شهرستان ساوجبلاغ

ساوُجبُلاغ شهرستان‌ مرکزی استان البرز است. مرکز شهرستان ساوجبلاغ شهر هشتگرد است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ «۲۵۹٬۹۷۳» نفر بوده است.

شهرستان ساوجبلاغ
موقعیت در استان البرز
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	البرز
مرکز شهرستان	هشتگرد
سایر شهرها	مهستان، گلسار، کوهسار
بخش‌ها	مرکزی، چندار، رامجین
سال تأسیس	۱۳۶۸
اداره
فرماندار	جواد صادقلو
حوزهٔ انتخابیه	ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد
مردم
جمعیت	۲۵۹٬۹۷۳ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت	۲۲۵ نفر در کیلومتر مربع نفر بر کیلومتر مربع
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۱۵۸ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۳۰۰
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۳
بارش سالانه	۳۰۰
روزهای یخبندان سالانه	۷۶
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۶
وبگاه	http://savojbolagh.alborz.ir/Default.aspx?tabid=1994

شهرستان ساوجبلاغ براساس آخرین تقسیمات کشوری با وسعتی معادل ۱۱۵۸ کیلومتر مربع در غرب استان البرز واقع شده‌است. این شهرستان از شرق با شهرستان کرج، از جنوب با شهرستان اشتهارد، از غرب با شهرستان آبیک و نظرآباد و از شمال با شهرستان طالقان همجوار است.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان ساوجبلاغ از ارتفاع ۱۱۶۰ متر در جنوب غرب تا ۳۷۰۰ متر (قله سیاه‌بند) در شمال شرق گسترده شده‌است. در بین این دو منطقه، دشت نسبتاً وسیع و زمین‌های تپه ماهوری و کوه‌های مرتفع همراه با دره‌های عمیق قرار گرفته که به لحاظ توپوگرافی شاهد تنوع زیادی در منطقه هستیم. قسمت عمده‌ای از بخش چندار در منطقه کوهستانی و بخش مرکزی در منطقه دشت و زمین‌های تپه ماهوری واقع شده‌اند.

وجه تسمیه

نام ساوجبلاغ ترکی و به معنی «چشمه آب سرد» است. این شهرستان دارای روستاهای زیادی است و محصولات کشاورزی فراوانی دارد. میوه‌های آلو شابلون روستای رامجین و گیلاس روستاهای فشند و آردهه و توت ولیان کیفیت بالایی دارد همچنین در روستای عباس آباد بزرگ در سهیلیه هم باغ های گلابی، هلو و شلیل آن معروف است که اکثر آنها متعلق به طایفه دهقانی میباشد.

مصوبه ایجاد و تأسیس شهرستان ساوجبلاغ

ساوجبلاغ ابتدا یکی از بخش‌های شهرستان کرج بود که با تصویب هیئت وزیران در سال ۱۳۶۸ تبدیل به شهرستان گردید و از دو بخش مرکزی و طالقان تشکیل شد. شماره و تاریخ مصوبه: ۱۳۶۸٫۰۴٫۲۱ -.۴۹۱۴۰ ت۶۰۱–۱۳۶۸٫۰۵٫۱۴–۸۴۵. هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۸٫۴٫۲۱ بنا به پیشنهاد شماره ۱۸۴۶۳٫۴٫۲۲ وزارت کشور و به استناد ماده ۱۳ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب پانزدهم تیر ماه یک هزار و سیصد و شصت و دو مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب بیست و دوم مهر ماه یک هزار و سیصد و شصت و سه و در اجرای ماده ۷ همین قانون تصویب کردند. شهرستان ساوجبلاغ به مرکزیت شهر هشتگرد از ترکیب: ۱- بخش مرکزی به مرکزیت شهر هشتگرد شامل دهستان‌های برغان، نجم‌آباد، سعیدآباد، چهاردانگه، خور-هیو، چندار، تنکمان، احمدآباد، رامجین، سیدجمال‌الدین و گلسار و شهر نظرآباد. ۲- بخش طالقان به مرکزیت روستای شهرک شامل دهستان‌های بالای طالقان، میان طالقان و پایین طالقان. در تابعیت استان تهران ایجاد و تأسیس گردد.

