران بازگشت. به واسطه دوستی با محمد نیکبین، با تهمینه میلانی، همسر نیکبین، آشنا شد. او یکی از شاهدان ازدواج آنها بود.[۶] در سال ۱۳۷۳، تهمینه میلانی از او خواست در فیلم «کاکادو» نقش کوتاهی ایفا کند. این اولین حضور او در سینما بود.
انتخاب توسط عباس کیارستمی
معرفی ارشادی به عباس کیارستمی نقطه عطف زندگی او شد. تهمینه میلانی استعداد ارشادی را به کیارستمی معرفی کرد.[۷] در سال ۱۳۷۵، کیارستمی او را برای بازی در نقش اصلی فیلم «طعم گیلاس» انتخاب کرد.
فعالیتهای هنری
سینمای ایران
طعم گیلاس: نقطه عطف
فیلم «طعم گیلاس» (۱۳۷۶) به کارگردانی عباس کیارستمی مهمترین نقشآفرینی ارشادی بود. او در نقش «آقای بدیعی»، مردی میانسال که قصد خودکشی دارد و دنبال کسی میگردد تا پس از مرگش او را دفن کند، ظاهر شد.[۸] فیلم با فضایی مینیمال و تأملبرانگیز، سکوت، گفتگوهای آرام، و تصویری از زندگی در دل مرگ ساخته شده بود.
«طعم گیلاس» در سال ۱۹۹۷ موفق به کسب نخل طلای جشنواره فیلم کن شد. این جایزه یکی از مهمترین دستاوردهای تاریخ سینمای ایران محسوب میشود.[۹] بازی ارشادی مورد تحسین منتقدان داخلی و بینالمللی قرار گرفت و او را به نماد بازیگری بیواسطه و صادق در سینمای هنری بدل ساخت.
درخت گلابی
در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۸)، همایون ارشادی در فیلم «درخت گلابی» به کارگردانی داریوش مهرجویی ایفای نقش کرد. او در نقش محمود، نویسندهای که برای نوشتن کتاب جدید به باغ پدری خود در دماوند پناه میبرد، ظاهر شد.[۱۰] فیلم با الهام از داستان «جایی دیگر» نوشته گلی ترقی ساخته شده و به خاطرات عشق از دست رفته میپردازد.
سینمای بینالمللی
بادبادک باز (The Kite Runner - 2007)
در سال ۲۰۰۷، ارشادی در فیلم «بادبادک باز» (The Kite Runner) به کارگردانی مارک فورستر ایفای نقش کرد. او در نقش پدر امیر (بابا) ظاهر شد.[۱۱] این اولین تجربه بینالمللی و هالیوودی او بود که تجربهای موفق محسوب شد.
آگورا (Agora - 2009)
در سال ۲۰۰۹، همایون ارشادی با نقش آسپاسیوس در فیلم تاریخی «آگورا» (Agora) به کارگردانی آلخاندرو آمنابار حضور یافت. این فیلم درام تاریخی اسپانیایی درباره هیپاتیا، فیلسوف و ریاضیدان زن قرن چهارم میلادی در اسکندریه است.[۱۲]
سی دقیقه پس از نیمهشب (Zero Dark Thirty - 2012)
در سال ۲۰۱۲، همایون ارشادی در فیلم «سی دقیقه پس از نیمهشب» (Zero Dark Thirty) ساخته کاترین بیگلو حضور کوتاهی داشت. این فیلم درباره عملیات ترور اسامه بنلادن بود.[۱۳]
تحتتعقیبترین مرد (A Most Wanted Man - 2014)
در سال ۲۰۱۴، ارشادی به پروژه «تحتتعقیبترین مرد» (A Most Wanted Man) به کارگردانی آنتون کوربن پیوست. او در کنار بازیگرانی چون فیلیپ سیمور هافمن، ریچل مکآدامز و ویلم دفو در نقش دکتر فیصل عبدالله (یک بازرگان مسلمان مظنون به تأمین مالی تروریسم) ایفای نقش کرد. این فیلم بر اساس رمان جان لوکاره ساخته شده بود.
علی و نینو (Ali and Nino - 2016)
در سال ۲۰۱۶، ارشادی در فیلم عاشقانه «علی و نینو» (Ali and Nino) محصول انگلستان-آذربایجان در نقش صفرخان، پدر علی، بازی کرد.[۱۴]
بیماری و درگذشت
همایون ارشادی مدتی درگیر بیماری سرطان بود و چند دوره شیمیدرمانی را در خارج از کشور پشت سر گذاشت.
