شهرستان کرج: تفاوت میان نسخهها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
|دهستانها=۶ | |دهستانها=۶ | ||
}} | }} | ||
'''شهرستان کَرَج''' یکی از شهرستانهای مرکزی و پرجمعیت [[استان البرز]] در ایران است. این شهرستان با وسعت تقریبی ۲٬۴۵۲ کیلومتر مربع<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مشخصات جغرافیایی شهرستان کرج|نشانی=https://www.moi.ir/fa/اطلاعات-استان-ها/البرز/شهرستان-کرج|ناشر=وزارت کشور|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> در شرق استان البرز واقع شده و بهدلیل نزدیکی به پایتخت و قرارگیری در مسیر ترانزیتی شمال به جنوب و شرق به غرب، یکی از مهمترین مراکز اقتصادی و جمعیتی کشور محسوب میشود. [[کرج]] به عنوان مرکز این شهرستان، پس از تهران، مشهد و اصفهان، | '''شهرستان کَرَج''' یکی از شهرستانهای مرکزی و پرجمعیت [[استان البرز]] در ایران است. این شهرستان با وسعت تقریبی ۲٬۴۵۲ کیلومتر مربع<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مشخصات جغرافیایی شهرستان کرج|نشانی=https://www.moi.ir/fa/اطلاعات-استان-ها/البرز/شهرستان-کرج|ناشر=وزارت کشور|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> در شرق استان البرز واقع شده و بهدلیل نزدیکی به پایتخت و قرارگیری در مسیر ترانزیتی شمال به جنوب و شرق به غرب، یکی از مهمترین مراکز اقتصادی و جمعیتی کشور محسوب میشود. [[کرج]] به عنوان مرکز این شهرستان، پس از تهران، مشهد و اصفهان، چهارمین شهرستان پرجمعیت ایران است و بهدلیل تنوع بالای اقوام مهاجر، به «ایران کوچک» شهرت دارد<ref name="ایرنا کوچک">{{یادکرد وب|عنوان=البرز؛ ایران کوچک|نشانی=https://www.irna.ir/news/85374464/البرز-ایران-کوچک-معرفی-می-شود|ناشر=خبرگزاری ایرنا|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
== تاریخچه و پیشینه == | == تاریخچه و پیشینه == | ||
پیشینهٔ سکونت در جلگهٔ کرج به | پیشینهٔ سکونت در جلگهٔ کرج به هزاره سوم پیش از میلاد بازمیگردد و آثار باستانی کشفشده در مناطقی چون تپه مراد تپه گواه این قدمت هستند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تپههای باستانی کرج|نشانی=https://www.ichto.ir/fa/news/51025/تپه-های-باستانی-کرج-شاهدان-هزاره-ها|ناشر=سازمان میراث فرهنگی و گردشگری|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . کرج در طول تاریخ، بهویژه در عصر صفویه و قاجاریه، بهواسطهٔ [[کاروانسرای شاه عباسی کرج|کاروانسرای شاه عباسی]] و موقعیت راهبردی در مسیر ترانزیتی، اهمیت فراوانی داشته است<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ثبت ملی کاروانسرای شاه عباسی|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/01/21/1697204/كاروانسراي-شاه-عباسي-كرج|ناشر=تسنیم|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
=== تحولات اداری مهم === | === تحولات اداری مهم === | ||
* | * ۱۳۳۷ : تأسیس اولیهٔ فرمانداری کرج با قلمرویی گسترده که بخشهایی از استان البرز و تهران کنونی را شامل میشد<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه تقسیمات کشوری کرج|نشانی=https://www.moi.ir/fa/news/72797/تاریخچه-تقسیمات-کشوری-کرج|ناشر=وزارت کشور|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
* | * ۱۳۸۹ : با تصویب [[مجلس شورای اسلامی]]، شهرستان کرج از استان تهران جدا و به مرکزیت استان تازه تأسیس البرز تبدیل شد<ref>{{یادکرد وب|عنوان=قانون تأسیس استان البرز|نشانی=https://rc.majlis.ir/fa/law/show/782290|ناشر=مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
* | * جدا شدن شهرستانها: روند کوچکشدن قلمرو شهرستان کرج با جدا شدن بخشهایی از آن ادامه یافت؛ از جمله [[شهرستان ساوجبلاغ|ساوجبلاغ]] (۱۳۶۸) و [[شهرستان فردیس|فردیس]] (۱۳۹۲). | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