در سال ۱۳۷۴ بخشی به نام نظرآباد در آن ایجاد شد که این بخش نیز در سال ۱۳۸۱ از شهرستان ساوجبلاغ منفک گردید. بخش طالقان نیز از جمله بخشهایی است که جدیداً (مهر ۱۳۸۹) با تصویب هیئت دولت تبدیل به شهرستان شده‌است. اگرچه این دو شهرستان زیر نظر فرمانداری ساوجبلاغ نیستند. اما وابستگی هائی به هشتگرد که مرکز ساوجبلاغ است دارند. مثلاً مرکز حوزه انتخابیه ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد که دو شهرستان طالقان و نظرآباد را نیز شامل می‌شود شهر هشتگرد است.

در حال حاضر، شهرستان ساوجبلاغ شامل سه بخش است: بخش مرکزی (به مرکزیت هشتگرد)، بخش چندار (به مرکزیت کوهسار) و بخش رامجین (به مرکزیت روستای رامجین). برای وضوح بیشتر، ساختار اداری شهرستان را در جدول زیر خلاصه کرده‌ام (بر اساس آخرین تغییرات تا سال ۱۴۰۴ شمسی):

بخش	مرکز	دهستان‌ها	شهرها
مرکزی	هشتگرد	سعیدآباد هیو (خور-هیو) نجم‌آباد چهاردانگه تنکمان احمدآباد سیدجمال‌الدین گلسار	هشتگرد مهستان گلسار (نام قدیمی: سیف‌آباد)
چندار	کوهسار	برغان چندار قاسم‌آباد بزرگ (طایفه تک فلاح)	کوهسار
رامجین	روستای رامجین	رامجین اغلان تپه	(فاقد شهر مستقل؛ روستاهای اصلی)

زبان

اهالی بومی شهرستان ساوجبلاغ به زبان فارسی، گویش کرجی و ترکی با گویش ساوجبلاغی سخن می‌گویند.

گویش کرجی توسط بومیان هشتگرد و آبادی‌هایی همچون سیرود، اسپی داران (سپیدداران)، اسکولدره، کله رود (گلین رود)، عالم زمین، ولیان، اغشت، برغان، بانو صحرا، خوروین، ورده (هندوکوچیک)، سیواندره، سیبستان، آجین دوجین، کوشک زر، آردهه، فشند، ینگی امام، شنده، سنج، بریانچال، سرهه، طالیان و غیره گویش می‌شود.

پیشینه تاریخی

نام ساوجبلاغ از زبان ترکی به معنای سرزمین چشمه‌های آب سرد با تاریخ، فرهنگ و مدنیت هفت هزار ساله و مشاهیر نام‌آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده‌است. سرزمین خاندان‌های علمی آل طالقانی سادات و غیر سادات، آل صالحی، آل برغانی، آل حکمی، آل رفیعی، آل میرحبیب، آل میرعرب شاه، آل شهید ثالث، آل علوی شهید، آل فشندی و آل نحوی که با تأسیس مدارس علمیه صالحیه، سردار، نواب و التفاتیه در شهر قزوین، مدرسه شاهزاده خانم در تهران و سرودن اشعار در مدح اهل بیت (علیهم السلام)، خدمات فراوان علمی و فرهنگی به ایران و اسلام کرده‌اند. وجود آرامگاه حدود پنجاه تن از امامزادگان در محدوده شهرستان ساوجبلاغ گویای علاقه ساوجبلاغی‌ها به مذهب تشیع است. این امامزادگان در دو مقطع تاریخی - به هنگام حکومت علویان در طبرستان و طالقان و به هنگام حضور حضرت امام رضا در خراسان - وارد ساوجبلاغ شدند تا با گذر از این منطقه به نواحی یاد شده برسند که به وسیله امویان و عباسیان جان باختند.

حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب در باب ولایت ساوجبلاغ می‌نویسد: سا وجبلاغ ولایتی است که در اوان سلاجقه مال به ری می‌داده و در عهد مغول سوی شده، هوایی بغایت خوب دارد. اکثر آبش از قنوات است، میوه و قله بسیار می‌باشد و نانش در غایت نیکویی و حقوق دیوانی او دوازده هزار دینار مقرر است و مردم آنجا چون اکثر صحرا نشینند مقید به مذهب نیستند؛ و از اعظم قرای آنجا خرداد (خراو)روستای خور فعلی و نجم‌آباد و سنقر آباد است؛ و در سنقر آباد سادات آلی نسب‌اند.