صبح سهشنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۴ (۱۱ نوامبر ۲۰۲۵)، همایون ارشادی در کرج در سن ۷۸ سالگی درگذشت.[۱۵] علت مرگ او متاستاز سرطان بود.
تشییع و خاکسپاری
مراسم تشییع پیکر همایون ارشادی صبح چهارشنبه ۲۱ آبان ۱۴۰۴ در بهشت سکینه کرج برگزار شد.[۱۶] پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد.
فیلمشناسی
سینمای ایران
| ردیف | عنوان فیلم | سال تولید | کارگردان |
|---|---|---|---|
| ۱ | کاکادو | ۱۳۷۳ | تهمینه میلانی |
| ۲ | عشق گمشده | ۱۳۷۵ | علی مصفا |
| ۳ | طعم گیلاس | ۱۳۷۶ | عباس کیارستمی |
| ۴ | درخت گلابی | ۱۳۷۶ | داریوش مهرجویی |
| ۵ | پارتی | ۱۳۷۹ | سامان مقدم |
| ۶ | بوی گل سرخ | ۱۳۸۰ | علی مصفا |
| ۷ | مزاحم | ۱۳۸۰ | سیروس الوند |
| ۸ | جایی دیگر | ۱۳۸۱ | محمد عبدالوند |
| ۹ | واکنش پنجم | ۱۳۸۱ | تهمینه میلانی |
| ۱۰ | سیمای زنی در دوردست | ۱۳۸۳ | علی مصفا |
| ۱۱ | تفکرات آقای نویسنده | ۱۳۸۳ | محمد سیحونی |
| ۱۲ | پرونده هاوانا | ۱۳۸۴ | علیرضا رئیسیان |
| ۱۳ | سفر به هیدالو | ۱۳۸۴ | مجتبی راعی |
| ۱۴ | رؤیای خیس | ۱۳۸۴ | پویان جعفری |
| ۱۵ | از دوردست | ۱۳۸۴ | علی مصفا |
| ۱۶ | زندگی با چشمان بسته | ۱۳۸۷ | رضا درمیشیان |
| ۱۷ | آل | ۱۳۸۸ | بهرام بهرامیان |
| ۱۸ | آینههای روبرو | ۱۳۸۸ | نگار آذربایجانی |
| ۱۹ | آسمان محبوب | ۱۳۸۸ | داریوش مهرجویی |
| ۲۰ | یکی از ما دو نفر | ۱۳۸۹ | داریوش یاری |
| ۲۱ | زمان معکوس | ۱۳۸۹ | انور ابلوچ |
| ۲۲ | بیانتها | ۱۳۸۹ | داریوش یاری |
| ۲۳ | ما همه گناهکاریم | ۱۳۸۹ | سیروس الوند |
| ۲۴ | یک عاشقانه ساده | ۱۳۹۰ | داریوش یاری |
| ۲۵ | یک سطر واقعیت | ۱۳۹۰ | علی وزیریان |
| ۲۶ | بی خداحافظی | ۱۳۹۰ | نرگس آبیار |
| ۲۷ | چک | ۱۳۹۰ | کاظم معصومی |
| ۲۸ | نارنجیپوش | ۱۳۹۰ | داریوش مهرجویی |
| ۲۹ | ملکه | ۱۳۹۰ | محمدعلی باشهآهنگر |
| ۳۰ | یک، دو، سه،... پنج | ۱۳۹۱ | محسن قرایی |
| ۳۱ | چه خوبه که برگشتی | ۱۳۹۱ | داریوش مهرجویی |
| ۳۲ | گناهکاران | ۱۳۹۱ | فریدون جیرانی |
| ۳۳ | روزگاری عشق و خیانت | ۱۳۹۲ | شهرام شاه حسینی |
| ۳۴ | اشباح | ۱۳۹۲ | داریوش مهرجویی |
| ۳۵ | لاله | ۱۳۹۲ | اسدالله نیکنژاد |
| ۳۶ | به تهران خوش آمدید | ۱۳۹۲ | رضا سبحانی |
| ۳۷ | ناخواسته | ۱۳۹۲ | ایرج افشار |
| ۳۸ | پنج ستاره | ۱۳۹۲ | محمدحسین لطیفی |
| ۳۹ | ماهی سیاه کوچولو | ۱۳۹۳ | علی محمدی |
| ۴۰ | دریا و ماهی پرنده | ۱۳۹۳ | شهرام شاه حسینی |
| ۴۱ | چهارشنبه خون به پا میشود | ۱۳۹۳ | الهه نوبخت |
| ۴۲ | آشوب | ۱۳۹۴ | مانی حقیقی |