=== هیدرولوژی و رودخانهها === | === هیدرولوژی و رودخانهها === | ||
مهمترین ویژگی طبیعی شهرستان، وجود | مهمترین ویژگی طبیعی شهرستان، وجود رودخانه کرج است که منبع اصلی آب شرب منطقه محسوب میشود. در شمال شهرستان، [[سد امیرکبیر|سد کرج]] بر روی این رودخانه احداث شده که نقش حیاتی در تأمین آب دارد<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معرفی سد امیرکبیر|نشانی=http://www.twwc.co.ir/index.jsp?siteid=20&fkeyid=&siteid=20&pageid=686|ناشر=شرکت آب منطقهای تهران|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
=== پوشش گیاهی و اقلیم === | === پوشش گیاهی و اقلیم === | ||
بهدلیل وجود رودخانهٔ کرج، بخشهایی از شهرستان (بهویژه در گذشته) دارای باغات وسیع بوده و به همین دلیل کرج به | بهدلیل وجود رودخانهٔ کرج، بخشهایی از شهرستان (بهویژه در گذشته) دارای باغات وسیع بوده و به همین دلیل کرج به باغشهر معروف بود. میانگین بارش سالانه در شهرستان کرج به طور متوسط حدود ۲۵۰ میلیمتر گزارش شده است. | ||
== جمعیت و مردمشناسی == | == جمعیت و مردمشناسی == | ||
بر اساس | بر اساس [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵)]]، جمعیت کل شهرستان کرج بالغ بر ۱٬۹۷۳٬۴۷۰ نفر است که حدود ۱٬۵۹۲،۴۹۲ نفر جمعیت شهری [[کرج]] است<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اطلاعات عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵|نشانی=https://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=4131|ناشر=مرکز آمار ایران|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
شهر کرج بالاترین میزان مهاجرپذیری را پس از تهران داراست که موجب شده ساختار فرهنگی و زبانی آن به شکل یک **«موزاییک فرهنگی»** درآید. ترکیب جمعیتی شامل اقوام مختلف ایرانی از جمله | شهر کرج بالاترین میزان مهاجرپذیری را پس از تهران داراست که موجب شده ساختار فرهنگی و زبانی آن به شکل یک **«موزاییک فرهنگی»** درآید. ترکیب جمعیتی شامل اقوام مختلف ایرانی از جمله آذریها، لُرها، کُردها، و گیلکها است<ref name="ایرنا کوچک"/> . | ||
;نظرسنجی سال ۱۳۸۹ | ;نظرسنجی سال ۱۳۸۹ | ||
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرهٔ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعهٔ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونهگیری شد در کرج به قرار زیر بود:<ref>فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتابشناسی ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی)</ref> | طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرهٔ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعهٔ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونهگیری شد در کرج به قرار زیر بود:<ref>فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتابشناسی ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی)</ref> | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
=== صنعت و تجارت === | === صنعت و تجارت === | ||
این شهرستان میزبان شهرکهای صنعتی بزرگ نظیر | این شهرستان میزبان شهرکهای صنعتی بزرگ نظیر [[شهرک صنعتی سیمین دشت]] و [[شهرک صنعتی کمالشهر]] است که در حوزههای صنایع غذایی، دارویی، الکترونیک و قطعات خودرو فعال هستند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=شهرکهای صنعتی البرز|نشانی=https://www.alborzie.ir/fa/article/73/شهرك-هاي-صنعتي-استان-البرز|ناشر=شرکت شهرکهای صنعتی استان البرز|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
=== کشاورزی و محصولات محلی === | === کشاورزی و محصولات محلی === | ||