گردشگری و جاذبه‌ها

ساوجبلاغ با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی غنی، مقصدی محبوب برای گردشگران است. از جمله برجسته‌ترین مکان‌ها می‌توان به آبشار آغشت، روستای کردان با آب و هوای ییلاقی، بقعه بی‌بی سکینه، آبشار چوب بست، آسیاب حاج رحیم در روستای هیو، پل بانو صحرا، غار هیو و محوطه‌های باستانی مانند تپه‌های باستانی ساوجبلاغ اشاره کرد. این جاذبه‌ها، گردشگران را به کاوش در طبیعت بکر و میراث فرهنگی دعوت می‌کنند. برای جزئیات بیشتر، جدول زیر جاذبه‌های گردشگری را بر اساس بخش‌ها، شهرها و روستاها فهرست می‌کند:

بخش/شهر/روستا	نام جاذبه	توضیح (جزئیات برای جذب گردشگر)	موقعیت/دسترسی	بهترین زمان بازدید	فعالیت‌های پیشنهادی
بخش مرکزی - روستای احمدآباد	خانه دکتر مصدق	عمارت قاجاری دوطبقه با معماری آجری، ایوان‌های ستون‌دار و بام شیروانی – محل اقامت تاریخی دکتر مصدق با وسایل شخصی و خودرو وزارتی. این بنای تاریخی نماد مقاومت ملی است و باغ اطرافش فضایی آرام برای تأمل فراهم می‌کند.	روستای احمدآباد، نزدیک هشتگرد – از اتوبان کرج-قزوین، خروجی احمدآباد.	بهار و پاییز برای هوای مطبوع.	تور تاریخی، عکاسی از معماری قاجاری، بازدید از نمایشگاه وسایل شخصی.
بخش مرکزی - روستای ینگی امام	کاروانسرای شاه عباسی و تپه تاریخی	کاروانسرای صفوی با حیاط مرکزی برای استراحت کاروان‌ها، همراه تپه باستانی ۹ هزار ساله (قدیمی‌ترین خشت گلی جهان یافت‌شده). آرامگاه امامزادگان هادی و علی النقی نیز در نزدیکی است – ترکیبی از تاریخ جاده ابریشم و کاوش باستان‌شناسی.	ابتدای جاده کرج-هشتگرد، حاشیه اتوبان – ۳۰ دقیقه از کرج.	تابستان برای کاوش راحت.	پیاده‌روی تاریخی، عکاسی از تپه، بازدید از آرامگاه‌ها.
بخش مرکزی - روستای هیو	آسیاب حاج رحیم و غار هیو	آسیاب آبی تاریخی با چرخ‌دنده‌های چوبی و غار آهکی ۲۶۵ میلیون ساله (لایه‌های روته) – مکانی برای کاوش شناسی و تاریخ محلی. دره تفریحی واسوار اطرافش را سرسبز کرده.	دهستان خور-هیو، غرب هشتگرد – جاده خاکی از اتوبان کرج-قزوین.	تابستان برای دره خنک.	کوهنوردی سبک، کاوش غار، بازدید از آسیاب.
بخش چندار - روستای کردان	برج مقبره امامزاده حسین (کردان)	بنای سلجوقی دایره‌ای با پلان خورشیدی و ۳۴ گره ستاره‌ای، محل دفن نواده امام سجاد – یکی از شاهکارهای معماری ایرانی با گنبد کلاه‌خودی. کوچه‌باغ‌های اطرافش حس روستایی اصیل می‌دهد.	۲۵ کیلومتری کرج، دهستان چندار – بزرگراه کرج-قزوین، خروجی کردان.	بهار و تابستان برای باغ‌ها.	زیارت، عکاسی معماری، پیاده‌روی در کوچه‌باغ‌ها.
بخش چندار - روستای کردان	رودخانه کردان (دریاچه کردان) و سایت پروازی	رودخانه دائمی از کوه کهار با انشعاب‌های دروان و برغان، همراه سایت پرواز پاراگلایدر – منظره‌ای خیره‌کننده از ارتفاع برای دیدن باغ‌های میوه و ویلاهای لوکس.	جاده کردان-برغان، شمال خروجی کردان – ۱۵ کیلومتری کرج.	تابستان برای پرواز ایمن.	پاراگلایدر، پیک‌نیک کنار رود، شنا و والیبال در دهکده آرامش.
بخش چندار - روستای کردان	پل بانو صحرا	پل صفوی دوقوسی روی رودخانه کردان (فقط دو پایه باقی‌مانده) – نمادی از مهندسی هیدرولیکی با قدمت ۴۰۰ ساله، ایده‌آل برای عکاسی دره‌ای.	روستای بانو صحرا، دهستان چندار – ۱۰ کیلومتری کردان.	زمستان برای جریان آب.	عکاسی تاریخی، پیاده‌روی دره، کاوش بقایای پل.