| ۴۳ | ماحی | ۱۳۹۴ | مسعود اطیابی |
| ۴۴ | فصل نرگس | ۱۳۹۴ | نگار آذربایجانی |
| ۴۵ | بنبست وثوق | ۱۳۹۵ | سعید فیروزآبادی |
| ۴۶ | انزوا | ۱۳۹۵ | مرتضیعلی عباسمیرزایی |
| ۴۷ | ایتالیا ایتالیا | ۱۳۹۵ | کاوه صباغزاده |
| ۴۸ | خرگیوش | ۱۳۹۵ | مانی باغبانی |
| ۴۹ | هتتریک | ۱۳۹۵ | رامتین لواسانی |
| ۵۰ | لینا | ۱۳۹۶ | رامین راسولی |
| ۵۱ | سرو زیر آب | ۱۳۹۶ | رضا گران |
| ۵۲ | مجبوریم | ۱۳۹۸ | رضا درمیشیان |
| ۵۳ | نیلگون | ۱۳۹۸ | مجید توکلی |
| ۵۴ | حکم تجدیدنظر | ۱۳۹۸ | بهروز افخمی |
| ۵۵ | زد و بند | ۱۳۹۹ | علیرضا امینی |
| ۵۶ | روز ششم | ۱۳۹۹ | حمید زرگرنژاد |
| ۵۷ | ماهان | ۱۴۰۰ | هادی نائیجی |
| ۵۸ | عطرآلود | ۱۴۰۱ | باسط نعیمی |
| ۵۹ | توطئه (حکایت داستان) | ۱۴۰۱ | بهرام و بهمن گودرزی |
| ۶۰ | ماهور | ۱۴۰۲ | محمدحسین لطیفی |
سینمای بینالمللی
| ردیف | عنوان فیلم | سال تولید | کارگردان | نقش |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | The Kite Runner (بادبادکباز) | ۲۰۰۷ | Marc Forster (مارک فورستر) | بابا |
| ۲ | Agora (آگورا) | ۲۰۰۹ | Alejandro Amenábar (آلخاندرو آمانابار) | آسپاسیوس |
| ۳ | Zero Dark Thirty (صفر تاریک سی) | ۲۰۱۲ | Kathryn Bigelow (کاترین بیگلو) | حسن غول |
| ۴ | A Most Wanted Man (مردی که بیشتر از همه تحت تعقیب است) | ۲۰۱۴ | Anton Corbijn (آنتون کوربین) | فیصل عبدالله |
| ۵ | Utopia (آرمانشهر) | ۲۰۱۵ | Hassan Nazer (حسن نذیر) | عمو نجیب |
| ۶ | Ali and Nino (علی و نینو) | ۲۰۱۶ | Asif Kapadia (عاصف کاپادیا) | پدر علی |
| ۷ | The Last Inhabitant (آخرین ساکن) | ۲۰۱۶ | Jivan Avetisyan (جیوان آوتیسیان) | ابراهیم |
فیلمهای مستند
- آبی به رنگ آسمان (۱۳۹۶) – امیر رفیعی
- آخرین زنگی زمانه – مهرداد خاکی
- برف (زندگی فرهاد مهراد)
فیلمهای کوتاه
- طولانیتر از همیشه (۱۳۹۸) – فرزین سعید[۱۷]
سریالهای تلویزیونی
| ردیف | عنوان سریال | سال تولید | کارگردان | شبکه پخش |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | همشاگردیها | ۱۳۷۷ | احمد نجیبزاده و مسعود شاهمحمدی | شبکه ۱ |
| ۲ | بگذار آفتاب برآید | ۱۳۷۷-۱۳۷۸ | حسین مختاری | شبکه ۳ |
| ۳ | آخرین روزهای شاد بودن | ۱۳۸۰ | حجت قاسمزاده اصل | شبکه ۱ |
| ۴ | باران عشق | ۱۳۸۰ | حجت قاسمزاده اصل | شبکه تهران |
| ۵ | باغ بلور | ۱۳۸۱-۱۳۸۲ | رامبد جوان | پخش نشده |
| ۶ | من نه منم | ۱۳۸۵ | بهروز خلجی | شبکه دو |
| ۷ | شمسالعماره | ۱۳۸۸ | سامان مقدم | شبکه دو |
| ۸ | تا ثریا | ۱۳۹۰ | سیروس مقدم | شبکه یک |