* | * محصولات شاخص : روستای [[برغان]]، به دلیل تولید محصولات باغی نظیر **آلو برغان**، گیلاس و خرمالو شهرت کشوری دارد. | ||
* | * چالشها : تغییر کاربری اراضی و کاهش منابع آبی، مهمترین چالشهای پیش روی بخش کشاورزی در سالهای اخیر بودهاند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آزاد سازی اراضی کشاورزی ماهدشت|نشانی=https://farsnews.ir/Provinces/1619764867000566807/%DB%B2%DB%B0%DB%B0-%D9%87%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%B6%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%B4%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B4%D8%AF?lang=fa|ناشر=خبرگزاری فارس|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
=== مراکز علمی و دانشگاهی === | === مراکز علمی و دانشگاهی === | ||
کرج میزبان مراکز مهمی مانند | کرج میزبان مراکز مهمی مانند [[دانشگاه خوارزمی]]، پردیس کشاورزی دانشگاه تهران و مؤسسه تحقیقات واکسن و سرمسازی رازی است. | ||
== جاذبههای گردشگری و دیدنیها == | == جاذبههای گردشگری و دیدنیها == | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
=== آثار تاریخی و فرهنگی === | === آثار تاریخی و فرهنگی === | ||
* | * [[کاروانسرای شاه عباسی کرج]] : از آثار دوره صفوی<ref name="تسنیم کاروانسرا">{{یادکرد وب|عنوان=ثبت ملی کاروانسرای شاه عباسی|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/01/21/1697204/كاروانسراي-شاه-عباسي-كرج|ناشر=تسنیم|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
* | * [[کاخ سلیمانیه]] : بنایی تاریخی مربوط به دورهٔ قاجار که در محدودهٔ دانشکدهٔ کشاورزی کرج قرار دارد<ref>{{یادکرد وب|عنوان=كاخی به قدمت دوران قاجار در كرج|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3058888/كاخی-به-قدمت-دوران-قاجار-در-كرج|ناشر=خبرگزاری مهر|تاریخ بازدید=۵ مهر ۱۴۰۴}}</ref> . | ||
== محلهها و مناطق شهری مهم == | == محلهها و مناطق شهری مهم == | ||
محلههای مهمی مانند | محلههای مهمی مانند [[گوهردشت]]، [[عظیمیه (کرج)|عظیمیه]] و [[مهرشهر]] در محدودهٔ شهرستان کرج قرار دارند. این مناطق هستههای توسعه شهری کرج هستند. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۳۵
| شهرستان کرج | |
|---|---|
  .jpeg)  .jpg)  .jpg)  جهت عقربههای ساعت از بالا: مهرشهر - جاده چالوس - رودخانه کرج - سد امیرکبیر - خیابان بهشتی کرج - بلوار طالقانی کرج - کلبههای پیست اسکی دیزین - بوستان چمران | |
 موقعیت در استان | |
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | البرز |
| مرکز شهرستان | کرج |
| سایر شهرها | کمالشهر / محمدشهر / گرمدره |
| بخشها | بخش مرکزی، بخش آسارا |
| اداره | |
| فرماندار | مهدی مهرور (سرپرست) [۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ۱٬۹۵۶٬۲۶۷ (سرشماری ۱۳۹۵)[۲] |
| دادههای دیگر | |
| وبگاه | karaj.alborz.ir |
شهرستان کَرَج یکی از شهرستانهای مرکزی و پرجمعیت استان البرز در ایران است. این شهرستان با وسعت تقریبی ۲٬۴۵۲ کیلومتر مربع[۳] در شرق استان البرز واقع شده و بهدلیل نزدیکی به پایتخت و قرارگیری در مسیر ترانزیتی شمال به جنوب و شرق به غرب، یکی از مهمترین مراکز اقتصادی و جمعیتی کشور محسوب میشود. کرج به عنوان مرکز این شهرستان، پس از تهران، مشهد و اصفهان، چهارمین شهرستان پرجمعیت ایران است و بهدلیل تنوع بالای اقوام مهاجر، به «ایران کوچک» شهرت دارد[۴] .
تاریخچه و پیشینه
پیشینهٔ سکونت در جلگهٔ کرج به هزاره سوم پیش از میلاد بازمیگردد و آثار باستانی کشفشده در مناطقی چون تپه مراد تپه گواه این قدمت هستند[۵] . کرج در طول تاریخ، بهویژه در عصر صفویه و قاجاریه، بهواسطهٔ کاروانسرای شاه عباسی و موقعیت راهبردی در مسیر ترانزیتی، اهمیت فراوانی داشته است[۶] .