بخش چندار - روستای برغان	حسینیه برغان و پل برغان	حسینیه صفوی با کاشی‌کاری‌های آبی و پل تاریخی روی رود سنج – بخشی از مسیر تجاری صفویان، همراه چنار کهن مسجد جامع و قلعه ایلخانی. بافت قدیمی روستا در پاییز نارنجی‌رنگ می‌شود.	۱۳ کیلومتری کرج، دهستان برغان – خروجی کردان، جاده برغان.	پاییز برای رنگ‌های برگ.	بازدید تاریخی، عکاسی بافت قدیمی، خرید محصولات محلی (آلو، گردو).
بخش چندار - روستای برغان	برج مقبره شاهزاده حسین	برج آرامگاهی ایلخانی با گنبد فیروزه‌ای، مشرف به رودخانه شاهرود – روایتی از مهاجرت علویان و زیارتگاه محلی با باغ‌های میوه اطراف.	دهستان برغان، نزدیک کوهسار – از جاده کردان-برغان.	بهار برای شکوفه‌های باغ.	زیارت، پیاده‌روی رودخانه، تور باغداری.
بخش چندار - روستای سنج	آبشار سنج	آبشار خروشان در ارتفاع ۲۸۰۰ متری با رودخانه دائمی سرهه – مناظر کوهستانی بکر با صخره‌های طبیعی، ایده‌آل برای طبیعت‌گردان حرفه‌ای.	روستای سنج، دهستان برغان – ۲۰ کیلومتری برغان، جاده کوهستانی.	بهار برای آب پرجریان.	کوهنوردی، عکاسی آبشار، کمپینگ کنار رود.
بخش چندار - روستای ورده	امامزاده عبدالقهار و بی‌بی سکینه	بقعه مشرف به دره هزاربند با پل فلزی و درختان کهنسال – فضایی معنوی در دامنه البرز، همراه حمام و آسیاب قدیمی روستا.	۱۵ کیلومتری کوهسار، شمال اتوبان کرج-قزوین – خروجی ورده.	پاییز برای کوچه‌باغ‌های نارنجی.	زیارت، پیاده‌روی دره، بازدید آسیاب.
بخش چندار - روستای ولیان	روستای ولیان و آبشار آغشت	روستای ییلاقی در ارتفاع ۱۸۳۰ متری با آبشار آغشت (رود گلین‌رود) – دامنه کوه میانبند با کوچه‌های باریک و طبیعت وحشی، مناسب برای فرار از شلوغی شهر.	۱۵ کیلومتری شمال کوهسار – از جاده طالقان به برغان.	تابستان برای هوای خنک.	طبیعت‌گردی، عکاسی آبشار، پیاده‌روی کوهستانی.
بخش چندار - روستای عالم زمین	آبشار عالم زمین	آبشار دیواره‌ای با شاخه‌های کوچک در صخره‌های طبیعی – رودخانه دائمی احاطه‌شده با دیوارهای سنگی، مکانی آرام برای پیک‌نیک و کوهنوردی سبک.	شمال غرب ساوجبلاغ، ۱۰۰ کیلومتری تهران – خروجی کردان، جاده خاکی ولیان.	روزهای تعطیل بهار.	پیک‌نیک، کوهنوردی، لذت از رودخانه.
بخش چندار - روستای ایسپی داران	آبشارهای جوزه رود	آبشارهای متعدد در دره‌های اسب‌سفید (نام باستانی) – منطقه ییلاقی با ریشه پهلوی، مناسب برای کاوش دره‌های سبز و یادگیری folklore محلی.	دهستان برغان، نزدیک سنج – جاده کوهستانی از برغان.	تابستان برای ییلاق.	کاوش دره، عکاسی آبشارها، تور محلی.
بخش چندار - روستای سیبان دره	رود هزاربند	رود دائمی ۲۲ کیلومتری از بن‌رود البرز – دره سرسبز با امکانات رفاهی (سرویس بهداشتی، سوپرمارکت)، نمادی از چشمه‌های جوشان ساوجبلاغ.	دهستان برغان، ۳۵ کیلومتری کرج – خروجی کردان، ۱۰ کیلومتری برغان.	تمام سال، تابستان برای شنا.	شنا، پیک‌نیک، پیاده‌روی رودخانه.
بخش چندار - روستای سوته دره	آبشار سوته دره	آبشار با درختان بلند و آواز پرندگان – هوایی پاک و آرامش‌بخش در دل جنگل، ایده‌آل برای ریلکس و فرار از استرس شهری.	نزدیک کردان، دهستان چندار – جاده فرعی از اتوبان.	بهار برای سبزی جنگل.	پیک‌نیک، مدیتیشن، عکاسی طبیعت.
بخش چندار - روستای چوب بست	آبشار چوب بست	آبشار طبیعی با دیواره‌های چوبی‌مانند – بخشی از اکوسیستم کوهستانی، با مناظر رنگارنگ برای آلبوم‌های سفر.	دهستان برغان، نزدیک هیو – جاده خاکی از هشتگرد.	اوایل تابستان.	عکاسی، پیاده‌روی کوتاه، کاوش محلی.