| ۹ | به خاطر مونا | ۱۳۹۱ | مرتضی کوشایی | شبکه سه |
| ۱۰ | خانهای روی تپه | ۱۳۹۱-۱۳۹۲ | داریوش یاری | شبکه دو |
| ۱۱ | راه شیری | ۱۳۹۳ | سامان مقدم | شبکه دو |
| ۱۲ | زخم | ۱۳۹۳ | مسعود آبپرور | شبکه سه |
| ۱۳ | آسپرین | ۱۳۹۴-۱۳۹۵ | فرهاد نجفی | شبکه نمایش خانگی |
| ۱۴ | دیوار به دیوار | ۱۳۹۶ | سامان مقدم | شبکه سه |
| ۱۵ | رقص روی شیشه | ۱۳۹۷ | مهدی گلستانه | شبکه نمایش خانگی |
| ۱۶ | دلدار | ۱۳۹۸ | جمشید و نوید محمودی | شبکه دو |
| ۱۷ | مانکن | ۱۳۹۸ | حسین سهیلیزاده | شبکه نمایش خانگی |
| ۱۸ | جلال ۲ | ۱۳۹۹ | حسن نجفی | شبکه ۱ |
| ۱۹ | هم بازی | ۱۴۰۰ | سروش محمدزاده | شبکه ۲ |
| ۲۰ | سایه باز | ۱۴۰۲ | علی یاور | شبکه نمایش خانگی |
| ۲۱ | اهل هوا | ۱۴۰۲ | کریم لکزاده | شبکه نمایش خانگی |
جوایز و افتخارات
جوایز بینالمللی
| سال | جایزه | دستهبندی | فیلم/پروژه | نتیجه |
|---|---|---|---|---|
| ۱۹۹۷ | جشنواره فیلم کن | نخل طلا | طعم گیلاس | برنده (به طور مشترک با عباس کیارستمی) |
| ۲۰۰۸ | انجمن منتقدان فیلم دالاس-فورت وورث | بهترین بازیگر نقش مکمل مرد | بادبادکباز | نامزد |
| ۲۰۰۸ | جوایز AARP Movies for Grownups | بهترین بازیگر مکمل | بادبادکباز | نامزد |
| ۲۰۱۳ | جشنواره بینالمللی فیلم دبی | بهترین بازیگر | خانهای روی تپه | نامزد |
| ۲۰۱۶ | جوایز بینالمللی فیلم و ویدئو تورنتو | بهترین روایت | آرمانشهر | نامزد |
| ۲۰۱۷ | جایزه سپنتا (جشنواره فیلم ایرانی سانفرانسیسکو) | بهترین بازیگر فیلم کوتاه | فانوس آبی | برنده |
| ۲۰۱۹ | جایزه بنیاد بلونلیج (جشنواره فیلم ونیز) | بازیگری | - | برنده |
منابع
- ↑ «همایون ارشادی». ویکیپدیا. ۱۳۹۶.
- ↑ «بیوگرافی و زندگینامه همایون ارشادی بازیگر فیلم تا ثریا». ۱۳۹۶.
- ↑ «پنج نکته مهم و خاص زندگی همایون ارشادی». ۱۳۹۹.
- ↑ «همایون ارشادی کیست؟». ۱۴۰۴.
- ↑ «بیوگرافی همایون ارشادی و عکس همسرش». ۱۴۰۴.
- ↑ «همایون ارشادی کیست؟». ۱۴۰۴.
- ↑ «همایون ارشادی». ویکیپدیا. ۱۳۹۶.
- ↑ «طعم گیلاس - ویکیپدیا». ۱۳۹۶.
- ↑ «طعم گیلاس - ویکیپدیا». ۱۳۹۶.
- ↑ «بیوگرافی و زندگینامه همایون ارشادی بازیگر فیلم تا ثریا». ۱۳۹۶.
- ↑ «بیوگرافی و زندگینامه همایون ارشادی بازیگر فیلم تا ثریا». ۱۳۹۶.
- ↑ «آگورا (فیلم) - ویکیپدیا». ۱۳۹۶.
- ↑ «بیوگرافی و زندگینامه همایون ارشادی بازیگر فیلم تا ثریا». ۱۳۹۶.
- ↑ «علی و نینو - ویکیپدیا». ۱۳۹۶.
- ↑ «همایون ارشادی». ویکیپدیا. ۱۳۹۶.
- ↑ «همایون ارشادی». ویکیپدیا. ۱۳۹۶.
- ↑ «همایون ارشادی». ویکیپدیا. ۱۳۹۶.