تحولات اداری مهم
- ۱۳۳۷ : تأسیس اولیهٔ فرمانداری کرج با قلمرویی گسترده که بخشهایی از استان البرز و تهران کنونی را شامل میشد[۷] .
- ۱۳۸۹ : با تصویب مجلس شورای اسلامی، شهرستان کرج از استان تهران جدا و به مرکزیت استان تازه تأسیس البرز تبدیل شد[۸] .
- جدا شدن شهرستانها: روند کوچکشدن قلمرو شهرستان کرج با جدا شدن بخشهایی از آن ادامه یافت؛ از جمله ساوجبلاغ (۱۳۶۸) و فردیس (۱۳۹۲).
تقسیمات کنونی
این شهرستان شامل دو بخش است به نامهای بخش مرکزی و بخش آسارا.
- بخش مرکزی شامل سه دهستان و پنج شهر میباشد که عبارتند از:
- شهرها: کرج، ماهدشت، کمالشهر، محمدشهر و گرمدره.
- دهستان گرمدره
- دهستان محمدآباد
- دهستان کمالآباد
- بخش آسارا شامل سه دهستان و یک شهر میباشد که عبارتند از:
جغرافیای طبیعی و آب و هوا
شهرستان کرج در دامنهٔ جنوبی رشتهکوههای البرز مرکزی واقع شده است. ارتفاع متوسط شهرستان حدود ۱۳۲۰ متر از سطح دریا است، که این موقعیت کوهپایهای، باعث ایجاد یک آبوهوای نسبتاً معتدل مدیترانهای شده است[۹] .
هیدرولوژی و رودخانهها
مهمترین ویژگی طبیعی شهرستان، وجود رودخانه کرج است که منبع اصلی آب شرب منطقه محسوب میشود. در شمال شهرستان، سد کرج بر روی این رودخانه احداث شده که نقش حیاتی در تأمین آب دارد[۱۰] .
پوشش گیاهی و اقلیم
بهدلیل وجود رودخانهٔ کرج، بخشهایی از شهرستان (بهویژه در گذشته) دارای باغات وسیع بوده و به همین دلیل کرج به باغشهر معروف بود. میانگین بارش سالانه در شهرستان کرج به طور متوسط حدود ۲۵۰ میلیمتر گزارش شده است.
جمعیت و مردمشناسی
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵)، جمعیت کل شهرستان کرج بالغ بر ۱٬۹۷۳٬۴۷۰ نفر است که حدود ۱٬۵۹۲،۴۹۲ نفر جمعیت شهری کرج است[۱۱] .
شهر کرج بالاترین میزان مهاجرپذیری را پس از تهران داراست که موجب شده ساختار فرهنگی و زبانی آن به شکل یک **«موزاییک فرهنگی»** درآید. ترکیب جمعیتی شامل اقوام مختلف ایرانی از جمله آذریها، لُرها، کُردها، و گیلکها است[۴] .
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرهٔ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعهٔ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونهگیری شد در کرج به قرار زیر بود:[۱۲] الگو:اقوام کرج
زبان
زبانهای رایج در شهرستان کرج:
- زبان فارسی: این زبان گویش اصلی شهر کرج و رایجترین زبان بین اقوام مختلف کرج میباشد.