اقتصاد

اقتصاد ساوجبلاغ عمدتاً بر پایه کشاورزی و باغداری استوار است. این شهرستان قطب تولید میوه‌های هسته‌دار کشور به شمار می‌رود و محصولات اصلی آن شامل هلو، شلیل، آلو (مانند آلو قطره طلا و شابلون)، زردآلو، گیلاس و آلبالو است. سطح زیر کشت باغات حدود ۱٬۴۸۱ هکتار است و تولید سالانه میوه‌ها به ده‌ها هزار تن می‌رسد، با تمرکز بر محصولات سالم و ارگانیک. علاوه بر این، صنایع تبدیلی مانند بسته‌بندی و فرآوری میوه‌ها در حال گسترش است و نقش مهمی در اشتغال‌زایی (حدود ۴۰ درصد نیروی کار) ایفا می‌کند. بخش زراعی نیز با تولید گندم (رتبه دوم استان) و محصولات دانه‌دار، به رشد اقتصادی منطقه کمک می‌کند.

امامزاده‌ها

پیشینه حضور امامزاده‌ها در شهرستان

گروهی از سادات علوی که به سبب شنیدن خبر ولایت عهدی حضرت امام رضا رو به خراسان نهاده بودند، در راه گذر از این دشت دچار شبیخون دشمنان شده و شهید شدند. در این باره در کتاب «کنزالانساب» آمده‌است: «چون مأمون الرشید، حضرت علی ابن موسی الرضا را از مدینه به شهر طوس دعوت کرد؛ جمله فرزندان و فرزند زادگان حضرت امام کاظم به تدریج از بغداد رو به ولایت خراسان نهادند؛ ‚من جمله تعدادی از این بزرگواران همچون جعفر و ابراهیم و ابوالجواد چون به ناحیه ساوجبلاغ رسیدند، دشمنان از عقب آمدند و مجادله بسیار کردند و آخرالامر حسن بن موسی الکاظم را شهید کردند و بعضی را جراحت رسیده بود و چون شب درآمد لاعلاج رو به اطراف نهادند؛ اما جعفر بن حضرت امام موسی الکاظم که در ساوجبلاغ در حین دفاع مجروح گردیده بودند؛ در توابع ورامین به موضع سناردک (= شهر پیشوا) بر اثر شدت جراحات وارده به شهادت رسیدند». مؤلف «تاریخ رویان» در این باره می‌نویسد: «آوازه ولایت عهدی امام رضا، سادات را به سوی ری و نواحی قومس کشانید». در آن روزگار دشت بزرگ ساوجبلاغ از نواحی ری به‌شمار می‌رفت.