- گویش کرجی: گویش کرجی گویشی از خانواده گویشهای فارسی-مازندرانی میباشد این گویش توسط بومیان شهرستان فردیس، شهرستان ساوجبلاغ و کرج گویش میشود، گویش کرجی زبان بومی نواحی نواحی مرکزی و جنوبی شهرستان کرج میباشد. این گویش در محلات مختلف کرج همچون حصار، سرجوب، وسیه، بیلقان، مصباح، سرحد آباد، کلاک، سیاکلان، آتشگاه، دوروان گوهردشت، ده کرج و غیره گویش میشود. در شهرستان ساوجبلاغ این گویش توسط بومیان هشتگرد و آبادیهایی همچون سیرود، اسپی داران (سپیدداران)، اسکول دره، کله رود (گلین رود)، عالم زمین، ولیان، آغشت، برغان، بانو صحرا، خوروین، ورده (هندوکوچیک)، سیواندره، سیبستان، آجین دوجین، کوشک زر، آردهه، فشند، ینگی امام، شنده، سنج، بریانچال، سرهه، طالیان و غیره گویش میشود.[۱۳]
- گویش قصرانی: گویش قصرانی گویشی از زبان مازندرانی میباشد که در شمال شهرستان کرج نواحی همچون شهرستانک، لانیز، شلنک و همه جا گویش میشود.[۱۴]
- گویش ولاترویی: گویش ولاترویی گویشی از زبان مازندرانی میباشد که در محدوده ولایترود تا گچسر صحبت میشود.[۱۵]
اقتصاد و زیرساخت
کرج یک مرکز مهم صنعتی، کشاورزی و علمی است.
صنعت و تجارت
این شهرستان میزبان شهرکهای صنعتی بزرگ نظیر شهرک صنعتی سیمین دشت و شهرک صنعتی کمالشهر است که در حوزههای صنایع غذایی، دارویی، الکترونیک و قطعات خودرو فعال هستند[۱۶] .
کشاورزی و محصولات محلی
- محصولات شاخص : روستای برغان، به دلیل تولید محصولات باغی نظیر **آلو برغان**، گیلاس و خرمالو شهرت کشوری دارد.
- چالشها : تغییر کاربری اراضی و کاهش منابع آبی، مهمترین چالشهای پیش روی بخش کشاورزی در سالهای اخیر بودهاند[۱۷] .
مراکز علمی و دانشگاهی
کرج میزبان مراکز مهمی مانند دانشگاه خوارزمی، پردیس کشاورزی دانشگاه تهران و مؤسسه تحقیقات واکسن و سرمسازی رازی است.
جاذبههای گردشگری و دیدنیها
شهرستان کرج دارای جاذبههای گردشگری تاریخی و طبیعی است که مقصدی مهم برای پایتختنشینان محسوب میشود.
آثار تاریخی و فرهنگی
- کاروانسرای شاه عباسی کرج : از آثار دوره صفوی[۱۸] .
- کاخ سلیمانیه : بنایی تاریخی مربوط به دورهٔ قاجار که در محدودهٔ دانشکدهٔ کشاورزی کرج قرار دارد[۱۹] .
محلهها و مناطق شهری مهم
محلههای مهمی مانند گوهردشت، عظیمیه و مهرشهر در محدودهٔ شهرستان کرج قرار دارند. این مناطق هستههای توسعه شهری کرج هستند.
منابع
- ↑ فرماندار کرج منصوب شد
- ↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۵
- ↑ «مشخصات جغرافیایی شهرستان کرج». وزارت کشور. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «البرز؛ ایران کوچک». خبرگزاری ایرنا. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «تپههای باستانی کرج». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «ثبت ملی کاروانسرای شاه عباسی». تسنیم. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «تاریخچه تقسیمات کشوری کرج». وزارت کشور. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «قانون تأسیس استان البرز». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «شرایط اقلیمی کرج». سازمان هواشناسی کشور. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «معرفی سد امیرکبیر». شرکت آب منطقهای تهران. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «اطلاعات عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتابشناسی ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی)
- ↑ رضا آقازاده، گویش کرجی، ۸۸.
- ↑ حبیب برجیان، گویشهای تبروید در البرز مرکزی: همگرایی زبانی بین طبری و فارسی، ۴۳۰.
- ↑ برجیان، حبیب (۱۳۸۸). محبوبه محمدی، ویراستار. متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو. آینهٔ میراث = ۲۶۱.
- ↑ «شهرکهای صنعتی البرز». شرکت شهرکهای صنعتی استان البرز. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «آزاد سازی اراضی کشاورزی ماهدشت». خبرگزاری فارس. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «ثبت ملی کاروانسرای شاه عباسی». تسنیم. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
- ↑ «كاخی به قدمت دوران قاجار در كرج». خبرگزاری مهر. دریافتشده در ۵ مهر ۱۴۰۴.
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||||||||