علویان زید

نخستین علوی که با اهالی طالقان ارتباط برقرار کرد یحیی بن عبدا… (برادر نفس زکیه) از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) بود که در سال ۱۷۶ ه‍.ق وارد طالقان شد. هارون الرشید جهت سرکوبی، فضل بن یحیی برمکی را با لشکری متشکل از پنج هزار نفر مأمور دستگیری یحیی نمود. یحیی در زندان بغداد در گذشت. این حکومت شیعی مذهب در منطقه طبرستان در سال ۲۵۰ ه‍.ق با خروج حسن بن زید از نوادگان امام حسن آغاز و تا سال ۳۱۶ ه‍.ق ادامه داشت که منطقه طالقان و قسمت‌هایی از ساوجبلاغ را شامل می‌شد. اوج این مسئله درگیری محمد بن زید علوی با رافع بن هرئمه در منطقه طالقان در نزدیکی روستایگلیرد طالقان رخ داد.

تحقیق در احوال امامزادگان

تحقیق در احوال امامزادگان دارای بقعه و شناخت کامل شجره نامه آن‌ها اغلب به دلایل زیر در نهایت صعوبت و گاه غیرممکن است:

• الف) بسیاری از سادات عالی‌رتبه از ترس عمال جور و ستم در خفا و به صورت پنهانی به این منطقه آمده و بی‌نام و نشان زیسته‌اند؛ به همین دلیل نویسندگان انساب از احوال و پایان کار ایشان اطلاعی نداشته و در نتیجه نامشان در این نوع کتاب‌ها نیامده‌است.
• ب) لوحه‌ای که در روز شهادت برای نصب بر فراز آرامگاه این بزرگواران فراهم می‌شد به خط کوفی بوده، بعدها که می‌خواستند خط کوفی را به ثلث یا نسخ تغییر دهند، دشواری‌های خط کوفی در اعراب و قرائت و فرسودگی و ریختگی برخی کلمات آن، جملات را دچار تحریف می‌کرده‌است.
• ج) در بسیاری از موارد در ذکر نام پدران صاحب مرقد تا اتصال به معصوم از باب اختصار در نسب، نام یک یا چند واسطه حذف شده‌است. غالب امامزادگان دشت بزرگ ساوجبلاغ از نوادگان امام موسی کاظم به‌شمار می‌آیند. این در حالی است که آن‌ها به احتمال فراوان از فرزند زادگان و نواده و نبیره آن حضرت بوده‌اند که در شجره نامه، نام یک یا چند واسطه حذف شده و این موضوع آنان را به شکل فرزند بلا فصل امام درآورده‌است.

فهرست قبور امامزاده‌های شهرستان ساوجبلاغ و نظرآباد

• امامزاده بی بی سکینه خاتون (ماهدشت- البرز)
• امامزاده عبدالقهار(ورده (البرز))
• امامزاده بی بی سکینه (ورده (البرز))
• امامزاده هادی و علی النقی (ینگی امام)
• امامزاده علی‌اکبر (کردان)
• امامزاده بیبی قزلر (ولیان)
• امامزاده موسی کاظم (برغان)
• امامزاده عبدا… صالح (چندار)
• امامزاده موسی (خوروین)
• امامزاده اظهرالدین (ایقربلاغ)
• امامزاده هفت تن (آجین دوجین)
• امامزاده یوسف (وشگین)
• امامزاده یحیی (آجین دوجین)
• امامزاده جعفر (هشتگرد)
• امامزاده بیبی نسا (کردان)
• امامزاده شعیب رامجین
• امامزاده سه تن (طاهر، مطهر، مظفر) فشند
• امامزاده اسماعیل (رامجین)
• امامزاده زبیده خاتون (برماچشمه)
• امامزاده سلیمان (خور)
• امامزاده هاشم (عرب آباد کوهه)
• امامزاده موسی (هیو)(محله سیراب)
• امامزاده جواد (قاسم‌آباد آقا)
• امامزاده یحیی (دوزعنبر)
• امامزاده اسماعیل (زکی آباد)
• امامزاده محمد (دنگیزک)
• امامزاده ابوالحسن (مسکین آباد)

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، مؤسسه گیتاشناسی، تهران ۱۳۸۳.
• خبرگزاری مهر.
• حسن اصلانی، آشنایی با سلاله پاکان: امامزاده جعفربن موسی الکاظم ص ۴۵
• حمدالله مستوفی قزوینی، نزهت القلوب، ص۱۰۶
• ابوالقاسم حاتمی، آثار تاریخی ساوجبلاغ و نظرآباد، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)

جستارهای وابسته

• فهرست روستاهای ساوجبلاغ
• محوطه‌های باستانی شهرستان ساوجبلاغ